ნათლობა - ნათლობა - შთაფლვით თუ დასხმით? - საქართველოს ძველმართლმადიდებლური ეკლესია

მართლაც, თანამედროვე საეკლესიო ლიტურგიკიდან შეიძლება შევიტყოთ, რომ ნათლობა უნდა სრულდებოდეს მოსანათლავის წყალში სამგზისი შთაფლვით. ამას ასწავლიან სასულიერო სემინარიებშიც. ნათლობის შთაფლვით სახეს ადასტურებს "მღვდელმსახურის სამაგიდო წიგნიც" ("Настольная книга священнослужителя") (ძველ და ახალ რედაქციებში) და მიტროპოლიტ ფილარეტის (დროზდოვი) "კატეხიზმოც". თანამედროვე საღვთისმეტყველო სტატიებში ასევე ნათქვამია, რომ ნათლობა უნდა შესრულდეს შთაფლვით (იხ. მაგალითად, დეკ. ლ. ვორონოვისა (ЖМП, 1970, 5) და ე. ტურკინას სტატიები (ЖМП, 1989, 1) ნათლისღების შესახებ).

მაგრამ, პრაქტიკულად ჩვენში დღეს (ისევე როგორც ოცი წლის წინათ) დასხმით და წყალპკურებითაც კი ნათლავენ. რაშია საქმე? სიტყვით ერთს ამტკიცებენ, საქმით კი სხვას აკეთებენ - ანუ მარცხენა ხელმა არ იცის, რას იქმს მარჯვენა?

მოდი შევეცადოთ გავერკვეთ, ნათლობის რომელი ფორმაა მართებული და ჭეშმარიტი. ეს საკითხი ამაო როდია, რადგან არსებობს ადამიანთა დიდი რაოდენობა (ძველმოწესეები), რომლებიც ამტკიცებენ, რომ დასხმითი ნათლობა - საერთოდ არ არის ნათლობა, ზოგიერთები კი ამ ფორმას არასრულყოფილად და ზიანის მომტანად მიიჩნევენ. მართლაც, თუ დასხმითი ნათლობა საზიანო და არასრულყოფილა, ბუნებრივად იბადება კითხვა, ხომ არ არის საჭირო დასხმითად მონათლული ისევ მოინათლოს შთაფლვითად? ეს საკითხი უბრალოდ და მარტივად მხოლოდ საქმეში ჩაუხედავ ადამიანს შეიძლება მოეჩვენოს.

დასხმითი ნათლობა თუ ნაკლული, არასრულყოფილი და ზიანის მომტანია, შეუძლებელია თუ არა ამ ნაკლოვანების გასწორება და რითი შეგვიძლია დავეხმაროთ იმ ადამიანებს, ვინც უკვე მოინათლა დასხმითი წესით? რაში მდგომარეობს სამარადისო ბნელისთვის გაწირულ ამ ადამიანთა დანაშაული? რატომ უნდა გაემგზავრნენ ისინი საიქიოს ნაკლული, არსრულყოფილი და არამაცხოვნებელი "ნათლობით"? იქნებ აქ წინასწარგანსაზღვრულობის კანონი მოქმედებს? არც ერთი და არც მეორე არ უთავსდება ღმრთის კაცთმოყვარეობას, არც მის სამართლიანობას (აქ უპრიანია გავიხსენოთ მაცხოვრის სიტყვები, რომელიც მან ფარისევლებს უთხრა: "თავად არ შემსვლელნო და სხვათა დამბრკოლებელნო, ვინ გითხრათ რომ აიცილებთო ღმრთის რისხვას" - ამ სიტყვებიდან ჩანს, რომ სასულიერო პირთა დაუდევრობა, უპასუხისმგებლობა ან ცდომილება, შეიძლება წარწყმედად შეუბრუნდეს მის სულიერ შვილებს. ამგვარი მღვდელი ვერც თვითონ შევა ცათა სასუფეველში და სხვათაც დააბრკოლებს. ღმერთი სამართლიანია ყველა შემთხვევაში. ადამიანები საკუთარ ბედს თვითონ ჭედავენ - რედ.).

ან იქნებ დასხმით-პკურებითად მონათლულნი ღებულობენ სრულ მადლს, ისევე როგორც შთაფლვითი ნათლობის დროს? როგორც ჩანს, საკითხი ისტორიულ, საღვთისმეტყველო და კანონიკურ განხილვას ითხოვს.

კითხვაზე, თუ რა არის ყველაზე მნიშვნელოვანი ნათლისღების საიდუმლოში, კატეხიზმო პასუხობს: "წყალში სამ-გზის შთაფლვა, მამის, ძის და სულიწმიდის სახელით" (იქვე). თვით მაცხოვარმა ბრძანა: "მიუგო იესომ: ჭეშმარიტად, ჭეშმარიტად გეუბნები შენ: ვინც არ დაიბადება წყლისა და სულისაგან, ვერ შევა ღმრთის სასუფეველში" (იოანე 3:5). ნათლობა - ეს არის შობა მარადიული ცხოვრებისთვის, ღმრთის სასუფევლისთვის.

ჩვენში ნათლობა ხშირად აღესრულება არა მარტო კანონიკური განწესებების დარღვევით, ანუ დასხმითად, არამედ შემოკლებითაც, მრავალი ლოცვის გამოტოვებით (მოსანათლავის სურვილის თანხმიერად), ზოგჯერ ნათლობის წეს-განგებას ანახევრებენ კიდევაც. გვაქვს თუ არა რაიმე საფუძველი შეშფოთებისთვის?

უინტერესო არ იქნება თუ ნათლობის წეს-განგების შემოკლებასთან დაკავშირებით დავიმოწმებთ მამა პავლე ფლორენსკის: "ნათლობის წეს-განგებას, - წერს ის, - მოსდევს თვით მოსანათლავის წინასწარი განწმენდა, რომელიც ჩვენში არ სარგებლობს ჯეროვანი აღიარებით და მას რაღაც "მოძველებულ" და "ყავლგასულ" ჩვეულებად მიიჩნევენ. ბევრი რომ არ ვილაპარაკოთ, მაშინ სულაც ნუ მოინათლებიან, რადგან რაღა დარჩება სწავლებიდან პირველდაწყებითი ცოდვის შესახებ, აქედან კი ნათლისღებისგანაც, თუკი უარიყოფა ქრისტეანული დემონოლოგია? პროტესტანტულ სამყაროში, სადაც სარწმუნოების ონტოლოგიური მასივების განიავების ეს პროცესი არა მარტო ფაქტობრივად ხდება, არამედ პრინციპის რანგშია აყვანილი, ნათლობის უარყოფა უფრო შორს არის წასული, ვიდრე ჩვენთან. უმიზეზოდ და შინაგანი სიმართლის გარეშე როდი იყენებდა ერთი პროტესტანტი პასტორი ნათლობის დროს ასეთ ფორმულას: "გნათლავ შენ სახელითა სიკეთისა და პროგრესისათა". ვინც უარყოფს პირველდაწყებით ცოდვას და ეშმაკის ძალაუფლებას უარყოფს, დაე ნათლობაში სიკეთისა და პროგრესის სახელით განიბანოს...

