არქიეპისკოპოსი პავლე (ხორავა)
გზა - მართლად სავალი
გზა -
ნაწილი II
გრანდიოზული დივერსია
გრანდიოზული დივერსია
17-ე საუკუნის რუსეთის საეკლესიო რეფორმის მიზეზები და შედეგები მსოფლიო მართლმადიდებლობისთვის. ძველმართლმადიდებლობის დოგმატურ-კანონიკური და ისტორიულ-ლიტურგიკული გამართლება
მკითხველო, წინამდებარე წიგნი, რომლის ინტერნეტ-ვერსიასაც ჩვენს ოფიციალურ საიტზე გთავაზობთ, მართლმადიდებლური სარწმუნოების საძირკვლის გამაგრების, შენთვის ჭეშმარიტი ქრისტეანული გზის ჩვენებას ისახავს მიზნად. აქ თავმოყრილია დიდძალი კვლევითი მასალა, რომელიც ეხება დოგმატიკის, ლიტურგიკის, ეკლესიის ისტორიის და ესქატოლოგიის სფეროებს. წიგნი მდიდარია ფაქტობრივი და დოკუმენტური მასალით და მოიცავს პერიოდს I საუკუნიდან ვიდრე XXI საუკუნემდე. ავტორი გვაძლევს ნათლისღების საიდუმლოს, სხვადასხვა ლიტურგიკული წეს-ჩვეულების, 17-ე საუკუნის საეკლესიო რეფორმისა და მისი შედეგების შემჭიდროებულ, მაგრამ ამავე დროს ღრმა ანალიზს.
წიგნში მხილებულია ძველმართლმადიდებლური ეკლესიის წინააღმდეგ მიმართული ცილისწამებებისა და ბრალდებების უსაფუძვლობა; ავტორის მიზანია, ჭეშმარიტების ერთგულ ყოველ ქრისტეანს მიუთითოს გზა მართლად სავალი. იმის გასარკვევად, რომ ეს გზა სწორედ ძველმართლმადიდებლურ ქრისტეანობასთან მიდის, არა მარტო აქ მოტანილი საეკლესიო წესებისა და სხვადასხვა მოვლენის განმარტება დაგეხმარება, არამედ კრებულში თავმოყრილი სადისკუსიო მასალებიც დიდად წაგადგებგა და ორ მოპაექრე მხარეს შორის მტყუან-მართლის გარჩევაც არ გაგიჭირდება.
წიგნის პირველი ნაწილი ეძღვნება ნათლისღების საიდუმლოს, მისი შესრულების კანონიკურ და არაკანონიკურ ფორმებს; მეორე ნაწილი - 17-ე საუკუნის რუსეთის საეკლესიო რეფორმას და მის შედეგებს როგორც საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიისთვის, ასევე მსოფლიო მართლმადიდებლობისთვის; მესამე ნაწილი კი მთლიანად ეძღვნება ეკლესიის უძლეველობას.
ჭეშმარიტი ქრისტიანული სიყვარულით უძღვნის ამ წიგნს ძველმართლმადიდებლური ეკლესიის არქიეპისკოპოსი პავლე (ხორავა) წმიდა სარწმუნოების გზაზე შემდგარ ყოველ მართლმადიდებელს.
წიგნი გამოიცა ძველმართლმადიდებელ ქრისტეანთა შემოწირულობით.
თავი II
___________________________________________________________________________________________________________________________________
ეკლესიის დაქვრივების შესახებ
1. ვნებათაღელვა ერთი წიგნის გამო
1. ვნებათაღელვა ერთი წიგნის გამო
ამრიგად, პირველი საკითხი, რომელიც ჩვენს ოპონენტებს ძველმართლმადიდებელთა ეკლესიის არაკანონიკურობის დამადასტურებელი სამხილი ჰგონიათ, გახლავთ ძველმართლმადიდებლობის უეპისკოპოსობის, ანუ "დაქვრივების" პერიოდი, რომელიც ჩვენს ძველმართლმადიდებლურ ეკლესიაში 256 წელი გრძელდებოდა.
უკვე ვახსენეთ, რომ ეკლესიის დაქვრივების თემას ყველაზე დეტალურად და სისტემურად შეეხო ბელოკრინიცელი მიტროპოლიტი ინოკენტი უსოვი. ამ თემას მან მიუძღვნა ნაშრომი, რომელიც ცნობილია სახელწოდებით "ქრისტეს ეკლესია დროებით ეპისკოპოსის გარეშე" (Христова Церковь временно без епископа). როგორც რუსეთის "მართლმადიდებელი" ეკლესიის ოფიციალურ ვებ-გვერდზე გამოქვეყნებულ ცნობაში ვკითხულობთ: "საინფორმაციო საგამომცემლო ცენტრმა "Слово" ნოვოსიბირსკისა და მთელი ციმბირის ეპისკოპოს სილვიანეს (ბელოკრინიცული იერარქია) კურთხევით გამოსცა ცნობილი ძველმოწესე მწიგნობრის ივანე უსოვის (შემდგომში ბელოკრინიცელი მიტროპოლიტის ინოკენტის) წიგნი "ქრისტეს ეკლესია დროებით ეპისკოპოსის გარეშე" (Церковь Христова временно без епископа) (ინტერნეტში ეს ნაშრომი შეგიძლიათ ნახოთ: https://txt.drevle.com/text/ivan_usov-cerkov_hristova_vremenno_bez_episkopa ) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 29.10.2020).
ამ თხზულებას საფუძვლად დაედო ის მრავალი საუბარი და დისპუტი, რომლებიც ავტორს ახალმოწესე მისიონერებთან ჩაუტარებია. მასალა გადმოცემულია მღვდლობის მომხრე ძველმოწესის, ახალმოწესის და "ბეზპოპოვეცის" დიალოგის (გასაუბრების) სახით. კითხვა-პასუხი ათვალსაჩინოებს დისკუსიის თემას და ხასიათს, რომელიც წარსულში ძველმოწესეებსა და ახალმოწესეებს შორის მიმდინარეობდა.
"წიგნის ძირითადი თემაა ძველმოწესეობრივი ეკლესიის უეპისკოპოსოდ დარჩენა ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში. მაგრამ ავტორი მხოლოდ ამით არ შემოიფარგლება. თხრობის პროცესში ჩამოყალიბებულია მრავალი სხვა საკითხიც, რომელიც ეკლესიის ყოფიერებასა და იერარქებს შეეხება. კერძოდ, წიგნში განხილულია ისეთი თემები, როგორიც არის "საყოველთაო და ადგილობრივი ეკლესიების შესახებ", "ეპისკოპოსთა უცთომელობის შესახებ", "იმის შესახებ, შეიძლება თუ არა ეპისკოპოსები მიდრკნენ ცთომილებისკენ, ანუ მწვალებლობისკენ", "წინასწარმეტყველებანი ეპისკოპოსთა დაცემისა და ეკლესიის დაქვრივების შესახებ", "როგორ უნდა გავიგოთ ქრისტეს ეკლესიის უძლეველობა", "ვინ უნდა ჩაითვალოს ეკლესიიდან გამოყოფილად" და სხვა. წიგნის მთავარ იდეას წარმოადგენს მღვდლის მიმღები ("პოპოვცური") ძველმოწესეობის ტრადიციული კონცეფცია ეკლესიის, როგორც ღმერთკაცობრივი კავშირის უძლეველობის შესახებ. ძველმოწესე ავტორი (მიტრ. ი. უსოვი) ედავება ახალმოწესეობრივ და ლათინურ თეზისს, რომლის მიხედვითაც "ეკლესია არის იერარქია", და ამასთანავე ამხელს "ბეზპოპოვცურ და პროტესტანტულ" მტკიცებულებებს სამღვდელოების განადგურებისა და არასამღვდელო პირთა მიერ საეკლესიო საიდუმლოთა შესრულების შესაძლებლობის" შესახებ" (იხ. პუბლიკაცია: Издан полемический труд известного старообрядческого начетчика "Церковь Христова временно без епископа". http://www.patriarchia.ru/db/text/469624.html) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 29.10.2020).
