არქიეპისკოპოსი პავლე (ხორავა)
გზა - მართლად სავალი
ნაწილი I
შთაფლვა თუ დასხმა?!
შთაფლვითი ნათლობის კანონიკურობისა და დასხმითი ნათლობის უკანონობის შესახებ
გზა -
ნაწილი I
შთაფლვა თუ დასხმა?!
შთაფლვითი ნათლობის კანონიკურობისა და დასხმითი ნათლობის უკანონობის შესახებ
მკითხველო, წინამდებარე წიგნი, რომლის ინტერნეტ-ვერსიასაც ჩვენს ოფიციალურ საიტზე გთავაზობთ, მართლმადიდებლური სარწმუნოების საძირკვლის გამაგრების, შენთვის ჭეშმარიტი ქრისტეანული გზის ჩვენებას ისახავს მიზნად. აქ თავმოყრილია დიდძალი კვლევითი მასალა, რომელიც ეხება დოგმატიკის, ლიტურგიკის, ეკლესიის ისტორიის და ესქატოლოგიის სფეროებს. წიგნი მდიდარია ფაქტობრივი და დოკუმენტური მასალით და მოიცავს პერიოდს I საუკუნიდან ვიდრე XXI საუკუნემდე. ავტორი გვაძლევს ნათლისღების საიდუმლოს, სხვადასხვა ლიტურგიკული წეს-ჩვეულების, 17-ე საუკუნის საეკლესიო რეფორმისა და მისი შედეგების შემჭიდროებულ, მაგრამ ამავე დროს ღრმა ანალიზს.
წიგნში მხილებულია ძველმართლმადიდებლური ეკლესიის წინააღმდეგ მიმართული ცილისწამებებისა და ბრალდებების უსაფუძვლობა; ავტორის მიზანია, ჭეშმარიტების ერთგულ ყოველ ქრისტეანს მიუთითოს გზა მართლად სავალი. იმის გასარკვევად, რომ ეს გზა სწორედ ძველმართლმადიდებლურ ქრისტეანობასთან მიდის, არა მარტო აქ მოტანილი საეკლესიო წესებისა და სხვადასხვა მოვლენის განმარტება დაგეხმარება, არამედ კრებულში თავმოყრილი სადისკუსიო მასალებიც დიდად წაგადგებგა და ორ მოპაექრე მხარეს შორის მტყუან-მართლის გარჩევაც არ გაგიჭირდება.
წიგნის პირველი ნაწილი ეძღვნება ნათლისღების საიდუმლოს, მისი შესრულების კანონიკურ და არაკანონიკურ ფორმებს; მეორე ნაწილი - 17-ე საუკუნის რუსეთის საეკლესიო რეფორმას და მის შედეგებს როგორც საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიისთვის, ასევე მსოფლიო მართლმადიდებლობისთვის; მესამე ნაწილი კი მთლიანად ეძღვნება ეკლესიის უძლეველობას.
ჭეშმარიტი ქრისტიანული სიყვარულით უძღვნის ამ წიგნს ძველმართლმადიდებლური ეკლესიის არქიეპისკოპოსი პავლე (ხორავა) წმიდა სარწმუნოების გზაზე შემდგარ ყოველ მართლმადიდებელს.
წიგნი გამოიცა ძველმართლმადიდებელ ქრისტეანთა შემოწირულობით.