შეიძლება მთელი კულტი მთლიანად უარყო ან კიდევ სრულიად მიიღო, მაგრამ დაუშვებელია მას რენანივით ან ჰარნაკივით შემწყნარებლური ნახევრადღიმილით მიუდგე. ვიმეორებ, აქ მხედველობაში მაქვს ეშმაკის უარყოფის ლოცვები. აი რას ვკითხულობთ ლიტურგიკის ერთ ერთ უდიდეს ავტორიტეტთან, ნეტარ სიმეონ თესალონიკელთან, რომელიც გარდაიცვალა 1430 წელს: "მღვდელი პირობას დებს, თუ რაიმე უკიდურესი მიზეზი არ აიძულებს, წმიდა ლოცვები ყურადღებით, აუჩქარებლად და ხმამაღლა წაიკითხოს. მამათაგან გვსმენია, რომ ისინი, ვისაც ხშირად აშინებენ მოჩვენებები, ამას იმისგან განიცდიან, რომ მათმა ნათლისმცემელმა მღვდელმა ყურადღებით არ წარმოსთქვა შეფუცვები (ეშმაკის განსადევნელი ლოცვები ნათლისღების საიდუმლოში - რედ.) და სხვა წმიდა ლოცვები.

ამდენად, თუკი შესაძლებელია, ნათლობის წეს-განგების დასაწყისში მოცემული შეფუცვების ლოცვები ერთხელ კი არა, რამდენიმეჯერ უნდა იქნეს წაკითხული. რადგან კურთხევანში (წმიდა მამას აშკარად მხედველობაში აქვს რომელიღაც ძველი კურთხევანი - ავტ.) მისი წაკითხვა განწესებულია რვაჯერ ან ათჯერ, რადგან ძველ ეკლესიაში არსებობდა წესი კათაკმევლობის მიმცემ მღვდელს შვიდეულის ყოველ დღეს ეკითხა შეფუცვები მოსანათლავისთვის; ხოლო მერვე დღეს ნათლობას აღასრულებდა იგივე მღვდელმთავარი ან ნათლისმცემელი მღვდელი. იგივე გვსმენია ღვთისმოშიშ მღვდელთაგან, რომლებიც ამ ლოცვებს სამჯერ ყურადღებით კითხულობენ და მხოლოდ ამის შემდეგ ნათლავენ...

ნათლობის საიდუმლოში ასეთი მნიშვნელობა თუ ჰქონია ისეთ "წვრილმანს", როგორიცაა მღვდლის მიერ ლოცვების ყურადღებით და გარკვევით წარმოთქმა, ცხადია, უფრო მეტად მნიშვნელოვანი უნდა იყოს თუ როგორ მოინათლება ადამიანი - შთაფლვით თუ დასხმით-პკურებით.

როდესაც 1630 წელს მოსკოვში სამუდამო საცხოვრებლად ყოფილი უნიატი არქიეპისკოპოსი ანფინოგენი ჩამოვიდა, მიუხედავად მისი სამღვდელმთავრო ხარისხისა, თავიდანვე მონათლეს (Ист. русск. церкви Макария, т. 11., стр. 33, 34. ციტ. იქვე. გვ. 148). აი რას წერდა მეფე მიხეილ ფიოდოროვიჩი სუზდალის არქიეპისკოპოს იოსებს, რომელსაც არაჯეროვანი საქციელისთვის სასულიერო პატივი აჰყარეს: "შენ გვითხსარი, რომ ლიტვაში ლათინთა დევნას გამოექეცი და ჩვენ შეგვეკედლე, რადგან ჩვენს სახელმწიფოში სრულყოფილ ქრისტეანად ყოფნა გსურდა. ჩვენც შენ შეგიწყნარეთ და მიგიღეთ... შემდეგ კი შევიტყვეთ, რომ მიწამდე თაყვანისცემითა და ვედრებით უთხოვიათ შენთვის შენს კაცებს, ფედკასა და ზოგიერთებს, რათა მოგენათლა ისინი ჭეშმარიტი, სწორი ნათლობით, როგორც ამას სამოციქულო ეკლესია ითხოვს და რომელიც სამგზის შთაფლვით აღესრულება, შენ კი უგულებელგიყვია ისინი და ზოგიერთი გიწამებია კიდეც... გარდა ამისა აღმოჩნდა, რომ თვითონაც არასრულად ყოფილხარ მონათლული - დასხმითად, ლათინური წესით, და არა სამგზისი შთაფლვით. და კიდევ, მრავალი ისეთი საჩივარია შენს წინააღმდეგ შემოსული, რომლის წერა და გამჟღავნება სირცხვილად გვიჩნს" (Там же, С. 175).

მეფის სიგელიდან ჩანს, როგორ უყურებდნენ რუსები იმ დროს შთაფლვით და დასხმით ნათლობებს. ჭეშმარიტ ნათლობად მიიჩნეოდა მხოლოდ შთაფლვითი წესი: "ჭეშმარიტი წმიდა ნათლობა არის სამგზისი შთაფლვით, როგორც ამას სამოციქულო ეკლესია ითხოვს". დასხმითი ნათლობა კი არასრულყოფილი და ლათინური წესია: "თვითონაც არასრულად ყოფილხარ მონათლული - დასხმითად, ლათინური წესით, და არა სამგზისი დაფლვით".

თავისი დროისთვის საკმაოდ განათლებული ადამიანი, ტროიცე-სერგიევო ლავრას ბერი, არსენ სუხანოვი (იცოდა ბერძნული, პოლონური და ლათინური ენები) თავის ცნობილ თხზულებაში "Прении о вере с греками" ("დავა ბერძნებთან სარწმუნოების შესახებ") (XVII ს. მეორე ნახევარი) ამბობს: "წმიდა მოციქულთა 50-ე კანონში ნაბრძანებია მოსანათლავი მოინათლოს ემბაზში სამგზისი დაფლვით, მსოფლიო კრებებიც ამას ბრძანებენ, - ხოლო წმიდა მოციქულებმა ეს კანონი დაწერეს სიონში, ანუ იერუსალიმში და ჩვენთან იგი დღემდე შეურყვნელად არის დაცული, მაშინ როდესაც, თქვენ ემბაზში სამგზისი დაფლვით კი არ ნათლავთ, არამედ დასხმით. აქედანაც ცხადი ხდება, რომ სიონიდან გამოსულ სარწმუნოებას არ მისდევთ" (Старца А. Суханова Статейный список "Прения с греками о вере". (Публ. Белокурова С.). Спб.,1883. С. 34).

როგორც ვხედავთ, მოციუქლთა კანონი თუმც ძირითად აქცენტ სამებაზე აკეთებს, მკაფიოდ და არაორაზროვნად ლაპარაკობს ნათლობის შესრულების ფორმაზე - სამგზის შთაფლვაზე, რაც საკმაო იურიდიული საფუძველია ნათლობის დაფლვითი ფორმის დამტკიცებისთვის.

მეტიც, 50-ე სამოციქულო კანონის კატეგორიულობა გამოხატულია მრისხანე სასჯელით: "თუ რომელიმე ეპისკოპოსმა ან მღვდელმა შეასრულოს არა სამგზის შთაფლვა... განკვეთილ იქნეს" (ზონარას, არისტინეს და ბალსამონის გამარტებებიდან ცხადი ხდება, რომ აქ "განკვეთაში" იგულისხმება სასულიერო პატივისგან დამხობა, ანუ განკვეთა სასულიერო პატივისგან - რედ.).

სიტყვა baptizw ძველბერძნულ ენაზე ნიშნავს: 1) შთაფლვას, ჩაყვინთვას; 2) ფსკერისკენ ჩაშვებას, ჩაძირვას; 3) ამოხაპვას; 4) ნათლობას (შთაფლვის გზით).