სხვა ახალმოწესე ავტორი, მონარქისტი, ცნობილი რუსი მწერალი, პუბლიცისტი და საზოგადოებრივ-რელიგიური მოღვაწე, ცნობილი წერილის "500/500" ავტორი მიხეილ ვიქტორის ძე ნაზაროვი ამავე ნაშრომის შესახებ წერს: "ამასწინათ ხელახლა გამოიცა ასი წლის წინათ ძველმოწესე ივან უსოვის მიერ შედგენილი და 1901 წელს ჩერნოვცებში გამოცემული წიგნი "ქრისტეს ეკლესია დროებით ეპისკოპოსის გარეშე". წიგნის მიზანია ძველმოწესეობრივი ეკლესიის 180-წლიანი უეპისკოპოსობის გამართლება (1666 წ-დან 1846 წ-მდე) (როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ეს არის "ბელოკრინიცელ" ქრისტეანთა ქვრივობის პერიოდი - არქიეპ. პ.), რომელიც, მიუხედავად ამისა, - როგორც დარწმუნებულია წიგნის შემდგენელი, - მღვდლების მიერ იცავდა სამოციქულო მემკვიდრეობას (და მით საიდუმლოთა ქმედითობასაც), რადგან ძველმოწესეებს გამუდმებით უერთდებოდნენ მღვდლები ოფიციალური ეკლესიიდან, ხოლო 1846 წელს მათ შეუერთდა პირველიერარქი - მიტროპოლიტი ამბროსი, რის შემდეგაც უკვე ძველმოწესე ეპისკოპოსთა ქიროტონიისა და სხვა იერარქიული ხარისხების აღდგენის შესაძლებლობაც გაჩნდა".
"რა თქმა უნდა, წიგნის შემდგენლის ყველა მტკიცებულებას როდი ვიზიარებთ, - ბრძანებს მ. ნაზაროვი, - დაწყებული თვით განხეთქილების აპოლოგიიდან, რამეთუ ოფიციალურ ეკლესიას, პატრიარქ ნიკონის დროიდან მოყოლებული მგზნებარედ აცხადებს "ერეტიკულად" (და სრულიად სამართლიანადაც - არქიეპ. პ.). მაგრამ, თუ ამას ახლა გავწევთ განზე, წიგნი დაგვაინტერესებს მრავალი არგუმენტით, რომლებიც წმიდა წერილსა და წმიდა მამათა ნაშრომებს ეფუძნება და ამართლებს იმ მართლმადიდებელ მორწმუნეთ, რომლებიც გამოეყვნენ მწვალებლობასა და მართლმადიდებლობის გამცემლობაში შთავარდნილ ეპისკოპოსებს და ამის გამო იძულებით დარჩნენ ეპისკოპოსის გარეშე" (М. В. Назаров. Церкви нет без епископа, а епископа нет без верности церкви. https://rusidea.org/300043) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 29.10.2020).
შემდეგ მ. ნაზაროვი აღნიშნავს, რომ ძველმოწესეთა მსგავს სიტუაციაში აღმოჩნდა კატაკომბური ეკლესიაც და წერს: "დროთა განმავლობაში, რუსეთის ბოლშევიკური ოკუპაციის პერიოდში, ასეთ ვითარებაში აღმოჩნდნენ კატაკომბური ეკლესიის წევრებიც, რომლებმაც უარი თქვეს მიტროპოლიტ სერგის (სტრაგოროდსკის) კურსის აღიარებაზე, ღვთისმბრძოლ ხელისუფლებასთან თანამშრომლობაზე და მისთვის ლოცვაზე. დასაწყისში კატაკომბური ეკლესიის წევრებს თავიანთი მღვდელმთავრებიც ჰყავდათ, მაგრამ მათი გარდაცვალებისა და საეკლესიო თემთა შორის კავშირურთიერთობის დაკარგვის შემდგომ, საბჭოთა ხელისუფლების ბოლო პერიოდში, კატაკომბური ეკლესიის წევრები უეპისკოპოსოდ დარჩნენ, ხოლო მათი მღვდლები, იმ რწმენით, რომ სადღაც შესაძლოა არსებობდნენ ერთგული მღვდელმთავრები, ლიტურგიაზე იხსენიებდნენ "სრულიად მართლმადიდებელ ეპისკოპოსებს" კონკრეტული მღვდელმთავრის მითითების გარეშე (XIII ს-ის მეორე რომში, კონსტანტინოპოლის პატრიარქის შეცვლის დროს, მისი მემკვიდრის არჩევამდე, ასევე იხსენიებდნენ "სრულიად მართლმადიდებელ ეპისკოპოსებს")".
"როგორც ვიცით, - განაგრძობს შემდგომ მ. ნაზაროვი, - რუსეთის ოფიციალური ეკლესია ძველმოწესეებს დიდი ხნის განმავლობაში უწოდებდა "სქიზმატებს" ("რასკოლნიკებს'), და არ აღიარებდა მათ საიდუმლოებებს (საინტერესოა აღინიშნოს, რომ მთელი ამ ხნის განმავლობაში ოფიციალური ეკლესია აღიარებდა რომაელ-პაპისტთა "საიდუმლოებებს", რომლებიც იყვნენ და არიან არა მარტო სქიზმატები, არამედ ერეტიკოსებიც - არქიეპ. პ.) და საბჭოთა ხელისუფლებაც "სქიზმატებად" ("რასკოლნიკებად") მიიჩნევდა ყველას, ვინც კი მიტროპოლიტ სერგის გამოეყოფოდა: კერძოდ, კატაკომბურს და მასთან ლოცვით ერთობაში მყოფ რუსეთის საზღვარგარეთის ეკლესიას. ორივე შემთხვევაში სერგიანელები არ აღიარებდნენ ასეთ "რასკოლნიკთა" სასულიერო წოდებებს. მაგრამ დროთა განმავლობაში ძველმოწესეობრივი ეკლესიის "რასკოლნიკებიც" აღიარეს, ადრინდელი წყევლა-კრულვებიც გააუქმეს (ეს დაიწო XIX ს.-ში ერთმორწმუნოეობის ("ედინოვერობის") საფუძველზე) და 2007 წელს, რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის (შემდგომში რმე - არქიეპ. პ.) მოსკოვის საპატრიარქოს ფუნქციონერებმა საზღვარგარეთის ეკლესიის სასულიერო პირებიც თავიანთ ხარისხებში შეიწყნარეს (რითაც აღიარეს მათი ხელდასხმების კანონიკურობა და თავიანთი ადრინდელი "კანონიკური" ბრალდებების სიმცდარე). ეს მაგალითები აჩვენებს, რაოდენ სუბიექტური და სადავო შეიძლება იყოს ოფიციალური ეკლესიისგან დაბრალებული "განხეთქილება"" (იქვე).
ამის შემდეგ მ. ნაზაროვს თავის სტატიაში ი. უსოვის ხსენებული წიგნიდან ("ქრისტეს ეკლესია დროებით ეპისკოპოსთა გარეშე") მოჰყავს ძველმოწესეთა სრულიად მისაღები არგუმენტები და ადასტურებს, რომ "ეს არგუმენტები არსებითად სწორია" (იქვე). ალბათ, უინტერესო არ უნდა იყოს იმის აღნიშვნა, თუ რომელია ის ძირითადი მომენტები, რომელთაც მ. ნაზაროვი იზიარებს მიტრ. ი. უსოვის ხსენებულ თხზულებაში.
ერთ-ერთი უპირველესი მტკიცებულება, რომელსაც მ. ნაზაროვი ეთანხმება ი. უსოვის ნაშრომში გახლავთ ის, რომ "ეკლესია მართლმადიდებლურად იწოდება არა იმიტომ, რომ ჰყავს ეპისკოპოსები, არამედ იმიტომ, რომ შეიცავს მართლმადიდებლურ რწმენას. … და ხშირად მწვალებელ-ეპისკოპოსთაგან სარწმუნოების დაცვა უწევთ ეკლესიის უქვემოეს დასებს, რომლებიც "დროებით რჩებიან ეპისკოპოსის გარეშე", მაგრამ, ამასთან ეკლესიასთან ერთობასაც ინარჩუნებენ" (М. В. Назаров. Церкви нет без епископа, а епископа нет без верности церкви. https://rusidea.org/300043) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 29.10.2020).