თავი XI
____________________________________________________________________________________________________________________
წმიდა მოციქულთა 50-ე კანონი
სანამ მომდევნო საკითხებზე გადავიდოდეთ, ვალდებული ვართ, შევაფასოთ ის მკრეხელობა, რასაც ე. ჭელიძე წმიდა წერილის მიმართ სჩადის და რაც მისი ჭეშმარიტი აზრის გაყალბებასა და მორწმუნეთა მოტყუებაში გამოიხატება. ამგვარი მოქმედება წმიდა მამათა მიერ შერაცხილია მწვალებლობად; ანუ, ე. ჭელიძე, ოფიციალური საპატრიარქოს სასულიერო აკადემიის პროფესორი და ლექტორი, აშკარა მწვალებელია. ჩვენი სიტყვები ვინმეს გადაჭარბებულად რომ არ მოეჩვენოს, გავეცნოთ წმიდა მამათა სწავლებას ამ საკითხზე: "უდიდესი უგუნურებაა, მიატოვო წმ. წერილი და ხელი მიჰყო საკუთარი გამონაგონის ქადაგებას", -
ხოლო ნეტ. თეოფილაქტე ბულგარელის (XI-
სწამს თუ არა ე. ჭელიძეს ნათლისღების საკითხთან დაკავშირებით ისე, როგორც ასწავლის წმიდა წერილი? -
ე. ჭელიძე მოქმედებს მწვალებელივით, რომელიც "როდესაც მოღრეცილი ხე დასჭირდება და ასეთს ვერ იპოვის, სწორს მოღუნავს და თანაც იქით, საითკენაც თვითონ ნებავს. ასე იქცევიან ლათინები, რომლებიც საკუთარი სურვილებისამებრ ამახინჯებენ მოციქულთა გადმოცემას" (იქვე). და კიდევ: "როგორც ჯანმრთელს არ სჭირდება წამალი, არამედ, პირიქით, უმეტესადაც კი შეიძლება ავნოს მას, ასევეა სჯულიერის "გამსწორებელიც", რომელიც ამახინჯებს დაწერილს გასწორების ნაცვლად. ასეთებს საკუთარი თავისა და ცხოვრების ღვთის მცნებათაებრ გასწორება მართებთ და არა საღმრთო სჯულის "ჩასწორება" თავიანთი ამაო და ფუჭი იდეებით" (იქვე). ე. ჭელიძესაც ვურჩევთ, ასე მოიქცეს.
ე. ჭელიძისნაირ "მეცნიერებზე" კარგად ამბობდა ეკლესიის ნეტარი იერონიმე (III-
"სწორედ ამგვარად, -
"იმიტომაც აბნევენ ერეტიკოსები მათთან მოსაუბრეთ, -
ცხადია, ჩვენ სრულიად ვეთანხმებით და მეტიც, მივსდევთ წმიდა იოანე ოქროპირის ამ დარიგებას და წინამდებარე ნაშრომში სწორედ წმ. წერილისა და დიდი სჯულისკანონის, ასევე წმიდა მამათა ეპისტოლური მემკვიდრეობის საფუძველზე ვცდილობთ თავგასული მწვალებლის, ე. ჭელიძის პირის დაყოფას და კადნიერებების მოთოკვას, ეკლესიის წმიდა საიდუმლოთა საგმობი სწავლებები რომ არ ანთხიოს და მომავალში მაინც არ დააბნიოს მორწმუნენი, "რადგან, -
ხოლო ე. ჭელიძისგან ცთუნებულ მორწმუნეებს ვურჩევთ, ისმინონ წმ. იოანე ოქროპირის, რომელიც ასეთი შემთხვევებისთვის ბრძანებს: "თუ იხილო ვინმე, რომელიც საკუთარი ზრახვებით აღძრული იწყებს საღმრთო წერილისადმი წინააღმდეგობას, განეშორე მას, როგორც ჭკუაშეშლილს..." ((Беседы на бытия св. Иоанна Златоуста, печ. в Киеве 1773 г., Беседа 10, л. 50 (по друг. печ. л. 59). По изд. СПб. 1898 г. т. VI стр. 80, п. 6).
"განეშორე მას, ვითარც ეშმაკეულსა და ბორგნეულს, რამეთუ, განა შეიძლება მიეტევოს იმას, ვისაც ყოვლის შემოქმედი ღმრთისა არა სჯერა და სიყალბედ გარდააქცევს ჭეშმარიტებას? ასეთები მოჩვენებითი მოკრძალებით თავს იკატუნებენ და ცხვრის ქურქში გახვეულნი მალავენ მგლურ ხასიათს. შენ კი ნუ ცთუნდები ... განეშორე მას და შეიძულე... გახსოვდეს, დაშლილ და დარღვეულ ლოდზე არ დაგვიფუძნებია ჩვენ ჩვენი რწმენა" (Беседа 2. л. 6. об. (по др. печ. л. 8) По изд. 1898 г. стр. 11). რადგან, "ძმანო, ეშმაკის მიერ არის შეპყრობილი ყოველი კაცი, რომელიც ღვთის სიტყვას არ ისმენს და არ ქადაგებს იმას, რაც ღვთის სიტყვაში წერია" (Евангелие поучительное, в неделю 4 поста, л 74 (единовер. печ.).