ასევე სიტყვა baptw ნიშნავს - ჩაძირვას, ჩაყვინთვას, ჩაყურყუმელავებას; ba£ptisma - ნათლობას; baptisterion – 1) აბანოს, საბანელს; 2) ემბაზს. ახალბერძნულ ენაში ყველა ეს მნიშვნელობა შენარჩუნებულია.

ნათლობის საიდუმლოში წყალში ამ შთაფლვას ღრმად მისტიკურ-სიმბოლური მნიშვნელობა გააჩნია: "მაშ, რაღას უცდი? ადექი, ნათელ იღე (b£ptisaj), ჩამოირეცხე შენი ცოდვები და მოუხმე უფლის სახელს" (საქმე 22:16). ეს ნიშნავს ჯერ დაფლულ, შემდეგ კი მკვდრეთით აღმდგარ ქრისტესთან შეერთებას ახალი ცხოვრებისთვის" (Е. Туркина. Троицы явление во Иордане бысть. ЖМП.1989, 1).

როგორც დეკ. ლ. ვორონოვი თავის სტატიაში "Крещение и принадлежность к Церкви" ("ნათლობა და ეკლესიისადმი კუთვნილება") წერს: "წყლის მადლი" - უპირატესად ქრისტეს მადლია, თუმცა "არც ერთი ნიჭი არ მოიცემა სულიწმიდის გარეშე" (св. Василий Великий, «О Св. Духе», т. 24, 55), ამიტომაც წყალი მადლმოსილია სულიწმიდის მყოფობით, რომელიც "ქრისტეს მადლის მოზიარეებად" გვქმნის. მეორე მადლი უპირატესად სულიწმიდის მადლია (წმ. კვიპრიანეს თქმით, ეს არის "ზეციური მადლი", რომელიც "ქრისტესადმი ვედრებით" გვენიჭება). მადლის ორივე სახე აუცილებელია ადამიანისთვის (прот.-проф. Л. Воронов Крещение и принадлежность к Церкви. ЖМП. 1970, 5).

და თუკი "ღმერთი ზომით როდი იძლევა სულს" (იოანე 3:34), არამედ გულუხვად, რატომ "ენანებათ" წყალი მათ, ვინც მორწმუნეებს დასხმით-სხურებითად ნათლავენ? ხომ არ არის ეს ქრისტეს მადლის შეგნებული შეზღუდვა, რომელიც მორწმუნეს წყლის მეშვეობით მიეცემა?

შემდეგ, წმ. კირილე წერს: "არ გააჩნია სრულყოფილი მადლი მას, ვინც წყლით არის მონათული, მაგრამ სულიწმიდა არა აქვს". მეორეს მხრივ, "სულის მადლის შემდეგაც", რომელიც განსაკუთრებულ შემთხვევაში მოუნათლავმაც კი შეიძლება მიიღოს (მაგ.: კორნელიუს ასმეთაური და მასთან მყოფნი (საქმე. 10:44)), აუცილებელია ნათლობა "იესუ ქრისტეს სახელით", რათა "სხეულიც ეზიაროს მადლს წყლის მეშვეობით", ვინაიდან, "ვინც არ აღბეჭდილა წყალში, ის ვერ შევა ცათა სასუფეველში" (Св. Кирилл Иер. Сл. III, 4. Цит по: прот.-проф. Л. Воронов Крещение и принадлежность к Церкви. ЖМП. 1970, 5).

წმ. კირილეს აზრით, "წყლით" ნათლობა სწორედ იმიტომ არის აუცილებელი, რომ ქრისტეს, როგორც ღმერთკაცს მისით ვეხებით. ადამიანის მთელი სულიერ-ხორციელი დაზიანებული ბუნება, რომელიც წყალში ნათლობით იკურნება, "წყლის მადლით" უმჭიდროვეს კონტაქტში მიიყვანება განკაცებული ღმრთის ძის ღმერთკაცობრივ არსებასთან. წყალში შთაფლვით, რომელიც ოდესღაც იორდანეში ნათელღებულმა ქრისტემ აკურთხა, ადამიანის დაზიანებული ბუნება ერთგვარად იფლობა ქრისტეს მადლიან, ღმერთკაცობრივ ბუნებაში (Л. Воронов. დასახ. ნაშრომი).

ნათლისღების წინ წყლის საზეიმო კურთხევის დროს, ერთ ერთ სავედრებელ ლოცვაში, რომელიც დიდ კვერექსს მოსდევს, არის სიტყვები: "გამოაჩინე წყალი ესე... სამოსლად უხრწნელებისად..." მაგრამ წყალი თუ სამოსია უხრწნელებისა, როგორ შევიმოსოთ ის შთაფლვის გარეშე?

სხვათა შორის კარგი იქნება თუ გავისხენებთ მოციქულთასწორ კონსტანტინე დიდის ნათლობას. როდესაც ჯერ კიდევ წარმართად მყოფი კეთრით მოიწყლა. კაპოტოლიუმის მოგვებმა განკურნებისთვის მას ყრმათა სისხლში ბანაობა ურჩიეს. შევნიშნავთ, რომ უკეთურებისა და ბოროტების სამოსით შემოსვა, ბნელეთის მსახურთა აზრით, სწორედ შთაფლვით უნდა აღსრულებულიყო, და არა პკურებით (ბნელეთის თავადი ხომ ყოველთვის ეკლესიის პაროდირებას მიმართავს). კაპიტოლიუმში უკვე შემოეკრიბათ მრავალი ყრმა ამ საზარელი რიტუალის აღსასრულებლად, მაგრამ უკანასკნელ მომენტში, ყრმათა და მათ მშობელთა მოთქმა-გოდებით გულშეძრულმა იმპერატორმა უარყო ეშმაკის რჩევა. კონსტანტინე მონათლა წმ. სილვესტრმა, ცხადია, შთაფლვით, რის შესახებაც ნათქვამია ამ ეპისკოპოსის ცხოვრების სლავურ თარგმანში: "Уготова ему купель крещения святаго, в нюже егда вниде царь, и погрузи его святый Сильвестр, призывая над ним имя Пресвятой Троицы... очистися же царь абие и от проказы, яже вся в воде остася, отпадши от тела его аки чешуя от рыбы, и изыде от купели здрав" (Четия Минея. Январь (на слав.)) (ქართ.:("გაუმზადა მას წმიდა სილვესტრმა ნათლისღების წმიდა ემბაზი, რომელშიც შევიდა მეფე და მოუწოდა რა წმიდა სამებას, შთაჰფლა იგი... მყის განიკურნა მეფე კეთრისგან, რომელიც როგორც თევზს ქერცლი ჩამოსცილდა და მთლიანად წყალში ჩარჩა, თავად კი ემბაზიდან ჯანმრთელი ამოვიდა").

დასხმით-პკურებითი ნათლობის მომხრეები, რომლებიც აშკარა უსჯულოების გამართლებას ცდილობენ, მხარდაჭერას ვერც მართლმადიდებლური ეკლესიის გამოცდილებიდან ჰპოვებენ. შთაფლვის შესახებ მსჯელობს წმ. იოანე ოქროპირი (IV ს.): "ვითარცა საფლავსა შინა, ესრეთ შთავყოფთ თავთა ჩუენთა წყალსა მას შინა, და დაიფარვის მუნ ძუელი იგი კაცი და დაინთქმის სრულად ყოველივე..." (Л. Воронов. დასახ. ნაშრომი) (იხ. აგრეთვე განმარტება იოანეს სახარებისა. თბილისი, 1993 წ. 1, გვ. 165, 167, 168 - რედ.).