უკვე ვახსენეთ, რომ ეკლესიის დაქვრივების თემას ყველაზე დეტალურად და სისტემურად შეეხო ბელოკრინიცელი მიტროპოლიტი ინოკენტი უსოვი. ამ თემას მან მიუძღვნა ნაშრომი, რომელიც ცნობილია სახელწოდებით "ქრისტეს ეკლესია დროებით ეპისკოპოსის გარეშე" (Христова Церковь временно без епископа). როგორც რუსეთის "მართლმადიდებელი" ეკლესიის ოფიციალურ ვებ-
ამ თხზულებას საფუძვლად დაედო ის მრავალი საუბარი და დისპუტი, რომლებიც ავტორს ახალმოწესე მისიონერებთან ჩაუტარებია. მასალა გადმოცემულია მღვდლობის მომხრე ძველმოწესის, ახალმოწესის და "ბეზპოპოვეცის" დიალოგის (გასაუბრების) სახით. კითხვა-
"წიგნის ძირითადი თემაა ძველმოწესეობრივი ეკლესიის უეპისკოპოსოდ დარჩენა ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში. მაგრამ ავტორი მხოლოდ ამით არ შემოიფარგლება. თხრობის პროცესში ჩამოყალიბებულია მრავალი სხვა საკითხიც, რომელიც ეკლესიის ყოფიერებასა და იერარქებს შეეხება. კერძოდ, წიგნში განხილულია ისეთი თემები, როგორიც არის "საყოველთაო და ადგილობრივი ეკლესიების შესახებ", "ეპისკოპოსთა უცთომელობის შესახებ", "იმის შესახებ, შეიძლება თუ არა ეპისკოპოსები მიდრკნენ ცთომილებისკენ, ანუ მწვალებლობისკენ", "წინასწარმეტყველებანი ეპისკოპოსთა დაცემისა და ეკლესიის დაქვრივების შესახებ", "როგორ უნდა გავიგოთ ქრისტეს ეკლესიის უძლეველობა", "ვინ უნდა ჩაითვალოს ეკლესიიდან გამოყოფილად" და სხვა. წიგნის მთავარ იდეას წარმოადგენს მღვდლის მიმღები ("პოპოვცური") ძველმოწესეობის ტრადიციული კონცეფცია ეკლესიის, როგორც ღმერთკაცობრივი კავშირის უძლეველობის შესახებ. ძველმოწესე ავტორი (მიტრ. ი. უსოვი) ედავება ახალმოწესეობრივ და ლათინურ თეზისს, რომლის მიხედვითაც "ეკლესია არის იერარქია", და ამასთანავე ამხელს "ბეზპოპოვცურ და პროტესტანტულ" მტკიცებულებებს სამღვდელოების განადგურებისა და არასამღვდელო პირთა მიერ საეკლესიო საიდუმლოთა შესრულების შესაძლებლობის" შესახებ" (იხ. პუბლიკაცია: Издан полемический труд известного старообрядческого начетчика "Церковь Христова временно без епископа". http://www.patriarchia.ru/db/text/469624.html) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 29.10.2020).
სხვა ახალმოწესე ავტორი, მონარქისტი, ცნობილი რუსი მწერალი, პუბლიცისტი და საზოგადოებრივ-
"რა თქმა უნდა, წიგნის შემდგენლის ყველა მტკიცებულებას როდი ვიზიარებთ, -
შემდეგ მ. ნაზაროვი აღნიშნავს, რომ ძველმოწესეთა მსგავს სიტუაციაში აღმოჩნდა კატაკომბური ეკლესიაც და წერს: "დროთა განმავლობაში, რუსეთის ბოლშევიკური ოკუპაციის პერიოდში, ასეთ ვითარებაში აღმოჩნდნენ კატაკომბური ეკლესიის წევრებიც, რომლებმაც უარი თქვეს მიტროპოლიტ სერგის (სტრაგოროდსკის) კურსის აღიარებაზე, ღვთისმბრძოლ ხელისუფლებასთან თანამშრომლობაზე და მისთვის ლოცვაზე. დასაწყისში კატაკომბური ეკლესიის წევრებს თავიანთი მღვდელმთავრებიც ჰყავდათ, მაგრამ მათი გარდაცვალებისა და საეკლესიო თემთა შორის კავშირურთიერთობის დაკარგვის შემდგომ, საბჭოთა ხელისუფლების ბოლო პერიოდში, კატაკომბური ეკლესიის წევრები უეპისკოპოსოდ დარჩნენ, ხოლო მათი მღვდლები, იმ რწმენით, რომ სადღაც შესაძლოა არსებობდნენ ერთგული მღვდელმთავრები, ლიტურგიაზე იხსენიებდნენ "სრულიად მართლმადიდებელ ეპისკოპოსებს" კონკრეტული მღვდელმთავრის მითითების გარეშე (XIII ს-
"როგორც ვიცით, -
ამის შემდეგ მ. ნაზაროვს თავის სტატიაში ი. უსოვის ხსენებული წიგნიდან ("ქრისტეს ეკლესია დროებით ეპისკოპოსთა გარეშე") მოჰყავს ძველმოწესეთა სრულიად მისაღები არგუმენტები და ადასტურებს, რომ "ეს არგუმენტები არსებითად სწორია" (იქვე). ალბათ, უინტერესო არ უნდა იყოს იმის აღნიშვნა, თუ რომელია ის ძირითადი მომენტები, რომელთაც მ. ნაზაროვი იზიარებს მიტრ. ი. უსოვის ხსენებულ თხზულებაში.
ერთ-
"მოვიყვანთ, ასევე, უსოვის ნათქვამს, -
"უეჭველად, ეკლესიის წევრთა შორის არიან ეპისკოპოსებიც. ადამიანმა შეიძლება დაკარგოს სხეულის რომელიმე ნაწილი, თუმცა მაინც ადამიანად რჩება, არ კვდება და არ კარგავს თავის კეთილშობილებას; მეტიც, შეიძლება ზოგჯერ იამაყოს კიდეც სხეულის დაზიანებით, თუკი ის მეფისა და სამშობლოს დაცვისთვის განიცადა; ხოლო, თუკი სხეულის ზოგიერთ ნაწილს დაკარგავს ქრისტეს გადამტერებულ ჯალათთაგან წამების შედეგად, უმეტეს დიდებად და პატივად მიაჩნია. მაგრამ, თუკი სრულიად საღი და ჯანმრთელი სხეულის მქონეს დაზიანებული და გაფუჭებული სული აქვს, ის უღირსი ადამიანია და ემსგავსება უგუნურ პირუტყვს, რის გამოც იმსახურებს ზიზღსა და უგულებელყოფას.
ასეა ეკლესიაც: თუ ის თავის რომელიმე წევრს, მაგალითად, ეპისკოპოსს დაკარგავს, მაგრამ მისი სული -
"ქრისტეს ეკლესიის ამ აღწერიდანაც ნათლად ჩანს, რა მდგომარეობა უჭირავს ეკლესიაში უფლის მცნებებს, სწავლებებს, დოგმატებსა და წმიდა მამათა გადმოცემებს; და ასევე, რა ადგილი უჭირავთ ეკლესიაში მორწმუნე ადამიანებს, რომლებიც იცავენ და ასრულებენ მათ. მართლმადიდებლური რწმენა და საეკლესიო გადმოცემები არის იმ ხომალდის კორპუსი, რომლითაც მიცურავენ მორწმუნენი, როგორც მისი წევრები, მმართველები და მგზავრები. აქედან გასაგებია, რომ, თუ თვით ხომალდი მყარია, მტკიცე და დაუზიანებელია, რამდენიმე მგზავრი ან თვით მეზღვაურიც რომ მოაკლდეს, ის მაინც უსაფრთხოდ იცურებს, არ დაიღუპება, არ ჩაიძირება; ეკლესიაშიც ასეა: თუკი მართლმადიდებლური სარწმუნოება და წმიდა მამებისეული გადმოცემები მრთელი და შეურყვნელია, თუნდაც რამდენიმე წევრი რომ მოაკლდეს ეკლესიას, ის მაინც უსაფრთხოდ გაივლის თავის სავალ გზას ამ წუთისოფელში და სრულიად უსაფრთხოდ მიაღწევს საბოლოო მიზანს და თავის მგზავრებსაც უსაფრთხოდ მიიყვანს დანიშნულების ადგილამდე, რადგან მისი მესაჭე თვით ქრისტეა. მაგრამ თვით ხომალდი თუ დაზიანებულია, გარღვეულია ფსკერი ან განგრეული აქვს ფერდები, დამტვრეულია დაფები და ფიცრებიც აყრილია, მასზე უამრავი მგზავრი, მენიჩბე და მეზღვაურიც რომ იყოს, უეჭველად ჩაიძირება, დაიღუპება და ყველანი მასზე მყოფნი დაიხრჩობიან; ასეა ეკლესიაც: თუკი მასში მართლმადიდებლური რწმენა დაზიანდება, დოგმატები და საეკლესიო გადმოცემები შეირყვნება, დამახინჯდება სახარებისეული და წმიდა მამებისეული სწავლება, მაშინ მას ვერაფერს უშველის მოგზაურთა და გემთმშენებელთა, მენიჩბეთა და მეზღვაურთა სიმრავლე, ის გარდაუვალად დაიღუპება და თან გაიყოლებს მასზე მყოფ ყველა ადამიანსაც და ყველანი ჯოჯოხეთის უფსკრულში დაინთქმიან. ამიტომაც, ეკლესიის ხომალდი ასე არ დაიღუპება მხოლოდ და მხოლოდ იმის გამო, რომ "გარკვეული დროის განმავლობაში მასში არ იმყოფებოდა გემის მმართველი ან მენიჩბენი აკლდა".