წმ. იოსებ ვოლოკოლამელის (XV ს.) თქმით "დედამიწის ზურგზე არ არსებობს იმაზე უარესი ადამიანი, რომელსაც არ სჯერა წმ. წერილისა და გმობს მას" (Просветитель. Преп. Иосифа Волоцкого, Казань. 1896 г. изд. 3 -
ახლა კი განვიხილოთ სატანის პირმშოსა და მისივე ორატორის, ე. ჭელიძის მორიგი მკრეხელობანი, კერძოდ, გადავიდეთ მის მორიგ "არგუმენტზე", წმ. მოციქულთა 50-
ოფიციალური საპატრიარქოს მიერ 1987 წლის კალენდარში დაბეჭდილ "დიდ სჯულისკანონში" წმ. მოციქულთა 50-
იქვე სქოლიოში მოცემულია მითითება: "ხელნაწერთა სქოლიოებში არის შენიშვნა: "შეისწავლე სამი ნათლისღება, სამი ჩაყოფის ნაცვლად". ბერძნ.: tr>a baptjsmata. რუსულში: "Три погружения" (საქართველოს ეკლესიის კალენდარი. 1987 წ. გვ. 168).
რას გულისხმობენ ხსენებული კალენდრის გამომცემლები, როდესაც "ხელნაწერთა სქოლიოებს" ახსენებენ? რომელ ხელნაწერთა სქოლიოებზეა ლაპარაკი? -
"უკუეთუ ვინმე ეპისკოპოსმან ანუ ხუცესმან, -
"ძველიდან ახალზე მთარგმნელებმა, -
რუსულად: "Если кто, епископ или пресвитер, совершит не три погружения единого тайнодействия, но одно погружение, даемое в смерть Господню: да будет извержен. Ибо не рек Господь: в смерть Мою крестите, но: шедше научите все народы, крестя их во имя Отца, и Сына и Святого Духа" (ქართულად: "თუ რომელიმე ეპისკოპოსმა ან მღვდელმა შეასრულოს არა სამგზის შთაფლვა ერთი საიდუმლო ქმედებისა, არამედ ერთგზის და უფლის სიკვდილის მიმართ აღასრულოს, განკვეთილ იქნეს, რამეთუ არ უთქვამს უფალს: "ჩემი სიკვდილის მიმართ ნათელ-
სლავურ თარგმანში ასეა: "Аще который епископ или презвитер не крещает в три погружения единем глашением, но во едино погружение в смерть Господню даемо, да извержется таковый. Не рече бо Господь в смерть мою крестите, но шедше научите вся языки, крестяще их во имя Отца и Сына и Святаго Духа" (ქართულად: "თუ რომელიმე ეპისკოპოსი ან მღვდელი არ მონათლავს სამგზის შთაფლვით ერთ საიდუმლოში, არამედ ერთგზის და უფლის სიკვდილის მიმართ, დაემხოს პატივისგან, რამეთუ არ უთქვამს უფალს: "ჩემი სიკვდილის მიმართ ნათელ-
სლავური თარგმანის (პატრ. იოსების გამოცემის) სქოლიოში არის შენიშვნა: "Во святом крещении крестящихсяпогружати, а не обливати" (Кормчая (Номоканон). Отпечатана с оригинала патриарха Иосифа. Репринтное издание. Санкт-
საქართველოს ძველმართლმადიდებლური ეკლესიის წარმომადგენლები, როდესაც ოფიციალური მართლმადიდებელი ეკლესიის ადეპტებთან დავობდნენ ნათლისღების აღსრულების ფორმის გამო, შთაფლვითი ნათლობის კანონიკურობის აღიარებისა და დასხმითი ნათლობის მიუღებლობის საფუძვლად სწორედ წმ. მოციქულთა 50-
მიუხედავად იმისა, რომ 50-
ძველმორწმუნეთა წინააღმდეგ შეთხზულ თავის პირველ ნაშრომში ("ეკლესია -
"როგორც ვხედავთ, -
ე. ჭელიძის პირველი სიცრუე
ე. ჭელიძე თავის ადრინდელ ძველმართლმადიდებელ ოპონენტებთან დავაში აცხადებს, რომ "...საკუთრივ თავზე დასხმითი ნათლობა, ცხადია, არც სლავურ თარგმანში იხსენიება. ძველმართლმადიდებლები ასე მსჯელობენ: 50-
ძველმართლმადიდებელთათვის დასხმითი წესის უარყოფას შთაფვლის მოხსენიება კი არ აძლევს საფუძველს, არამედ მოციქულთა კანონში არსებული უარყოფა ყველა იმ სხვა ფორმისა, რომელიც სამგზის შთაფლვისგან განსხვავდება. რა თქმა უნდა, ეს ფორმები მოციქულთა 50-
მართლაც, რა აუცილებელია კანონში დასახელებულ იქნას ნათლისღების ყველა ის არასწორი ფორმა, რომელიც იმ დროისთვის არსებობდა მწვალებლებში (ერთგზისი შთაფლვა უფლის სიკვდილის მიმართ) ან შესაძლოა, მომავალში იარსებოს? როდესაც მოციქულებმა შთაფლვაზე, როგორც ნათლისღების აღსრულების ფორმაზე მიანიშნეს, ამით ყველა სხვა განსხვავებული წესი გამორიცხეს. თუმცა, მოდი ეს საკითხი დროებით გადავდოთ და კვლავ ე. ჭელიძის მსჯელობას მივყვეთ.