"ქვეყნიერების ოთხი ხილული სტიქიისდან წყალი დიდი და საუკეთესო სტიქიაა, - ბრძანებს წმ. კირილე იერუსალიმელი. - ადამიანის საცხოვრისი დედამიწაა, მაგრამ მიწაც წყლისგანაა. სამყაროს დასაბამი წყალშია, და სახარებისა - იორდანეში. ისრაელს ფარაონისგან გათავისუფლება ზღვით მოენიჭა, და ცოდვათაგან გათავისუფლებაც - "წყლის საბანელით და სიტყვით" (ეფეს. 5:26). ნოესთან აღთქმა ღმერთმა წარღვნის შემდეგ დადო... და სადაც არის აღთქმა, წყალიც იქვეა" (Св. Кирилл… Сл. III. С. 42).

წყალი - ერთ ერთი უძველესი რელიგიური სიმბოლოა. სწორედ წყალი გვიხსნის ნათლისღების შინაარსს. წყლის კურთხევა, რომელიც წინ უძღვის ნათლობის საიდუმლოს, ჭეშმარიტად გვიჩვენებს ნათლისღების კოსმიურ მნიშვნელობას, რადგან აჩვენებს მის კავშირს სამყაროსა და მატერიასთან, სიცოცხლესთან, მის ყოველგვარ გამოვლინებაში.

წყლის გარეშე შეუძლებელია ცხოვრება, წყალი სამყაროს პირველი სუბსტანციაა: "სული ღვთისა იძვროდა წყლებს ზემოთ" (დაბ. 1:2). მაგრამ თუ წყალი სიცოცხლისა და მისი საფუძვლის სიმბოლოა, იგივე წყალი სიკვდილისა და დამანგრეველი ძალის სიმბოლოც არის; მისი იდუმალი სიღრმე კლავს, ის არის დემონურ ძალთა ბნელი სამკვიდრო. სიცოცხლის საფუძველი, მაცხოვნებელი ძალი, და სიკვდილის საფუძველი, დესტრუქციული ძალი - ასეთია წყლის სიმბოლო საღვთისმეტყველო გაგებით.

და ბოლოს, წყალი - ეს არის განწმენდის, სიწმიდის, აღორძინების და განახლების სახე. წყლის ამ რელიგიური სიმბოლიკით არის გამსჭვალული მთელი წმიდა წერილი (Настольная книга священнослужителя. Т. 4. М., 1983). ძველაღთქმისეულ პერიოდში გარეგნული განბანვა შინაგანი განწმენდის სიმბოლოდ აღიქმებოდა. "უთხრა უფალმა მოსეს: წადი ხალხში და განწმიდე ისინი... სამოსელი გაირეცხონ... რადგან ზეგ ჩამოვა უფალი ხალხის თვალწინ სინაის მთაზე" (გამ. 19:10).

წყალი განწმენდის, სინანულისა და მიტევების საშუალებაა წმ. იოანეს ნათლისმცემელის ნათლისღებაშიც. სხვათა შორის, წმ. სახარებაში ნათქვამია, რომ ის "ნათელს სცემდა ენონში, სალემის მახლობლად, ვინაიდან ბევრი წყალი იყო იქ; მოდიოდნენ და ნათელს იღებდნენ მისგან" (იოანე 3:23), რაც ადასტურებს, რომ ნათლავდა ის შთაფლვით, რისთვისაც "ბევრი წყალი" იყო საჭირო, და არ ასხამდა რაიმე ჭურჭლიდან, არც ენონში მისვლა დაიზარა, და არც ტექნიკური სიძნელეები მოუმიზეზებია, რითაც ასე წუწუნებენ და თავს იმართლებენ ჩვენი დასხმით-პკურებითი პრაქტიკის აპოლოგეტები.

ნათლობის სიმბოლო იყო საბანელი, რომელიც მღვდელმთვარის ხელებისა და ფეხების დასაბანად იდგა სკინიის შიგნით (გამ. 40:7). თანამედროვე დასხმით-პკურებითი ნათლობა ამ ძველაღთქმისეული სიმბოლოსკენ დაბრუნება ხომ არ არის?

იმისთვის, რათა გარეგანი განბანვა ქმედითი იყოს, მარტო პკურება ან დასხმა როდია საკმარისი, სულის განსაწმენდად საჭიროა წყალში ჩაყურყუმალავება, შთაფლვა, რის გამოც უთხრეს სავლეს: "ადექი, ნათელ იღე (სიტყვა სიტყვით - შთაიფალ, ჩაყვინთე), ჩამოირეცხე შენი ცოდვები და მოუხმე უფლის სახელს" (საქმე 22:16).

წყალი უდიდეს და უმნიშვნელოვანეს როლს თამაშობს ჩვენი ცხოვნების საქმეში, რის გამოც წმ. კირილე იერუსალიმელი ამბობს, რომ "წყალი დიადი რამეა". ნათლობის აქტის წინ, წყლის კურთხევა მას თავის პირველდაწყებით დანიშნულებას უბრუნებს - იყოს ღმრთის მყოფობის გარემო, მარადიული სიცოცხლის წყარო. წყლის საიდუმლოს გაგებას იმის გაგებასთან მივყავართ, რომ როდესაც ადამიანი წყლითა და სულით ცხონდება მარადული ცხოვრებისთვის, აუცილებლად უნდა წყალში შთაიფლას.

წყლის ნათლობა იმისთვის აღესრულება, რათა "ჩვენც ქრისტეს ღვთაებრივი მადლისა და მისი ხორციელად მოსვლის თანამოზიარენი გავხდეთ" (წმ. კირილე. დასახ შრ.). ღმერთკაც ქრისტესთან ეს სრული კონტაქტი იმისთვის არის აუცილებელი, რათა მოსანათლავმა მიიღოს შესაძლებლობა მოკვდეს ცოდვისთვის, თანა დაეფლას ქრისტეს ამა სოფლის მშვინვიერი ცხოვრებით და თანააღდგეს მასთან (ქრისტესთან) ერთად მომავალი საუკუნის მარადიული ცხოვრებისთვის, მისი ბუნების მკურნალ ქრისტე-მაცხოვართან განუყოფელი და მუდმივი ერთობით, რომლითაც შეიმოსა (გალატ. 3:27) და ვისი სულიც მკვიდრობს მასში (რომ. 8:19) (ლ. ვორონოვი. დასახ ნაშრ.).

ჩვენს დროში, საზოგადოების, უპირველეს ყოვლისა კი საეკლესიო საზოგადოების, სულიერი გაღატაკება პირდაპირ არის დაკავშირებული ღრმა ლიტურგიკულ დაცემასთან. ზემოთ უკვე აღვნიშნეთ ნათლობის საიდუმლოს თვითნებური შემოკლებებისა და ნათლობის შთაფლვითი წესიდან, დასხმით-პკურებით პრაქტიკაზე უკანონო და უსჯულო გადასვლის შესახებ. არც თუ იშვიათად ზოგიერთი მღვდელი უბრალოდ "ივიწყებს" წყლის საზეიმო კურთხევას და მის ნაცვლად ემბაზში ადრე ნაკურთხ აიაზმას აწვეთებს. ნათლობას ასრულებენ ყრმაზე აიაზმის რამოდენიმე წვეთის მიპურებით, და ამას საკმარისად მიიჩნევენ...