ამრიგად, როგორც მოტანილი ციტატებიდან ცხადი ხდება, ეკლესიის ხომალდის უმთავრეს ნიშანს, მისი "კორპუსის" უმთავრეს შემადგენელს, რომლის გარეშეც ეკლესია ეკლესიად ვერ იწოდება, წარმოადგენს მართლმადიდებლური სარწმუნოება, ღმრთისადმი მართალი და შეურყვნელი რწმენა და არა სასულიერო დასის უმაღლესი ხარისხის ფიზიკური არსებობა.
აქედან გამომდინარე, მ. ნაზაროვი გამოყოფს მეორე უმთავრეს მომენტს, რომელსაც მან ყურადღება მიაქცია ი. უსოვის ნაშრომში. "ამრიგად, -
ჯერ ერთი, წმიდა მამები ამ სიტყვებს არ განაკუთვნებენ მხოლოდ მოციქულებს და მათ მემკვიდრე ეპისკოპოსებს, არამედ ყველა მორწმუნეს. აი, რას ბრძანებს წმ. იოანე ოქროპირი (IV ს.): "ის ამბობს, რომ მარტო მათთან (ანუ მოციქულებთან -
ნეტ. იერონიმე (342-
ნეტ. თეოფილაქტე ბულგარელი (XI-
ექვთიმე ზიგაბენი (1050-
ღირ. მაქსიმე აღმსარებელი (580-
ახალმოწესე ღვთისმეტყველთაგან მოვუსმინოთ იუსტინე პოპოვიჩს, რომელიც ბრძანებს: "სინამდვილეში, ეს არის ერთადერთი ცოცხალი აღთქმა კაცობრივ სამყაროში: ღმერთკაცმა საკუთარი თავი დაუტოვა მთელ თავის ეკლესიას -
ასევე საინტერესოა გავიხსენოთ ცნობილი თეოლოგის, ა. ფ. ლოსევის მოსაზრება: "ეკლესია არც მორწმუნეთა შეკრებაა, არც ტაძარი, არც საზოგადოება, არც ავტორიტეტი, არც სამრევლო, არც დაწესებულება, არც რელიგიურ კანონთა და განწესებათა კრებული. ეკლესია არ არის არც ეპისკოპოსი, არც მღვდელი, არც სინოდი და თვით კრებაც კი. ეს ყველაფერი ეკლესიის გამოვლინებებია. ეკლესია არის ქრისტეს სხეული..." ("Церковь не есть ни собрание верующих, ни храм, ни общество, ни авторитет, ни приход, ни учреждение, ни свод религиозных законов и правил. Церковь не есть ни епископ, ни священник, ни синод, ни даже собор. Все это -
"რადგან ყველა ადამიანი თავისუფალი ნების მქონეა, ყოველ მათგანს შეუძლია შთავარდეს ცთომილებაში. არ ვიცითმ შეიძლება თუ არა, ეს მოხდეს გლობალური მასშტაბით, მაგრამ "აპოსტასიის განვითარებისდა მიხედვით, ჟამის აღსასრულს ეს შესაძლოა მოხდეს; და მაშინ მართლმორწმუნენი აღმოჩნდებიან ისეთ მდგომარეობაში, როგორშიც იყო მართალი ლოტი სოდომში, ასევე ღირ. მაქსიმე აღმსარებელი, რომელიც უბრალო ბერი იყო და არა ეპისკოპოსი, მაგრამ არ შიშობდა ჭეშმარიტებაში მარტოკა დარჩენას და უარს აცხადებდა, მიეღო მწვალებელ ეპისკოპოსთა ერეტიკული სწავლებანი და პასუხობდა: "მთელი დედამიწაც რომ ეზიაროს მწვალებელ პატრიარქს, მე მას არ ვეზიარები: რადგან სულიწმიდით შთაგონებულ მოციქულ პავლესგან ვიცი, ანგელოზიც კი გადაეცემა ანათემას, თუკი სწავლებაში რაიმე სიახლეს შემოიტანს" (სლავ. თარგმანში: "аще и вся вселенная начнет с патриархом (еретиком) причащатися, аз не имам причаститися с ним: вем бо Духа Святаго чрез апостола Павла, и ангелов анафеме предающего, аще бы инако благовестили, новое что вносяще") (чет. мин., генв. 21) (მ. ნაზაროვი. იქვე).
მაგრამ, ყველაზე მკაცრად მაინც წმიდა მოციქული პავლე ბრძანებს. ის ამბობს: "დაღათუ ჩუენ (ანუ მოციქულნი -
ცხადია, ძველმოწესეობრივი წყაროსადმი მ. ნაზაროვის ამგვარი დადებითი დამოკიდებულება უკრიტიკოდ არ დარჩენილა. ძველმორწმუნეთადმი დღემდე სიძულვილით გახელებული პირები ვერ ეგუებიან იმასაც კი, რომ მათმა თანამოძმეებმა შეიძლება საკუთარი სიმართლის წარმოსაჩენად ძველმოწესეთა ნაშრომები გამოიყენონ ან დაიმოწმონ. აქაც ასე მოხდა. მ. ნაზაროვის სტატიას გამოეხმაურნენ Livejournal-
აი, მაგალითად, როგორ განმარტებას იძლევა მ. ნაზაროვის ერთ-
მ. ნაზაროვის ხსენებული ოპონენტი წერს: "მოდი, დეტალურად განვიხილოთ ეს ეპისტოლე. გალატელთა შორის თავისი საგანმანათლებლო საქმიანობის შემდეგ მოციქული გაკვირვებულია მით, რომ: "იმისაგან, ვინც ქრისტეს მადლით გიხმოთ, ასე მალე გადახვედით სხვა სახარებაზე" (გალატ 1:6). "ეჰა, უგუნურო გალატელნო! ვინ მოგნუსხათ ისე, რომ აღარ ემორჩილებით ჭეშმარიტებას? თქვენ, ვის თვალწინაც გამოისახა იესო ქრისტე, როგორც თქვენშივე ჯვარცმული? მხოლოდ ეს მინდა ვიცოდე თქვენგან: რჯულის საქმეთაგან მიიღეთ სული თუ რწმენის შესმენით? ნუთუ იმდენად უგუნურნი ხართ, რომ სულით დაიწყეთ და ხორცით კი ამთავრებთ?" (გალატ 3:1-
"ხორცის საქმენი აშკარაა: სიძვა, უწმინდურება, აღვირახსნილობა, კერპთმსახურება, ჯადოქრობა, მტრობა, შუღლი, შური, რისხვა, აშლილობა, მწვალებლობა, სიძულვილი, მკვლელობა, მემთვრალეობა, ღორმუცელობა და სხვა მისთანანი. წინასწარ გეტყვით, რომ ამის მოქმედნი ვერ დაიმკვიდრებენ ღვთის სასუფეველს" (გალატ. 5:19-
"ნათელია, -
ამრიგად, წმიდა მოციქულ პავლეს სიტყვების ზემოთ დამოწმებული კომენტატორი მიიჩნევს, რომ მოციქულს, რომელსაც მის მიერ ადრე მოქცეულ გალატელებში უნახავს ჭეშმარიტებისგან მიქცევა ("ვინ მოგნუსხათ ისე, რომ აღარ ემორჩილებით ჭეშმარიტებას?"), "სხვა სახარებაზე გადასვლა", სულიერიდან ხორციელზე ჩამოქვეითება, "სიძვა, უწმინდურება, აღვირახსნილობა, კერპთმსახურება, ჯადოქრობა, მტრობა, შუღლი, შური, რისხვა, აშლილობა, მწვალებლობა, სიძულვილი, მკვლელობა, მემთვრალეობა, ღორმუცელობა და სხვა მისთანანი", გაკვირვებულსა და გაოგნებულს წამოცდენია -