ე. ჭელიძის მეორე სიცრუე
"უპირველესად, -
ეს არის ე. ჭელიძის მეორე სიცრუე, რადგან იმავე სლავურ სჯულისკანონში, სქოლიოში, პირდაპირ მითითებულია, რომ მღვდელმა მხოლოდ უნდა შთაფლას და არ დაასხას წყალი მოსანათლავს. კერძოდ, როგორც უკვე ზემოთ აღვნიშნეთ, სლავური თარგმანის სქოლიოში არის შენიშვნა: "Во святом крещении крестящихся погружати, а не обливати" (ქართულად ამ მითითებას ასეთი შინაარსი აქვს: "ნათლისღების საიდუმლოში მოსანათლავს წყალი კი არ უნდა დაასხათ, არამედ უნდა შთაფლათ") (Кормчая (Номоканон). Отпечатана с оригинала патриарха Иосифа. Репринтное издание. Санкт-
ვფიქრობთ, ვერავინ შეგვედავება იმაში, რომ, როდესაც ე. ჭელიძე ბრძანებს "ამგვარი განჩინება (ანუ დასხმითი "ნათლობის" აკრძალვა -
არადა, სლავურ "კორმჩაიაში" მარტო 50-
ე. ჭელიძის მესამე სიცრუე
გარდა ამისა, ყურადღებას იპყრობს ე. ჭელიძის შემდეგი განცხადებაც: "მოტანილ კანონს (ანუ წმ. მოციქულთა 50-
ე. ჭელიძის აზრით, რაკიღა კანონში ასე თქმული არ არის, ეს პირდაპირ დასხმითი ნათლობის აღიარებას ნიშნავს. მაგრამ ასეთ შემთხვევაში გვაქვს გადაულახავი წინააღმდეგობა -
ე. ჭელიძე, რომელსაც ჩვენს ძველმართლმადიდებლურობაში ეჭვი შეაქვს იმის გამო, რომ თურმე არ ვიცავთ დასხმითი ნათლობის "უძველეს წესს" და ჩვენს შესახებ აცხადებს: "... არანაირი კავშირი ე. წ. "ძველმორწმუნეობასთან", "ძველმართლმადიდებლობასთან" ანუ მართლმადიდებლობის ძველ ეპოქასთან მათ არ შეიძლება ჰქონდეთ და არც არანაირად აქვთ"-
მაინც რატომ ითხოვს ე. ჭელიძე კანონის ასეთ ფორმულირებას: "ვინც სამგზისი დასხმით მონათლოს და არა სამგზისი შთაფლვით, განიკვეთოს"? განა წმ. მოციქულთა 50-
ბრძენი მოციქულები ასეც მოიქცნენ! მათ სწორედაც ნათლობის ის შინაარსი და ფორმა დაიცვეს, რომელიც მართლმადიდებლურია, ხოლო ყოველი სხვა, რომელიც მათ დროს არსებობდა ან შესაძლოა მომავალში გაჩნდეს, "ერთი ხელის მოსმით", ერთი კონკრეტული ფორმულირებით უკუაგდეს.