როგორც ერთი სწავლული ღვთისმეტყველი წერს: "გინდათ თქვათ, რომ სულ რაღაც ათი წუთში ქრისტეანი, ქრისტეს მისტიკური სხეულის წევრი და სულიწმიდის განწმენდილი ჭურჭელი გახდით? ათ წუთში ხდებით წმინდანთა თანამოქალაქე?... მაშ, უკანასკნელი, რისი გაკეთებაცღა რჩება, ნათლობის მოწმობის გაცემაა და მორჩა! ამიტომაც, რა გასაკვირია, ჩვენს დროში ადამიანთა უმეტესობას უადგილოდ რომ ეჩვენება არა მარტო ნათლობა, არამედ თვით ეკლესიაც კი მთელი მისი ნაკლებად გასაგები არქაული წეს-ჩვეულებებითურთ; და ისინიც უბრალოდ "განიდრიკებიან" ეკლესიისგან სხვა ადგილისა და სხვა საზრდელის ძიებაში, რომლის გარეშეც ადამიანს არსებობა არ ძალუძს... მილიონობით მონათლულმა ადამიანმა დატოვა ეკლესია და აგრძელებს მის დატოვებას, და იმიტომ ხომ არა, რომ მათ თვალში "ვუღალატეთ" ნათლობის საიდუმლოს? ხომ არ არის საეკლესიო ცხოვრების ამგვარი დაბალი დონის მიზეზი ის, რომ მათ განახლების მადლსა და სიწმიდეს ვერ ვანიჭებთ?" (Шмеман А., прот. Водою и Духом. Париж, 1973. С.49, 57).

მაგრამ არსებობენ გამონაკლისი შემთხვევები, მაგალითად, როდესაც საჭიროა ლოგინში მწოლიარე მძიმე ავადმყოფის ნათლობა. ეკლესია ოდითგანვე დასაშვებად მიიჩნევდა ე. წ. "კლინიკოსთა" (ბერძნ. kline» - სარეცელი) დასხმით ნათლობას შთაფლვის ნაცვლად (ეს იყო გამონაკლისები, რომლის შემდეგ, თუ ადამიანი ცოცხალი დარჩებოდა თავიდან უნდა აღსრულებოდა მთელი საიდუმლო. უფრო დეტალურად იხ. ქვემოთ - რედ.). დასაშვებად მიიჩნეოდა აგრეთვე წეს-განგების შემოკლებაც, როდესაც ნათლობას უტარებდნენ მომაკვდავს: "Аще когда случится младенцу больну сущу быти, и спешити крестити того страха ради смертнаго... молитва вкратце" (Большой Потребник с Номоканоном. М., 1916 (перепечатано с изд.1651 г.). Лист 113). მეტიც, მღვდლის არყოფნის დროს დასაშვები იყო ნათლობა აღესრულებინა ერისკაცსაც, სწორედ მოსანათლავის "გარდაცვალების საშიშროების" შემთხვევაში. ამის შესახებ ნომოკანონში ნათქვამია: "როდესაც ნათლავენ არახელდასხმულნი, კაცნი და ქალნი, ასევე ბერ-მონაზონნი, რა უნდა გაკეთდეს? პასუხი: თუ მოსანათლავი მანამ გარდაიცვლება, სანამ მას მღვდელს მიუყვანენ, ღმრთის მადლი დაასრულებს ყოველივეს. ხოლო თუ ცოცხალი დარჩა, კვლავ ემბაზში ჩააყენოს მღვდელმა მოსანათლავი, წაუკითხოს ლოცვები, სცხოს მირონი და ყოველივე დანარჩენი აღუსრულოს (შთაფლვის გარდა - რედ.). იგივეს ბრძანებს ნიკიფორე კონსტანტინოპოლელიც" (Там же. Л. 626).

წიგნში "Настольная книга священнослужителя" ("სამაგიდო წიგნი მღვდელმსახურთათვის") (1983 წ.) ნათქვამია, რომ ადამიანი, რომელიც იძულებით (ვითარების გამო - რედ.) მოინათლა ერისკაცისგან, "გამოჯანმრთელების შემთხვევაში უნდა წარუდგეს მღვდელს ნათლობის აღმასრულებელ პირთან ერთად. როდესაც, დეტალური გამოკითხვის შემდეგ, მღვდელი დარწმუნდება, რომ ნათლობა სწორად იყო შესრულებული, დაასრულებს მას მხოლოდ მირონცხებით" (Настольная книга священнослужителя. М.,1983. Т.4). ხოლო, "თუ გამოირკვა, რომ ნათლობა არასწორად იყო შესრულებულია, ანუ არა სამგზისი შთაფლვით, ან დამახინჯებული ან კიდევ სრულიად არასწორი და მიუღებელი სანათლავი ფორმულით... მღვდელმა ნათლობის და მირონცხების საიდუმლო, მთელი წეს-განგებითურთ, თავიდან უნდა აღასრულოს" (Там же. С.236).

მოდი, საკითხი დავსვათ პრინციპულად: განა ღმერთს არ ძალუძს დასხმით-პკურებით ნათლობაში მიანიჭოს ადამიანს მადლის მთელი სისრულე, მითუმეტეს, თუკი ამას უფალი აკეთებდა გამონაკლის შემთხვევებში?

ამაზე შეიძლება ვუპასუხოთ, რომ ღმერთმა თვითონ დააწესა ეკლესიაში ცნობილი წესები და კანონები, მაგრამ ამავე დროს, საზოგადო კანონების შესრულების შეუძლებლობის შემთხვევებში, მანვე დაუშვა გამონაკლისები. თუმცა, ეს გამონაკლისები არ შეიძლება გავრცელდეს ყველა ადამიანზე, მთელს ეკლესიაზე, რადგან ასეთ შემთხვევაში კანონი გახდება გამონაკლისი, ხოლო თვით კანონი დაკარგავს თავის აზრსა და ძალას, რის შედეგადაც დაირღვევა ეკლესიის ღმრთითბოძებული წყობა და სჯულმდებლობანი.

"ლიმონარში" ("Луг духовный") (VII ს. დასაწყისი) მოთხრობილია უდაბნოში ქვიშით ნათლობის შემთხვევა. თავის კლერიკოსებთან თათბირის შემდეგ, მიეღოთ თუ არა ამგვარი ნათლობა, რომელიც უდაბნოში აღსრულდა მომაკვდავის თავზე ქვიშის დაყრით, ეპისკოპოსმა დიონისემ მაინც გააგზავნა ეს ყმაწვილი (ვინც ქვიშით მონათლეს - რედ.) იორდანეზე, რათა წყალში შთაფვლით სრული ნათლობა მიეღო. სქოლიოში მოცემულია შენიშვნა: "აღსანიშნავია, რომ ზეცითგან ბოძებული აშკარა მინიშნებისდა მიუხედავად, ეპისკოპოსებმა ვერ გაბედეს ღმრთის სიტყვისგან გადახვევა ნათლისღების აღსრულების ფორმასთან დაკავშირებით" ("არა ქვიშით, არამედ წყლით")) (Мосх Иоанн, блаж. Луг духовный. Сергиев Посад, 1915. С. 208).

პატრიარქ ფილარეტის კრებით დადგენილებას საფუძვლად დაედო მღვდელმოწამე პატრიარქ ერმოგენეს ღვაწლი; კერძოდ ის, რაც მან წმ. მოციქულთა, შვიდი მსოფლიო კრებისა და ეკლესიის წმიდა მამათა შრომებიდან შეჰკრიბა. ამ კრებულს გარკვეული წყაროები შესძინა თვით პატრიარქმა ფილარეტმაც, რის შესახებ თვითონაც მოწმობს: "иная и аз собрах и вкупе с тем же написах" (ზოგიერთი მე შევჰკრიბე და მათთან ერთად დავწერეო - რედ.) (Там же. Л. 565 на об.).