___________________
4. რუსული სიტყვა: "Вырваться" გადატანითი მნიშვნელობით ნიშნავს: წამოცდენას, ამოხდომას (იხ. რუსულ-
___________________
უნდა ითქვას, რომ წმიდა მოციქულ პავლეს ზემოთ დამოწმებული სიტყვების ისეთი განმარტება, რომლის მიხედვითაც მოციქულის მიერ წარმოთქმული ანათემატიზმა მხოლოდ მის ემოციურ მდგომარეობას მიეწერება, თვითნებურია და ატარებს პროპაგანდისტულ ხასიათს, რადგან ავტორს არ სურს მოციქულის ეს სიტყვები, რომლებიც მართლაც ადასტურებენ ძველმოწესეთა არგუმენტაციის სიძლიერეს, ძველმოწესეთა სიმართლის დასტურად გამოდგეს. მარტივად რომ ვთქვათ, წმ. პავლე მოციქულის ეპისტოლეს ხსენებული კომენტატორი ელემენტარულად ცრუობს. ამაში რომ დავრწმუნდეთ, საკმარისია ვნახოთ წმიდა მამათა განმარტებები. ამ მხრივ საყურადღებოა ახალმოწესე ღვთისმეტყველისა და წმიდა წერილის კომენტატორის თეოფანე დაყუდებულის (გოვოროვი) (1815-
_____________
5. ჰიპერბოლა (ძველბერძნულიდან: "გადასვლა", "სიჭარბე", "ზედმეტობა", "გადაჭარბება") -
_____________
ხოლო ისინი, ვისაც არ სურს მიიღოს აზრი, რომ მოციქულის სიტყვები ითქვა ქარაგმულად და ფიქრობენ, ის უნდა გავიგოთო პირდაპირი მნიშვნელობით, ანუ შესაძლოა მოციქულებიც და ანგელოზებიც უარესისკენ შეიცვალონო, უპირისპირებენ იმ მოსაზრებას, რომ თვით მოციქულს შეგნებული ჰქონდა, -
მაგრამ წმიდა მოციქული პავლე არ სჯერდება ამგვარი მრისხანე განჩინების ერთხელ გამოთქმას, კვლავ იმეორებს და ამბობს: "რაც უწინ მითქვამს, ახლაც იმასვე ვიტყვი: ვინც სხვა რამეს გახარებთ და არა იმას, რაც მიგიღიათ, წყეულიმც იყოს" (გალატ. 1:9). ამას მოითხოვდა საგნის მნიშვნელობა და სურვილი, რაც შეიძლება ღრმად აღბეჭდილიყო გალატელთა გულებში სარწმუნოების ეს დასაბამიერი საწყისი, რადგან მას ეფუძნება სარწმუნოება და ეკლესია.
"შენ რომ არ იფიქრო, -
ამრიგად, წმ. მოციქულ პავლეს სიტყვების (გალატ. 1:8) ზემოთ ხსენებული უდღეური კომენტარი ძლიერ აკნინებს მოციქულის ღირსებას იმით, რომ მის გამონათქვამს მიაწერს ემოციურობას, მრისხანებას და აქედან გამომდინარე თავშეუკავებლობას, რითაც მნიშვნელობას უკარგავს მოციქულის დაჟინებულ მოთხოვნას, განუხრელად დაიცვან სარწმუნოება, და ამას ხსენებული კომენტატორი ძველმოწესეთა არგუმენტაციის "გასაბათილებლად" აკეთებს. ასეთია მათი მეთოდები და ხერხები, როგორც ეს წინამდებარე ნაშრომში არაერთხელ ვიხილეთ და ქვემოთ კიდევ უამრავჯერ ვნახავთ.
შემდეგ მ. ნაზაროვი წერს: "უფალი ეპისკოპოსთა დაცემასაც უშვებს, რათა ხორბალი გაირჩეს ღვარძლისგან. ეკლესია კი სრულიად არასოდეს გაქრება, რადგან ის შედგება არა მარტო ეპისკოპოსთაგან: "ამას კლდესა ზედა აღვაშენო ეკლესიაჲ ჩემი, და ბჭენი ჯოჯოხეთისანი ვერ ერეოდიან მას" (მათე 16:18), -
"ეკლესიის იმ ისტორიული გამოცდილების გათვალისწინებით, -
ასეა გადმოცემული ეს III მსოფლიო კრების საქმეებშიც: "ყველა მართლმორწმუნეს, განსაკუთრებით კი სულიერ მამებსა და მოძღვრებს, ყოველთვის შესაფერის პატივს უნდა მივაგებდეთ. მაგრამ თუ ისე მოხდება და ისინი, ვინც სხვას უნდა მწყემსავდნენ, მსმენელთ სმენისა და გულის გამრყვნელ აზრებს შთააგონებენ, მაშინ დაწესებული ურთიერთობა აუცილებლობის გამო უნდა შეიცვალოს და დაქვემდებარებაში მყოფნი თავიან მოძღვრებს ცრუ სწავლებათა გამო უნდა ამხელდნენ" (Деян. Всел. Соб., т. 1, стр. 744)".
"თავისი არგუმენტაციის ბოლოს ი. უსოვი აკეთებს ასეთ მნიშვნელოვან დაზუსტებას: "თანაც, უნდა აღვნიშნოთ, რომ ეკლესიის ისეთი გაჭირვებული და მძიმე მდგომარეობა, როგორიც არის მისი ყოფნა ეპისკოპოსის გარეშე, არის განსაკუთრებული, დროებითი მდგომარეობა და არა მუდმივი და ყოველდღიური. ამიტომაც, როდესაც ვამბობთ, რომ ეკლესია, რომელიც ყოველმხრივ მართლმადიდებლურია, ეპისკოპოსთა გარეშეც მართლმადიდებლურად რჩება, სულაც არ ვამტკიცებთ იმას, თითქოსდა ის ყოველთვის უეპისკოპოსოდ უნდა დარჩეს, არამედ ვაჩვენებთ, რომ, თუკი ეპისკოპოსები გადაიხრებიან მწვალებლობისკენ, ხოლო მღვდლები და ერისკაცები არა, მართლმადიდებლობას მოაკლდებიან მხოლოდ ეს ეპისკოპოსები და მათი მიმდევრები და არა მღვდლები და მართლმადიდებელი ქრისტეანები, რომლებიც მყარად დგანან მართლმადიდებლურ სარწმუნოებაში. უდავოა, რომ ეკლესიის მდგომარეობა ეპისკოპოსის გარეშე მძიმეა, როგორც ყოველი განსაცდელი. მაგრამ ყოველგვარ შეჭირვებას უნდა ვამსუბუქებდეთ და საბოლოოდ აღმოვფხვრიდეთ. რა თქმა უნდა, როგორც ყოველი კაცის, ასევე მთელი ეკლესიის უზენაესი დამცველი და მაცხოვარი თვით ღმერთია, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ჩვენ თვითონაც უნდა ვევედროთ მას ეკლესიის გადარჩენას და ამისთვის მივმართოთ ღვთის სჯულში მითითებულ ყველა საშუალებას".