მაგრამ, აქ შეიძლება გვკითხონ, მაშ, რატომ გაამახვილეს მოციქულებმა ყურადღება ერთგზის შთაფლვაზე და ქრისტეს სიკვდილის მიმართ ნათლისღებაზე? -
კონკრეტულ ცთომილებაზე ყურადღების გამახვილება სწორ სწავლებას ამ კონკრეტული მწვალებლობისგან დაიცავს, მაგრამ, თუ ჩამოყალიბებული არ იქნება ამგვარი უარყოფის მიზეზი და თვით სახე მართლმადიდებლური სწავლებისა, მაშინ ქამელეონივით ცვალებად მწვალებლობას მომავალშიც მიეცემა მართლმადიდებლურ სწავლებაზე თავდასხმისა და მისი გაყალბების შესაძლებლობა. ამიტომაც, წმიდა მოციქულები 50-
შეიძლება კითხვა დავსვათ პირიქითაც: რატომ არ მიანიშნა კანონმა "ვინც სამგზის შთაფვლით ან დასხმით ან მისხურებით არ მონათლოს, არამედ ერთგზის... (როგორც კანონშია), შეჩვენებულ იყოს"-
მაგალითად, იყვნენ მწვალებელნი, რომლებიც ნათლავდნენ თავდაყირა. ამგვარი "ნათლობაც" არ არის აკრძალული მოციქულთა 50-
ამ მხრივ მეტად საყურადღებოა ათენის უნივერსიტეტის პროფესორის, პანაიოტის ბუმისის ნაშრომი "კანონიკური სამართალი", სადაც ის წერს, რომ "იკონომიითა და საგანგებო შემთხვევებში, თუკი დიდი საშიშროებაა, რომ ჩვილი მოკვდეს, შეიძლება მოხდეს ე. წ. "ჰაერით ნათლობა", ანუ ჩვილს სამჯერ აამაღლებენ ჰაერში ყოვლადწმიდა სამების სახელით" (პანაიოტის ბუმისი. კანონიკური სამართალი. თბილისი 2007 წ. გამომც. "მთაწმინდელი". გვ. 80). "ჰაერით ნათლობის აღსრულება, -
წმ. მოციქულთა 50-
წიგნის "ეკლესია -
მაშასადამე, ე. ჭელიძის ლოგიკით, თუ წმ. მოციქულთა 50-
რას კრძალავს ეს კანონი? -
ავიღოთ თუნდაც წმ. მოციქულთა 45-
"თუ ეპისკოპოსი, მღვდელი ან დიაკონი მწვალებელთან ერთად ილოცებს, აეკრძალოს მღვდლობა, თუ ნებას მისცემს მათ (ერეტიკოსებს), რომ შეასრულონ რაიმე სამღვდლო წესი, როგორც მღვდლებმა განიკვეთონ" (საქართველოს ეკლესიის კალენდარი. 1987 წ. გვ. 168) (სხვა თარგმანით: "ეპისკოპოსი, მღვდელი ან დიაკონი, რომელიც მწვალებლებთან ერთად მხოლოდ და მხოლოდ ილოცებს, განყენებულ იქნეს; ხოლო თუ მათ ნებას მისცემს იმოქმედონ როგორც ეკლესიის მსახურებმა, განკვეთილ იქნეს" (http://library.church.ge/index.php?option=com_content&view=article&id=146:_%2085_%20&catid=34:2009_%2012_%2029_%2011_%2031_%2018&Itemid=59&lang=en)
არც აქ არის დაკონკრეტებული, თუ რომელ მწვალებლებთან არის აკრძალული ერთობლივი ლოცვა, რადგან კანონი, საერთოდ, ყველა ჯურის მწვალებელთან ლოცვას კრძალავს. მაშ, შეუძლია თუ არა ე. ჭელიძეს (ან ვინმეს) გვიმტკიცოს, რომ, რადგან ამ კანონში (ან ამის მსგავს სხვა კანონებში) ესა თუ ის მწვალებელი მოხსენიებული არ არის, მასთან ერთობლივი ლოცვა დასაშვებია? ან შეიძლება რომელიმე მწვალებლისთვის მღვდელმსახურების უფლების მინიჭება? შეუძლია თუ არა რომელიმე მწვალებელს, განაცხადოს, რომ წმ. მოციქულთა 45-
რას გვიპასუხებენ ე. ჭელიძე და მისი ფანები? -
ამრიგად, წმ. მოციქულთა 50-