ამგვარ კრიტიკას, რომელიც დასხმითი ნათლობის გამართლებას ცდილობდა, თავის დროზე ბედავდა ნ. ი. ივანოვსკი თხზულებაში "Критический разбор учения не приемлющих священства старообрядцев" (Казань, 1883 г.). დემაგოგიასა და სოფისტიკაში გაწვრთნილ ავტორს მცირედიღა უკლია ამტკიცოს, რომ დასხმითი ნათლობა ლამის უკეთესიც კი ყოფილა შთაფლვითთან შედარებით.

შესაძლოა, "ჭეშმარიტი გამართლების..." დაწერის ერთ ერთი მიზეზი იყო ლუთერანელი მართა სკავრონსკაიას (შემდგომში ეკატერინა I) მართლმადიდებლობაში ნათლობის გარეშე შემოერთების იურიდიული გამართლების მცდელობა. მართა სკავრონსკაიასგან პეტრე I-ს 1706 წელს შვილი შეეძინა; 1712 წელს პეტრე I-მა ის მეუღლედ გამოაცხადა, 1724 წელს კი დედოფლად აკურთხა.

შემდგომში რუს იმპერატორთა ყველა პატარძლები (პროტესტანტები) მართლმადიდებლობას ნათლობის გარეშე უერთდებოდნენ. აქედან გამომდინარე, ამიტომ ხომ არ არის საეჭვო რომანოვთა მთელი დინასტიის კანონიკურობა დასხმით-პკურებითი "ნათლობის" უარმყოფელთათვის, რადგან იმპერატორთა დედები ფაქტიურად მოუნათლავები იყვნენ?

გარდა ამისა, უცხოელ ოსტატთა მთელ დასს, რომელიც პეტრე I-მა სამუშაოდ მოიწვია მოსკოვში, "დასხმითი ნათლობა" უდავოდ უმარტივებდა მართლმადიდებელ რუსეთთან ასიმილაციის პრობლემას; მათ უკვე აღარ უყურებდნენ, როგორც ერეტიკოსებს. კათოლიკეთა სახელმწიფო რელიგიასთან შემოერთება (რომლის გარეშე ვერავინ იხილავდა უმაღლეს სასულიერო ხარისხს) შესაძლებელი გახდა მხოლოდ მირონცხებით და მთელი ამ "დავიდარაბის" თავიდან აცილება შთაფლვასთან დაკავშირებით პროტესტანტებისთვისაც მომგებიანი იყო, რადგან ამით იხსნებოდა რუსეთის მოქალაქეებთან დაქორწინების ყოველგვარი ბარიერი (მითუმეტეს, რომ შთაფლვითი ნათლობა ყოველთვის აღესრულებოდა "ცოცხალ", ანუ ცივ და არაშემთბარ წყალში).

ეს ყოველივე ობიექტურად უწყობდა ხელს რუსეთში უცხოელი სპეციალისტების დამკვიდრებასა და განმტკიცებას. მაგრამ რატომ უნდა ვიყოთ დარწმუნებულნი, რომ ამ მრავალრიცხოვან ოსტატთაგან, რომლებიც მართლმადიდებლობას უერთდებოდნენ, ყველა გულწრფელი იყო და არ ამოძრავებდათ კონიუნქტურული ინტერესები? ფეოფან პროკოპოვიჩის "ჭეშმარიტი გამართლების..." უკან, უეჭველად დგას იმდროინდელი "ეკლესიის მეთაური", იმპერატორი პეტრე I, ფეოფან პროკოპოვიჩი მხოლოდ მისი თანაშემწე გახლდათ.

იმ დროს ძლიერ ლათინიზირებული კიევო-მოგილევური აკადემიის დამთავრების შემდეგ, ფ. პროკოპოვიჩი რომში გაემგზავრა, უარჰყო მართლმადიდებლობა, მიიღო კათოლიციზმი და სწავლა სახელგანთქმულ იეზუიტურ კოლეგიაში გააგრძელა. რომში სწავლების პერიოდში, მან თვით პაპის ყურადღებაც კი მიიპყრო, მაგრამ იქ დარჩენა არ ისურვა, კიევში დაბრუნდა და "კვლავ მართლმადიდებლობისკენ მოექცა". ამის შემდეგ მან კიევის აკადემიაში დაიწყო პიეტიკის, რიტორიკის, ფილოსოფიისა და ღვთისმეტყველების სწავლება. 1716 წელს პეტრემ ის გამოიძახა პეტერბურგში, ხოლო ორი წლის შემდეგ ეპისკოპოსობა უბოძა და მთავარ თანაშემწედაც დანიშნა სულიერი მმართველობის საქმეებში.

"რომაული (კათოლიციზმი - რედ.) და სხვა მწვალებლობანი... არასწორად და ღმრთისსაწინააღმდეგოდ მსჯელობენ მეორედ შობის წმიდა საბანელსა და ნათლისღებაზე, და ნათლობის საიდუმლოში კი არ შთაფლავენ, არამედ წყალს ასხამენ. არ ამბობენ აგრეთე მოციქულთაგან და წმიდა მამათაგან გადმოცემულ ფორმულას: "ინათლება მონა ღვთისა (სახელი)", არამედ იტყვიან: "გნათლავ შენ მე, მღვდელი" და შემდგ..., - ღმრთის სახელს არ ახსენებენ და არც მირონსა და ზეთს სცხებენ. მირონის ნაცვლად პირში მარილს ჩაიდებენ, ნერწყვით დაასველებენ და მირონის ნაცვლად მას წაუსვამენ. ხოლო ყოველივე ამას წმიდა მამათა განწესებების საწინააღმდეგოდ აკეთებენ" (იქვე. გვ. 506).

"ამიტომაც, თუ ვინმე რომაელთაგან და ყველა სხვა მსგავს მწვალებლობათაგან მოექცევა ჩვენი წმიდა, მართლმადიდებლური სარწმუნოებისკენ, სრულიად უნდა მოინათლონ. რადგან მწვალებელთა ნათლობა შებილწვაა და არა ნათლობა" (Там же. Л. 565).

როგორც ცნობილია, ლათინები ("კათოლიკეები" - რედ.) დღემდე მიჰყვებიან თავიანთ ცდომილებებს: "იხილეთ, რამდენი უცნაური, მკრეხელური და ღმრთისმგმობელური ცდომილებაა პაპისტურ (და არა ქრისტეს) სარწმუნოებაში... დაამკვიდრეს პაპებმა თავიანთ ეკლესიაში ათასგვარი ფოკუსები, ცრუ დოგმატები, ყალბი სარწმუნოება და ცხოვრება. ეს არის სრულიად მწვალებლური ეკლესია... ან შეხედეთ, როგორი გაცოფებით ცდილობენ მართლმადიდებელთა მიქცევას თავიანთი წარმწყმედელი სარწმუნოებისკენ! დაიცევ, უფალო, მართლმადიდებლობა კათოლიციზმისგან!... ან იხილეთ რამდენი ცდომილება და მწვალებლობაა მათ სწავლებებში, რამდენი განდგომაა ჭეშმარიტი ქრისტეანობისგან! დამღუპველი და სულის წარმწმყედელია პაპისტური სისტემა! (Иоанн Кронштадтский. Дневник).