"ამიტომაც, -
ამ მხრივ საყურადღებო აზრს გამოთქვამს ცნობილი ბერძენი ღვთისმეტყველი ა. კალომიროსი (1931-
ყველა მართლმორწმუნემ უნდა გაიგოს, რომ ეკლესია არის არა იქ, სადაც ის ჩანს. ლიტურგიებიც შესრულდება და ტაძრებიც ხალხით იქნება სავსე, მაგრამ ეკლესიას არაფერი დააკავშირებს ამ ტაძრებთან და იქ მლოცველ კლერიკოსებთან თუ მორწმუნეებთან. ეკლესია არის იქ, სადაც ჭეშმარიტებაა. მართლმორწმუნენი არიან ისინი, ვინც დაუზიანებლად იცავენ სულიწმიდისგან ბოძებულ მართლმადიდებლურ გადმოცემას. ნამდვილი მღვდლები ისინი არიან -
ყოველთვის გამოჩნდება კანონიკური ეპისკოპოსისგან ხელდასხმული კანონიკური მღვდელი, რომელიც მისდევს გადმოცემას. ასეთი მღვდლების გარშემო შეიკრიბებიან მორწმუნეთა ჯგუფები, რომლებიც მეორედ მოსვლამდე შემორჩებიან ქვეყნიერებას. ყოველი ასეთი მცირედი ჯგუფი ღმრთის ადგილობრივი საყოველთაო ეკლესია იქნება. მორწმუნენი მასში პოვებენ მთელ სისრულეს ღმრთის მადლისა. მათ არ დასჭირდებათ ადმინისტრაციული მმართველობა ან სხვა კავშირები, რადგან ევქარისტული ერთობა, რომელიც მათ შორის განხორციელდება, ყველაზე სრულყოფილი ერთობაა შესაძლებელთა შორის. ეს იქნება ერთობა ქრისტეს ხორცსა და სისხლში, ერთობა წმიდა სულში. დაუმახინჯებელი და შეურყვნელი მართლმადიდებლობის ოქროს რგოლები ამ ეკლესიებს შეაერთებს როგორც ერთმანეთთან, ასევე წარსულის ეკლესიასთანაც, ზეცის მედღესასწაულე ეკლესიასთან. ამ მცირედ ჯგუფებში იქნება დაუზიანებელი და შეურყვნელი ერთი, წმიდა, საყოველთაო და სამოციქულო ეკლესია" ("Это будет общение в Теле и Крови Христовых, общение во Святом Духе. Золотые звенья неискажённого православного предания соединят эти Церкви как между собой, так и с Церквами прошлого, с торжествующей Церковью на небесах. В этих небольших группах Единая, Святая, Соборная и Апостольская Церковь сохранится неповрежденной").
"რა თქმა უნდა, დიდებულია, თუკი სხვადასხვა ეკლესიის გარეგანი ფუნქციონირება მოწესრიგებულია და შეხმატკბილებული და თუკი ნაკლებად მნიშნელოვანი ეკლესიები დამოძღვრილნი და ძღვანებულნი იქნებიან უფრო მნიშვნელოვან ეკლესიათაგან, როგორც არის ეს დღეს ეპარქიათა, მიტროპოლიათა, საარქიეპისკოპოსოთა და საპატრიარქოთა შორის. მაგრამ ბოლო დღეებში ასეთი გარეგანი კავშირები და კონტაქტები, უმეტესწილად, შეუძლებელი გახდება. მსოფლიოში ისეთი ქაოსი დაისადგურებს, იმდენი ცრუწინასწარმეტყველი გამოჩნდება, რომ ერთ ეკლესიას არ ეცოდინება მართლმადიდებლურია თუ არა მეორე. ცრუწინასწარმეტყველნი აღავსებენ ქვეყანას და იტყვიან "აქ არის ქრისტე" ან "ქრისტე იქ არის". თანამედროვე ბაბილონში ენათა აღრევის გამო შესაძლოა ჭეშმარიტად მართლმადიდებელმა ეკლესიებმაც ვერ გაუგონ ერთმანეთს. მაგრამ მაინც, ვერაფერი მსგავსი ვერ დაყოფს ეკლესიის არსებულ ერთობას. მაშინ, ბოლო დღეებში, როდესაც სხვადასხვა ეკლესიები და რელიგიები შეერთდებიან და ერთ მთლიანობად წარსდგებიან, ჭეშმარიტი მართლმადიდებელი ეკლესია თითქოსდა პატარ-
ბოლო ჟამს ყველა დაიჩემებს მართლმადიდებელობას და იმას, რომ მართლმადიდებლობა არის სწორედ ისეთი, როგორიც მათ წარმოუდგენიათ. მაგრამ, მიუხედავად ყოველივე ამისა, ის, ვისაც წმიდა გული და საღმრთო მადლით განწმენდილი გონება აქვს, ეკლესიის დაქუცმაცებისა და გარეგანი ბრწყინვალებისგან განძარცვისდა მიუხედავად, მაინც იცნობს მას. ამდაგვარნი ჭეშმარიტი მოძღვრების გარშემო შეიკრიბებიან და ეკლესიის მყარ ბურჯებად მოგვევლინებიან. დაე, აკეთონ ადამიანებმა დედამიწაზე ის, რაც სურთ; დაე, შეიკრიბონ ეკუმენისტური კონფერენციები და ერთობას მიაღწიონ; დაე, დამახინჯდეს ქრისტიანობა; დაე, ტრადიციები და ცხოვრება შეიცვალოს; დაე, რელიგიებიც გაერთიანდნენ. ქრისტეს ეკლესია, როგორც ოქროპირი ამბობს, მაინც უცვალებელი იქნება, რადგან, მისი ერთადერთი საყრდენიც რომ დარჩეს ეკლესია არ დაეცემა. არაფერია ეკლესიაზე ძლიერი. ის ზეცაზე მაღალია და მიწაზე ვრცელი. ის არასოდეს ბერდება; ის მარადის ყვავილოვანია. ეკლესიის საყრდენია ყოველი ჭეშმარიტად მორწმუნე, ვინც მსოფლიოში არსებული შემაშფოთებელი მიმართულებებისდა მიუხედავად, რომლებიც მის დაღუპვას ლამობენ, მაინც განუხრელად მისდევს მამათა გადმოცემებს. ასეთი საყრდენები, მიუხედავად იმისა, რაც უნდა მოხდეს, სამყაროს აღსასრულამდე იქნება" ("Столп Церкви -
ზუსტად ეს მოხდა 17-
დიახ, იყო ცალკეული დევნულებანი, ცალკეული შევიწროებანი, მათ შორის უძლიერესიც და უსაშინლესიც, მაგრამ არასოდეს ყოფილა, ერთ ადგილობრივ მართლმადიდებლურ ეკლესიას ამხედრებოდა დანარჩენი მსოფლიო, რომელთა შორის უმთავრეს როლს თვით მართლმადიდებლებივე ასრულებდნენ. ძველმოწესეებს წაერთვათ ყველაფერი -
ნიკონის რეფორმიდან მოყოლებული, ეკლესია სამი საუკუნის განმავლობაში იდევნებოდა და მან მედგრად გაუძლო ამ დევნულებას, ხოლო ანტიქრისტეს მმართველობის დროს ის სამწელიწად-
ამგვარი შეხედულება ყოვლად უსაფუძვლოა, რასაც ქვემოთ უფრო დეტალურად ვნახავთ, აქ კი ვიტყვით, ეკლესია ეპისკოპოსის გარეშე ეკლესიად თუ არ იწოდება, მაშინ არანაირი მნიშვნელობა არა აქვს ეპისკოპოსის გარეშე ყოფნის ხანგრძლივობას, თვით რამოდენიმე დღითაც კი. არსებული მდგომარეობა (უეპისკოპოსობა) თუ აუქმებს ეკლესიას, მაშინ ის იმთავითვე უქმდება, როგორც კი მოაკლდება მას ეპისკოპოსი და არა განსაზღვრული ვადის გასვლის შემდეგ, რომელიც არც უფალს დაუწესებია და არც რომელიმე წმიდა მამას უსწავლებია. ეს ვადა, თუ რამდენი ხანი შეიძლება ეკლესია უეპისკოპოსოდ იყოს და მაინც ეკლესიად დარჩეს, თვით ჩვენი ოპონენტების მიერ არის "დაწესებული". მაგალითად, ზ. ნოდია დარწმუნებულია, რომ ეკლესიის დაქვრივება შეუძლებელია გაგრძელდეს "... დიდხანს, მით უფრო -