ამასთან დაკავშირებით გვახსენდება ერთი ამბავი პროტესტანტებსა და პაპისტებს შორის არსებული პოლემიკის ისტორიიდან. როგორც ცნობილია, რომაელი-
მეორე დღეს დისპუტი პროტესტანტებმა წამოიწყეს და, სხვათა შორის, განაცხადეს: "ჩვენსა და მოწინააღმდეგეს (პაპისტებს -
ასე სჭირს ე. ჭელიძესაც, მისი "ლოგიკაც" სწორედ იმის არსებობას გვიმტკიცებს, რაც კანონში არ მოიპოვება, ანუ "ნაპოლეონი ვაშინგტონში ნამდვილად ყოფილა" და ე. ჭელიძის "ლოგიკის" ამგვარი უცნაურობა მარტო წმ. მოციქულთა 50-
ამრიგად, ე. ჭელიძის მესამე სიცრუე მდგომარეობს იმაში, თითქოსდა წმ. მოციქულთა 50-
რათა უფრო ნათელი გახდეს ე. ჭელიძის დახვეწილი მზაკვრობა, საჭიროა უფრო ჩავუღრმავდეთ წმ. მოციქულთა 50-
ალბათ, მკითხველი უკვე ხვდება, თუ რატომ ამახვილებს ყურადღებას ე. ჭელიძე იმ გარემობაზე, რომ მოციქულთა 50-
ე. ჭელიძის მეოთხე სიცრუე
წმ. მოციქულთა 50-
ე. ჭელიძის თქმით: "ეს ზედმიწევნითობა გულისხმობდა არა მხოლოდ სათარგმნელი ტექსტის პირდაპირ გადმოტანას, ყოველგვარ სიტყვიერ შემატება-
ისევე, როგორც სხვა შრომები, "სჯულისკანონიც" არსენს თარგმნილი აქვს ზედმიწევნითი სიზუსტით. ეს ითქმის კონკრეტულად 50-
როგორც დამოწმებული ტექსტიდან ჩანს, ქართულ თარგმანს "სამი ნათლისღება" ბერძნულში შეესაბამება τρία βαπτίσματα ("ტრია ბაპტიზმატა").
ახლა ვნახოთ, როგორ განმარტავენ სჯულის კომენტატორები წმ. მოციქულთა 50-ე კანონს და როგორ ესმით მათ კანონში არსებული ფრაზა "ტრია ბაპტისმატა".
ზონარა: "სამ შთაფლვას კანონი აქ სამ ნათლისღებად ხმობს ერთ საიდუმლოში, ანუ ერთ ნათლისღებაში. ამგვარად, მომნათვლელი ყოველ შთაფლვაზე წარმოსთქვამს წმიდა სამების იპოსტასთა ერთ სახელს. ხოლო ემბაზში მოსანათლავის ერთგზისი შთაფლვა და ისიც აღსრულებული უფლის სიკვდილის მიმართ, უკეთურებაა; ვინც ასე ასრულებს ნათლობას უნდა დაემხოს" ("Три погружения здесь правило называет тремя крещениями в едином тайнодействии, то есть, в едином крещении. Таким образом крестящий при каждомпогружении произносить едино имя Святая Троицы. А погружать крещаемаго в святую купель единожды, и это единое погружение совершать в смерть Господню, нечестиво; и совершающей крещение таким образом, будет подлежать извержению") (Правила Святых Апостол, Святых Соборов Вселенских и Поместных святых отец с толкованиями. Правила святых апостол с толкованиями. Правило 50. Репринт. Издательство "Паломник", Москва, 2000. Том 1, стр. 105).
არისტენე: "ვინც საიდუმლოს შეასრულებს არა სამგზის, არამედ ერთგზის შთაფლვით, უფლის სიკვდილის მიმართ (რაც უფალს არ უსწავლებია), დაემხობა სასულიერო პატივისგან. უფალმა გვამცნო, ნათლობა აღვასრულოთ მამის, ძის და სულიწმიდის სახელით. ამიტომაც, თუ რომელიმე ეპისკოპოსი ან მღვდელი დაუპირისპირდება უფლის ამ განწესებას და მონათლავს ერთგზისი შთაფვლით იმიტომ, რომ ნათლობა მოასწავებს უფლის სიკვდილს - დაემხოს თავისი პატივისგან" (იქვე).