უნდა აღინიშნოს, რომ ჩვენში შთაფლვითი ნათლობიდან წყალდასხმით ნათლობაზე გადასვლასთან დაკავშირებული არანაირი დადგენილება არ არსებობს. ხოლო ის, რომ დღეისთვის რუსეთის მართლმადიდებელ ეკლესიაში, უმცირესი გამონაკლისის გარდა, თითქმის საყოველთაოდ დასხმით-პკურებითად ნათლავენ, გახლავთ ნიკონო-ალექსეევური "რეფორმისა" და მართლმადიდებლური ტრადიციის დარღვევის უცილობელი შედეგი.

1667 წლის კრებამ ერთგვარად დაასრულა ბერძნებთან ერთგვაროვნების მიღწევა საეკლესიო პრაქტიკის სფეროში, ამიტომაც რეფორმის მონაწილე აღმოსავლელი პატრიარქები (რომლებიც, სიტყვამ მოიტანა და, იმ დროისთვის აკრძალულები იყვნენ. ხოლო ავანტიურისტი პაისი ლიგარიდი, რომელიც ღაზის მიტროპოლიტად ასაღებდა თავს, ეკლესიიდანაც განკვეთილი იყო) უეჭველად მეფე ალექსი მიხაილოვიჩის პროგრამით მოქმედებდნენ, რომელიც სწორედ საკითხის ამგვარი გადაწყვეტისკენ იყო გამიზნული. რადგან იმ დროისთვის ბერძნებს უკვე დამკვიდრებული ჰქონდათ დასხმითი ნათლობა (რაშიც ამხელდა მათ არსენი სუხანოვი) და ლათინებს ეკლესიაში თავიდან ნათლობის გარეშე, მირონცხებით შეიწყნარებდნენ, ბუნებრივია, რუსებსაც იგივე განუწესეს, ანუ ლათინებთან მიმართებაში ემოქმედნათ ბერძნული ნიმუშის მიხედვით. ამგვარად, 1620 წლის კრებითი დადგენილების შეცვლისა და მოციქულთა და წმიდა მამათა განწესებების საწინააღმდეგო სიახლის შემოღებისთვის მთელი პასუხისმგებლობა ეკისრება მეფე ალექსი მიხაილოვიჩსა და პატრიარქ ნიკონს.

სხვათა შორის, მოციქულთა 46-ე კანონი ბრძანებს: "თუ ეპისკოპოსმა ან მღვდელმა, მიიღოს ერეტიკოსის მონათვლა ნათლისღებად ან მის მიერ შეწირული მსხვერპლი, მის განკვეთას ვბრძანებთ, რადგან რა აქვს საერთო ქრისტეს ბელიართან (სატანასთან)? ან რა აქვს საერთო მორწმუნეს ურწმუნოსთან? (შდრ. 2 კორინთ. 6:15)" (სლავურად: "Епископ или презвитер, аще не похулит ни поругается еретическому крещению, но приемлет крещенаго от них или на службу приемлет, да извержется" (Большой Потребник. Л. 503)).

1667 წლის კრებაზე აღმოსავლელმა პატრიარქები სტილთან და ყოფით თემებთან დაკავშირებულ მრავალ წვრილმან საკითხშიაც კი ნიმუშად ბერძნულ პრაქტიკას სახავდნენ და წერდნენ: " да творят по чину восточныя церкви" ("ყოველივე აღმოსავლეთის (იგულისხმე იმდროინდელი ბერძნული - რედ.) ეკლესიის მიხედვით აღასრულონ"), "якоже чин держится издревле во всех святых церквах в восточных странах" ("როგორც ეს აღმოსავლეთის (იგულისხმე იმდროინდელი ბერძნული - რედ.) ყველა წმიდა ეკლესიაში წმიდა მამათაგან არის გადმოცემული" და ა. შ. (Карташев А.В. Очерки по истории Русской Церкви. М.,1991. Т.2. С.181).

მაგრამ XVIII საუკუნეში ბერძნები კვლავ ლათინთა გადანათვლას მიუბრუნდნენ, ხოლო XIX საუკუნისთვის თვითონაც აღადგინეს შთაფლვითი ნათლობა, რაც, უეჭველად, ღირსეული და მისაბაძი მაგალითია ჩვენთვის.

ე. გოლუბინსკი წერს, რომ ბერძნები XIX საუკუნის პირველ ნახევრამდე სრული ნათლობით მხოლოდ მოზრდილებს ნათლავდნენ, ყრმებს კი წყალში ყელამდე ჩააყენებდნენ და თავზე წყალს პეშვით აპკურებდნენ. თუმცა, ქრისტოფორ ანგელოსის მოწმობით, პელოპონესსა და მის შემოგარენში ყრმებსაც მთლიანად შთაფლავდნენ. 1829 წლიდან ბერძნული ეკლესია ყრმების ნათლობას განაწესებს მხოლოდ და მხოლოდ სრული შთაფლვით (კონსტანტინოპოლის პატრიარქის აღათანგელოზის 1829 წლის სექტემბრის სიგელი) (Голубинский Е. К нашей полемике со старообрядцами. М.,1905).

დასხმითი ნათლობა ჩვენში უპირველესად კათოლიკურ ლიტვის მოსაზღვრე რაიონებში წარმოიშვა. მიტროპოლიტი კვიპრიანე ფსკოველ სასულიერო პირებს ჯერ კიდევ 1395 წელს წერდა: "არასწორია ნათლობა, როდესაც ნათლიებს ყრმები ხელში უჭირავთ, პატარას კი წყალს თავზე ასხამენ" (Русская историческая библиотека. М.,1880. Т.6. С.240. – Цит. по: Булгаков С.В. Настольная книга священно-церковно-служителей. М., 1993. Ч. II (репринт с изд. 1913 г.).

1410 წელს მიტროპოლიტი ფოტი ნოვგოროდელებს წერდა: "ხოლო ნათლბა წმიდა მოციქულთა გადმოცემისამებრ აღასრულეთ, წყალი კი არ გადაასხათ, არამედ წყალში შთაჰფალით სამჯერ, პირველ შთაფლვაზე "სახელითა მამისათა", მეორე შთაფლვაზე - "და ძისათა", და მესამე შთაფლვაზე "სულისა წმიდისათა". იგივე გაიმეორა მან პსკოველებთან მიმართავში, ასევე თავის 1431 წელს დაწერილ თავის სწავლებაში "მღვდლებისა და დიაკვნების მიმართ" (Там же. С.274).

ჩვენი ეკლესიის ისტორიაში არსებობს მთელი რიგი დადგენილებები, რომლებიც კრძალავენ დასხმით ნათლობას. ასე მაგალითად, 1274 წლის ვლადიმირის ადგილობრივ კრებაზე მიღებული იქნა დადგენილება: "აწ აღარავის დაასხათ წყალი თავზე, არამედ შთაჰფალით: არსად წერია დასხმა, არამედ ემბაზში შთაფლვა" (იქვე. გვ. 94).

გარდა ამისა შევნიშნავთ, რომ არსებობს საღვთისმეტყველო ტერმინი "ცოცხალი წყალი". ძველად ნათლობას განაწესებდნენ "ცოცხალ წყალში" ("დიდაქე", 7:1), რასაც დღემდე იცავენ ძველმოწესეები და ნათლავენ სწორედ "ცოცხალ წყალში", ანუ წყლის გაცხელების ან შეთბობის გარეშე, წლის დროისდა მიუხედავად. მედიკოსები აღნიშნავენ, რომ ყრმები, რომლებიც ზამთარში, წყლის შეთბობის გარეშე, წყლის ბუნებრივ ტემპერატურაზე (+ 4°-ზე) ინათლებიან, უკეთესად იზრდებიან და ვითარდებიან" (Булгаков С.В. Настольная книга для священно-церковно-служителей. М., 1993. Ч. II (репринт с изд. 1913 г.). С. 981).