მიუხედავად იმისა, რომ ი. უსოვის წიგნის გამოსვლას ასე თუ ისე დადებითად გამოეხმაურა ზოგიერთი ქრისტიანი (მათ შორის ისინიც, ვინც არ ეკუთვნის ეკუმენისტურ რმე-
იმისთვის, რათა ეპისკოპოსის გარეშე ქრისტეს ეკლესიის დროებით დარჩენის თემა სრულყოფილად და ყოველმხრივ განგვეხილა, არ დავჯერდით მხოლოდ ზ. ნოდიას დაუსაბუთებელ "მხილებებს" და შევეცადეთ, მოგვეძებნა ჩამოყალიბებული კრიტიკა, რათა საკითხი ნათლად და მკაფიოდ ყოფილიყო განმარტებული. ასეთ პუბლიკაციად ჩავთვალეთ ვინმე ვალერი სინილშჩიკოვის (Валерий Синильщиков) საკმაოდ ვრცელი სტატია, სადაც ის კრიტიკულად ეხმაურება ცნობილი ბელოკრინიცელი ძველმოწესე მიტროპოლიტის ინოკენტი უსოვის წიგნს "ქრისტეს ეკლესია დროებით ეპისკოპოსის გარეშე". ვ. სინილშჩიკოვის ამ თხზულებას ეწოდება "Без епископа нет церкви или "церковь Христова временно без епископа?" Критический отзыв на книгу И. Усова" (წყარო: https://vk.com/topic-
თვით ვ. სინილშჩიკოვის შესახებ გვაქვს მხოლოდ ის ინფორმაცია, რასაც თვითონ იძლევა თავის გვერდზე სოციალურ ქსელ "ვკონტაქტე"-
ბ-
https://txt.drevle.com/text/ivan_usov-
ვ. სინილშჩიკოვის აზრით, ძველმოწესეებთან პოლემიკაში რუსეთის ოფიციალური "მართლმადიდებელი" ეკლესიის წარმომადგენლები მათ წინააღმდეგ აყენებენ სერიოზულ ბრალდებას, რაც მდგომარეობს იმაში, რომ ძველმოწესეებს საუკუნეზე მეტი ხნის განმავლობაში არ ჰყავდათ ეპისკოპოსი. ამიტომაც, როგორც ვ. სინილშჩიკოვი წერს, "წიგნის ავტორი მიტრ. ინოკენტი უსოვი ცდილობს დაამტკიცოს, რომ ასეთ მდგომარეობაშიც, რაც, მართალია არანორმალურია, მაგრამ მაინც, ეკლესია ეკლესიადვე რჩება: მასში აღესრულება საიდუმლონი, დაცულია მოციქულთა მემკვიდრეობა და მოქმედებს ღმრთის მადლი. თავისი არგუმენტაციის გადმოსაცემად ავტორი იყენებს დიალოგის ფორმას, რომელშიც მონაწილეობენ სამნი: "ძველმოწესე", რომელიც ეკუთვნის ბელოკრინიცელთა მიტროპოლიას (ანუ, ფაქტობრივად, ეს არის თვით ავტორი), ძველმოწესე-
_______________________________
6. ძველმართლმადიდებლობაში არსებობს ორი ძირითადი მიმართულება: მღვდლიანებისა (поповцы) და უმღვდელოებისა (беспоповцы). მღვდლიანები იყოფიან კიდევ ორ ნაწილად: ე. წ. "ბელოკრინიცელებად" და "ბეგლოპოპოვცებად". პირველის სახელწოდება, როგორც უკვე ვთქვით, დაკავშირებულია სოფ. ბელაია კრინიცასთან (ძველად იმყოფებოდა ავსტრია-
_______________________________
ვ. სინილშჩიკოვი თავისი პუბლიკაციის დასაწყისშივე აღნიშნავს, რომ ის "ეკუთვნის რუსეთის მართლმადიდებელ ეკლესიას, ოღონდ მოცემული ტექსტი წარმოადგენს მის კერძო აზრს და დაუშვებელია, ის განხილულ იქნას ეკლესიის ოფიციალურ პოზიციად" (ხაზგასმები ყველგან ჩვენია -
ვ. სინილშჩიკოვი ასევე აღწერს, რომ XVII ს.-
ვ. სინილშჩიკოვი პუბლიკაციის შესავალში იჩენს ტიპურ "ნიკონიანურ" აზროვნებას, საეკლესიო და ისტორიული საკითხებისადმი არაობიექტურ მიდგომას და ცდილობს ოფიციალური ეკლესიის, როგორც იტყვიან, "წყლიდან მშრალად ამოყვანას". თუმცა, რუსეთის ოფიციალურ ეკლესიას თავის დანაშაულობებსა და სქიზმის მოწყობაში ვერაფერი გაამართლებს. ის თვითონ არის სქიზმატური, რაც წინამდებარე ნაშრომში, XVII ს-
ვ. სინილშჩიკოვი შემდეგ აღნიშნავს, რომ არ ეთანხმება მიტროპოლიტ ინოკენტი უსოვის აზრს, რომ შესაძლოა ეკლესია დროებით უეპისკოპოსოდ დარჩეს და გვპირდება თავისი პოზიციის არგუმენტირებას.
სანამ უშუალოდ ვ. სინილშჩიკოვის არგუმენტებზე გადავიდოდეთ, აუცილებელია აღვნიშნოთ, რომ მიტროპოლიტ ინოკენტი უსოვის ყველა შეხედულებას ეკლესიაზე, ასევე ყველა იმ არგუმენტს, რომელსაც ის ეხება თავის წიგნში ეკლესიის ცხოვრების სხვადასხვა საკითხზე, სრულად ვერც ჩვენ გავიზიარებთ. ზოგიერთი საკითხი იქ მართლაც სადავოა. თუმცა ავტორს აქვს უფლება გამოთქვას თვისი შეხედულება ამა თუ იმ საკითხზე. წინამდებარე ჩვენი განხილვა არ გახლავთ მიტრ. ინოკენტის თხზულების აპოლოგია, ჩვენ მხოლოდ იმ ძირითად ჭეშმარიტებებს ვადასტურებთ, რასაც მიტრ. ინოკენტი ეხება თავის წიგნში და რასაც როგორც ბელოკრინიცელ ძველმოწესეებთან, ასევე ჩვენთანაც ოფიციალური ეკლესიის წარმომადგენლები ერთნაირად აკრიტიკებენ. გამომდინარე აქედან, ვ. სინილშჩიკოვის დავაში მიტრ. ინოკენტისთან ჩვენ ყურადღება დავუთმეთ იმ საკითხებს, რომლებიც ჩვენსა და მიტრ. ინოკენტის შორის საერთოა; ასევე ვ. სინილშჩიკოვის იმ არგუმენტებს, რომელიც ჩვენთვის მიუღებელია და ესოდენ ხშირად მეორდება ქართველ ოპონენტთა მიერ.
ასევე აღსანიშნავია, რომ ვ. სინილშჩიკოვის მტკიცება, თითქოსდა მის მიერ გადმოცემული კრიტიკა მხოლოდ მისი კერძო აზრია და არ უნდა იქნას განხილული ოფიციალური ეკლესიის პოზიციად, გარკვეული დოზით უკვე შეიცავს სიცრუეს. საქმე ის გახლავთ, რომ XVII ს-
***
თავის პუბლიკაციას ვ. სინილშჩიკოვი იწყებს მიტროპოლიტ ინოკენტი უსოვის ხსენებული წიგნის პირველი თავით, რომელიც ეკლესიის დროებითი დაქვრივებას ეხება. ამ თავს ეწოდება "ეკლესიის დაქვრივების შესახებ" (О вдовстве церкви) და მასში უსოვის ოპონენტი გამოყოფს დიალოგის ერთ ნაწილს, სადაც ლაპარაკია იმაზე, თუ რატომ არ აღიარებს ახალმოწესე მართლმადიდებელი ძველმოწესეთა ეკლესიას; რომ ძველმოწესეებს არ ჰყავდათ ეპისკოპოსი საუკუნეზე მეტი ხნის განმავლობაში (როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ბელოკრინიცელი ძველმოწესეებისთვის ეს პრობლემა გადაიჭრა განხეთქილებიდან 180 წლის შემდეგ, ხოლო "ბეგლოპოპოვეც" ძველმართლმადიდებლებთან -
ამავე დიალოგში ახალმოწესე ამტკიცებს, რომ "ეპისკოპოსის გარეშე ეკლესია ქვრივად იწოდება".