ბალსამონი: "ამ კანონსაც იგივე ძალა აქვს, რადგან განაწესებს, რომ ნათლისღების წმიდა საიდუმლო უნდა შესრულდეს ერთხელ, სამი შთაფვლით, მამის, ძის და სულიწმიდის სახელის მოწოდებით, რადგან ღმერთი ერთია და სამპიროვანი, ან კიდევ ქრისტეს ჯვარზე სიკვდილის, სამდღე დაფვლისა და აღდგომის ნიშნად. რადგან მოციქულიც ამბობს: "რომელთა-ესე ნათელ-ვიღეთ ქრისტე იესუჲს მიერ, სიკუდილისა მისისა მიმართ ნათელ-ვიღეთ" (რომ. 6:3). ხოლო სიტყვა "ნათლისღება" ("ბაპტისმა" - არქიეპ. პ.) აქ, ჩემის აზრით, უნდა მივიღოთ შთაფლვის ნაცვლად. ამრიგად, კანონი ამბობს, რომ დაემხობა პატივისგან ის, ვინც ნათლავს ერთგზისი შთაფვლით უფლის სიკვდილის მიმართ, რაც უფლის სწავლების საწინააღმდეგოა და არის უსჯულო" ("И это правило той же силы. Ибо определяет совершать таинство святаго крещениа чрез три погружения, то есть во имя Отца, Сына и Святаго Духа, а (не) крестить однажды, по причине единства Божества и троичности ипостасей, или ради смерти Христа на кресте и тридневнаго Его воскресения... Ибо и Апостол говорит: в смерть Его крестихомся (Римл. 6, 3). А слово: "крещения" здесь, по моему, должно принимать вместо погружений. Итак правило говорит, что извергается тот, кто крестит одним погружением в смерть Господа, ибо делает так вопреки учению Господа и явно нечестиво") (იქვე).
ცნობილი ახალმოწესე, სერბი კანონისტი ნიკოდიმოს მილაში (1845-1915): "ამ კანონში განწესებულია, რათა ნათლობა აღსრულდეს წყალში სამგზისი შთაფლვით (βάπτισμα, immersio), თანაც სასულიერო პირი, რომელიც ნათლობას ასე არ აღასრულებს, უნდა დაემხოს პატივისგან. ამ კანონის მიღების მიზეზი გახდა ის, რომ ქრისტეანობის პირველი პერიოდის სხვადასხვა სექტებში თვით ანომეველთა (ევნომიანელთა) მწვალებლობამდე, ნათლობას აღასრულებდნენ არა წმ. სამების სახელით, არამედ მხოლოდ უფლის სიკვდილის მიმართ, რის გამოც მოსანათლავს წყალში შთაფლავდნენ არა სამჯერ, არამედ ერთხელ. მოციქულთა ეს განწესება აწესებს კანონს, რომ სწორი ნათლობა, რომელიც მოსანათლავს ეკლესიის წევრობას ანიჭებს, განწესებებით გათვალისწინებულ სხვა დანარჩენთან ერთად, უნდა აღსრულდეს მოსანათლავის წყალში სამგზის შთაფლვით, წმიდა სამების სახელთა მოწოდებით.
ეს განწესება მოსანათლავის წყალში შთაფლვის თაობაზე ეფუძნება გადმოცემას, რომელიც თავის დასაბამს ეკლესიის პირველი დროებიდან იღებს, როგორც ბრძანებს ამას წმ. ბასილი დიდი (91-ე კანონი) ნეტარი ამფილოქესადმი მიწერილ თავის თხზულებაში სულიწმიდის შესახებ. ეს განწესება მართლდება ეკლესიის ყველა საუკუნის პრაქტიკით. ნათლობის დროს შთაფლვის ნაცვლად დასხმის (aspersio) გამოყენება, სნეულების გარდა, მკაცრად აკრძალულია ("Употреблять при крещении вместо погружения обливание (ასპერსიო) строго воспрещено, кроме случаев болезни"). ეკლესია მკაცრად ადევნებდა თვალს, რათა ნათლობა ჩვეულებრივ შემთხვევებში აღსრულებულიყო მხოლოდ შთაფვლით, და არა დასხმით ("Церковь строго следила за тем, чтобы крещение в обычных случаях совершалось только через погружение, а не через обливание"), თანაც იმდენად, რომ კრძალავდა კლერიკოსთა დასში იმ პირთა მიღებასაც კი, რომლებიც, რაიმე გამონაკლისი ვითარებების გამო, შთაფვლით არ იყვნენ მონათლულნი (ნეოკესარიის 12-ე კანონი)" (Правила Православной Церкви с толкованиями Никодима епископа Далматинско- Истрийского. Пер. с сербского. Том I. Изд. Св. Троицк. Серг. Лавры. 1996 г., стр. 124).