ამგვარად, ნათლობის სწორი შესრულება - ეს არის მთელი ლიტურგიკული განახლებისა და სულიერი აღორძინების რეალური წყარო და ამოსავალი წერტილი. ნათლობის საიდუმლოში ეკლესია მუდმივად განაახლებს საკუთარ თავს ნათელღებულ ქრისტეანთა მიერ. და ნათლობის ამ არსებითი ფუნქციის შუქზე - რაც ეკლესიის განახლებაში გამოიხატება - რა შეიძლება ითქვას ლიტურგიკულად არასწორ, არასრულყოფილ და შემოკლებულ "კერძო" ნათლობებზე, რომლებიც უკიდურეს მინიმუმამდეა დაყვანილი და ისიც სრულდება წყალპკურებით?...

"ნათლობა უნდა აღესრულოს უდიდესი ყურადღებითა და მონდომებით, და არა ეშმაკობით..." - შეგვახსენებს "დიდი კურთხევანი". თუ როგორ აღესრულება დღეს ნათლობა ახალმოწესეობრივ ეკლესიაში, კარგად ჩანს მასალიდან, რომელიც განთავსებულია ქ. მოსკოვის ბერსენევკას რაიონის სამრევლოს გამოცემაში "Берсеневске страницы" (ივლისი 2099 წ.).

"ნათლობის შესრულებასთან დაკავშირებით ქრონიკული პრობლემები გვაქვს", - განაცხადა კორესპონდენტთან ინტერვიუში ტაძრის მოძღვარმა იღუმენმა კირილემ (სახაროვი).

"როდესაც თემს ახალი წევრები ემტაება, ცხადი ხდება, რომ ბევრი მათგანი მონათლული ყოფილა ჯეროვანი მომზადების გარეშე, ნაჩქარევად, შეფუცვების ლოცვები მათთვის ან საერთოდ არ წაუკითხავთ ან ძალზედ შემოკლებით. ხოლო რუსეთის გაქრისტეანებიდან ათასწლოვანი იუბილეს შემდეგ (80-იანი წლების მიწურული, 90-იანი წლების დასაწყისი), როდესაც მასობრივი ნათლობები ჩატარდა, მრავალი ადამიანი მონათლეს დასხმითი და თვით პკურებითი წესითაც კი" (Берсеневские страницы. М., 2009, 6, июль).

"ყველაფერი მარტივადაა, - ამბობს იღუმენი კირილე, რომელიც ამ საკითხში გამოცდილი სულიერი მოძღვრის რჩევას მისდევს, - ყოველივე რაც ნათლობაში დააკლეს უნდა აღივსოს" (ხაზგასმა ავტორისაა - რედ.).

"ძალზედ მტკივნეულად განვიცდი, როდესაც დასხმითი ნათლობებზე მესმის, - აგრძელებს იღუმენი კირილე. - სამრევლოს წევრებმა მიყვებიან, რომ თავად უნახავთ ამგვარი რამ სხვადასხვა ტაძრებში... მრავალ მღვდელს შიშიც კი უჩნდება შთაფლვითი ნათლობის მიმართ; მათ ექმნებათ ფსიქოლოგიური ბარიერი, რომელიც უნდა გადაილახოს...".

"იმ დროიდან, განსაკუთრებით კი პეტრეს ეპოქიდან, მალოროსიიდან გამოსული მღვდლები ჩვენში სამღვდელმთავრო კათედრებზეც კი აღზევდებოდნენ, ეპყრათ ტაძრებისა და მონასტრების წინამძღვართა ადგილები. თვითონ კი მოქცეულნი იყვნენ დასავლურ, ლათინური ზეგავლენის ქვეს და ყველგან ნათლობის დასხმით წესს ამკვიდრებდნენ. XX საუკუნემ მდგომარეობა კიდევ უფრო გაართულა, - ჯერ ობნოვლენცებმა თავიანთი ლიბერალური მიდგომით, ხოლო შემდეგ მრავალმა "დასავლელმა", რომლებიც ომის შემდეგ ჩვენს სასულიერო სკოლებსა და აკადემიებს მოაწყდნენ და რუსეთში დამკვიდრდნენ.

ქ. ალჩეევსკის (დონბასი) წმ. ნიკოლოზის ტაძარში ძველმა მღვდელმა, რომელიც ამ ტაძარში ჯერ კიდევ 50-იანი წლებიდან ცხოვრობდა, მოგვითხრო, რომ "მის დროს ნათლობა შთაფლვითი იყო და მხოლოდ 60-იანი წლების დასაწყისიდან, ხრუშჩევის დევნულების დროიდან, ხელისუფლების ზეწოლით, რომელიც აღშფოთებული იყო "ბარბაროსული ჩვეულებით", პრაქტიკაში დასხმითი ნათლობა დაამკვიდრეს".

"აი, ჩავალ დონბასში, ჩემს მცირე სამშობლოში, - ამბობს იღუმენი კირილე, ვკითხავ, მაგალითად, სოფ. მალოივანოვკას ტაძრის მოძღვარს: "რატომ ნათლავ ყველას წყალდასხმით? მაშინ მე არაფერი მესაქმება თქვენთან და არანაირ მონაწილეობას თქვენი ეკვდერის მშენებლობაში არ მივიღებ". რისთვის არის ის საჭირო, იმისთვის, რომ ზარების რეკვით ერს ეკლესიისკენ, ღმრთის ადგილისკენ მოუწოდო, სადაც ასეთი უსჯულოება აღესრულება?"

1854 წელს სლავენისა და ხერსონესის არქიეპისკოპოსმა ნიკიფორემ თავის მრგვლივმოსავლელ ეპისტოლეში კატეგორიულად აკრძალა დასხმითი ნათლობა და ყველას განუწესა მორწმუნეები მოენათლად შთაფლვით. გასული საუკუნის 90-იან წლებში ბარნაულისა და ლუგანსკის საეპარქიო მმართველობა გამოსცემდა ცირკულარს, რომელშიც მღვდლებს მიეთითბოდა ნათლობა აღესრულებინათ მხოლოდ შთაფლვით. იგივეს განაწესებდა რამოდენიმე წლის წინ ოდესის მიტროპოლიტ აღათანგელოზის ცირკულარი. შთაფლვითი ნათლობის აღდგენისკენ არაერთხელ მოუწოდებდა აწ გარდაცვლილი პატრიარქი ალექსი II.

"აუცილებელად ღრმა სინანული გვმართებს ამ უდიდესი საიდუმლოსადმი ჩვენი მკრეხელური დამოკიდებულების გამო, - ბრძანებს იღუმენი კირილე. - ყოველმა მღვდელმა და ეპისკოპოსმა უნდა შეინანოს ეს ცოდვა, რაც უნდა მოხდეს კრებით დონეზე. ამის შემდეგ კი კატეგორიულად უნდა აიკრძალოს ეს უმსგავსობა, წესის დამრღვევნი კი უმკაცრესად უნდა დაისაჯონ" (იქვე).

"ნათლისღება, - აღნიშნავს იღუმენი კირილე, - უნდა აღესრულოს "ცოცხალ" და არა "მკვდარ", ადუღებულ წყალში.

ნათლობის ჭეშმარიტი მნიშვნელობის აღდგენა მისი კანონიკური აღსრულების სახით - ქრისტეანული საზოგადოების აღორძინების ამოსავალი წყაროა.