ახალმოწესე: "მაგრამ, თქვენი ეკლესია თუ ქვრივი იყო, საიდან გაუჩნდა მას შვილები, როგორ შეეძლო მას შობა? და თუ შობდა, ცხადია უკანონო გზით. ღმერთი ასე არასოდეს შეარცხვენს თავის ეკლესიას. მხოლოდ თქვენს სქიზმატურ ეკლესიას შეეძლო მისულიყო ამგვარ სამარცხვინო მდგომარეობამდე, რომ მას ყველა აყვედრის მისი ქვრივობისთვის, ღმრთისგან მიტოვებულობისთვის. ხოლო ჩვენი მართლმადიდებელი ეკლესია არასოდეს ქვრივობდა, შეუძლებელია დაქვრივდეს და არც დაქვრივდება. ის არასოდეს დავა იმ სირცხვილამდე, რომ დაქვრივდეს და იგლოვოს თავისი მდგომარეობა: ის ზის ვითარც დედოფალი ამ სამყაროში" (О временном пребывании Церкви Христовой без епископа. Беседа старообрядца, новообрядца и беспоповца. 1. О вдовстве церкви. https://txt.drevle.com/text/ivan_usov-
"ძველმოწესე: სად არის ნათქვამი, რომ საყოველთაო ეკლესიას დაქვრივება არ შეუძლია? მიმითითეთ.
ახალმოწესე: მითითება არ შემიძლია.
ძველმოწესე: რატომ?
ახალმოწესე: იმიტომ, რომ ასეთი გამოთქმა არსად მოიპოვება, არც წმიდა წერილში და არც წმიდა მამათა სწავლებებში" (იქვე. 2. О церкви вселенской и частной).
სანამ განვაგრძობდეთ ვ. სინილშჩიკოვის არგუმენტაციის ციტირებას, აუცილებელია აღვნიშნოთ, რომ მოტანილ მონაკვეთს ი. უსოვის წიგნიდან ვ. სინილშჩიკოვი არ აპროტესტებს. ანუ "ახალმოწესის" მიერ წარმოთქმულ ბრალდებაში ის ვერ ხედავს ვერავითარ პროვოკაციას ან რაიმე შეუსაბამობას ვერც საკუთარ (ანუ ვ. სინილშჩიკოვის) და ვერც ოფიციალური ეკლესიის პოზიციასთან. ასე რომ არ იყოს, მაშინ ვ. სინილშჩიკოვი აუცილებლად იტყოდა ამას და განმარტავდა, რომ საკითხი ასე შეგნებულად არის ფორმულირებული ი. უსოვის მიერ, რათა დიალოგი მისთვის სასურველ კალაპოტში წაიყვანოს. ამგვარ შენიშვნებს ის არაერთხელ აკეთებს თავისი თხზულების დასაწყისიდან მოყოლებული, ვიდრე დასასრულამდე. მაგრამ აქ, ამ ადგილას, ი. უსოვის ოპონენტი უკომენტაროდ და მდუმარედ უვლის გვერდს "ახალმოწესის" ბრალდებებს და წერს: "ვერც მე ვიხსენებ, სადმე დაეწეროთ მამებს, რომ საყოველთაო ეკლესია შეიძლება დაქვრივდეს. "ეკლესიის დაქვრივების" ან "დაქვრივებული კათედრის" თვით ცნება გვხვდება ზოგიერთ წმიდა მამასთან, ოღონდ ადგილობრივი ეკლესიის აღსანიშნავად, რომელიც დარჩა ეპისკოპოსის გარეშე".
ასე რომ, ი. უსოვის წიგნის კრიტიკოსი დუმს რაიმე შგნებულ დამახინჯებაზე "ახალმოწესის" პოზიციის გამომხატველ სიტყვებში, რომლებიც ზემოთ დავიმოწმეთ. ვიფიქროთ, რომ ამგვარი დუმილი არის თანხმობა დიალოგში მონაწილე "ახალმოწესის" ბრალდებაზე, რომ "ეპისკოპოსის გარეშე ეკლესია ქვრივად იწოდება"... ეს და შემდგომი ბრალდებები და ასევე მათგან გამოტანილი დასკვნები იმდენად მნიშვნელოვანია, რომ საჭიროდ მიგვაჩნია კიდევ ერთხელ გავიმეოროთ იგი და ამ მონაკვეთსაც გავცეთ შესაბამისი პასუხი:
ამრიგად, "ახალმოწესე" ამბობს: "თქვენი ეკლესია თუ ქვრივი იყო, საიდან გაუჩნდა მას შვილები, როგორ შეეძლო მას შობა? და თუ შობდა, ცხადია უკანონო გზით. ღმერთი ასე არასოდეს შეარცხვენს თავის ეკლესიას. მხოლოდ თქვენს რასკოლნიკურ ეკლესიას შეეძლო მისულიყო ამგვარ სამარცხვინო მდგომარეობამდე, რომ მას ყველა აყვედრის მისი ქვრივობისთვის, ღმრთისგან მიტოვებულობისთვის. ხოლო ჩვენი მართლმადიდებელი ეკლესია არასოდეს ქვრივობდა, არც შეიძლება დაქვრივდეს და არც დაქვრივდება. ის არასოდეს დავა იმ სირცხვილამდე, რომ დაქვრივდეს და იგლოვოს თავისი მდგომარეობა: ის ზის, ვითარც დედოფალი ამ სამყაროში" (იქვე. 1. О вдовстве церкви).
როდესაც ამ ბრალდებებს და მათგან გამომდინარე დასკვნებს ვკითხულობთ, უნებლიეთ გვახსენდება წმ. ესაია წინასწარმეტყველი. მისი სიტყვებით მკაფიოდ იმხილებიან სინილშჩიკოვისნაირი "აპოლოგეტები", რომლებიც მართლმადიდებლურ სარწმუნოებას კი არ იცავენ თავიანთი ბრალდებებით, არამედ საკუთარ გამონაგონს.
ეკლესიის დაქვრივება ნაწინასწარმეტყველევია ჯერ კიდევ ძვ. აღთქმაში. ესაიას წინასწარმეტყველებაში ვკითხულობთ: "თქვა სიონმა (ეკლესიამ -
ან კიდევ: "გაიხარე ბერწო, უშობელო! სიხარულით აყიჟინდი, სალმობის განუცდელო, რადგან მიტოვებულს მეტი შვილები ეყოლება, ვიდრე გათხოვილს, ამბობს უფალი... ნუ გეშინია, რომ შერცხვენილი ხარ, ნუცა გეკდიმების, რამეთუ ყვედრებულ იქმენ, რამეთუ დავიწყებულ იქნება საუკუნოდ შენი სირცხვილი და შენი ქვრივობის ყვედრება აღარ იქნება გახსენებული. რამეთუ უფალია შენი შემოქმედი... თქვა ღმერთმან შენმან: მცირე ხნით მყავდი მიტოვებული, მაგრამ შეგიწყალებ დიდი წყალობით. გულისწყრომისას მცირე ხნით გარემივიქციე პირი ჩემი შენგან, მაგრამ სამარადისო წყალობით შეგიწყალებ, ამბობს შენი მწყალობელი უფალი" (ესაია 54:1-
ამრიგად, ის, რაც ახალმოწესე "მართლმადიდებელს" საყვედრებლად და დასაცინად გაუხდია, თურმე ეკლესიაზე საღმრთო განგებულებით ყოფილა დაშვებული. კამათის მოყვარულებს იმთავითვე ვამცნობთ, რომ წმ. მამები ძველაღთქმისეულ წინასწარმეტყველებებს სიონზე, იერუსალემზე, იუდეაზე განაკუთვნებდნენ არა მარტო ისტორიულ ძვ. აღთქმისეულ სიონს, იერუსალემსა თუ იუდეას, არამედ ეკლესიასაც. ასე განმარტავენ ღირ. ეფრემ ასურელი (Твор. преп. Ефрема Сирина, ч. 1. Житие, стр. 68, 69, ч. 45, стр 513); ნეტ. იერონიმე (Твор., ч. 7, Толкования на пр. Исаии). ნეტ. ავგუსტინე (Твор, ч 6, слово 29, стр. 46-
მოკლედ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ სწორედ ძველმართლმადიდებლურ ეკლესიაზე აღსრულდა ძველაღთქმისეული წინასწარმეტყველება ეკლესიის დაქვრივების შესახებ, ვინაიდან უეპისკოპოსობას ეკლესიაში დაქვრივებას უწოდებენ. ზემოთ თქმულში რომ დავრწმუნდეთ, მოდი, უფრო დეტალურად შევეხოთ ამ საკითხს.
3