როგორც ვხედავთ, სჯულისკანონის ყველა ავტორიტეტულ კომენტატორს ტერმინი "ბაპტისმა" სწორედწყალში შთაფლვის მნიშვნელობით ესმის და ერთი სიტყვითაც კი არ ახსენებენ იმას, რომ შესაძლოა ის "დასხმას" ან "პკურებასაც" გულისხმობდეს.
რაც შეეხება წმ. მოციქულთა 50-ე კანონის არსენ იყალთოელისეული ძველქართული თარგმანის სქოლიოში არსებულ მითითებასთან გაჩენილ კითხვას, თუ რატომ დასჭირდა არსენ იყალთოელს თარგმანთა სქოლიოებში "ნათლისღების" ეკვივალენტად "ჩაყოფის", "ჩაძირვის" მინიშნება - პასუხს თვით ქართველი მეცნიერები გაგვცემენ, კერძოდ, ეს საკითხი ძალზე გასაგებად და ლაკონურად განუმარტავს.
ოფიციალური ეკლესიის ცნობილ ლიტურგისტს ექვთიმე კოჭლამაზაშვილს: "გამოთქმა "ნათელ-სცეს... სამგზის" ნიშნავს არა ნათლისღების საიდუმლოს სამგზისობას, არამედ თავის ჩაყოფინებას სამგზის. "სამი ნათლისღების" (ანუ სამგზისი თავის ჩაყოფის) მითითებას ვხვდებით მოციქულთა კანონებში: "უკუეთუ ვინმე ეპისკოპოსმან ანუ ხუცესმან არა სამნი ნათლისღებანი ერთისამე საიდუმლოობისანი სრულ-ყვნეს, არამედ ერთი ნათლისღებაი, სიკუდილსა მიმართ უფლისა აღსრულებული - განიკუეთენ" (მოციქ. კან. 50).
"ნათლისღების" ბერძნული შესატყვისი ბაპტისმა სწორედ "თავის ჩაყოფას", "ჩაყვინთვას" ნიშნავს,ამიტომაც გამოთქმა - "სამნი ნათლისღებანი", რაც მამის, ძისა და სულიწმიდის სახელით სამგზის თავის ჩაყოფას გამოხატავს, ბერძნულენოვანი მკითხველთათვის გაუგებარი არ რჩება. ხოლო, რადგანაც baptisma -ს შესატყვისი ქართული ტერმინი "ნათლისღება" "ჩაყვინთვის" ნიუანსს არ შეიცავს "სამი ნათლისღების" ხსენება, შესაძლოა, გაუგებრობის წყაროდ იქცეს. ამიტომაც "დიდი სჯულისკანონის" ქართულად მთარგმნელს, არსენ იყალთოელს ზემოთხსენებული კანონისთვის დაურთავს შენიშვნა: "შეისწავლე სამნი ნათლისღებანინაცვალად, სამთა შთაყოფათა" (ქრისტიანულ-არქეოლოგიური ძიებანი. 3/2010. გამომც. "ახალი საქართველო". თბილისი 2010, გვ. 603).
სლავურ "დიდ სჯულისკანონში", ამ ადგილას, ანუ წმ. მოციქულთა 50-ე კანონში, ასევე მოცემულია მსგავსი მითითება კონკრეტული მოთხოვნით: "Во святом крещении крестящихся погружати, а не обливати" - არქიეპ. პ.) (Кормчая с подлинника патриарха Иосифа. Репринтное издание. Санкт-Петербург. 1997 г. Изд. "Воскресение"/Свято-Успенское Подвирье Оптиной Пустыни. Стр. 160).
ამრიგად, საკითხი საკმაოდ მარტივი და გასაგებია, მაგრამ რისი სოფისტი იქნება ე. ჭელიძე, თუ ამ საკითხსაც მაქსიმალურად არ გააბუნდოვანებს და დასხმითი ნათლობის სასარგებლო დასკვნებს არ შემოგვთავაზებს. თუმცა ვნახოთ რამდენად სამართლიანად.
ზემოთ უკვე აღინიშნა, რომ ე. ჭელიძე ხაზს უსვამს სიტყვა "ბაპტისმას" ორმაგ შინაარსს - საეკლესიოს და ყოფითს. ყოფითი გაგებით შთაფლვა არის "ბაპტიზმა"-ს ერთ-ერთი მნიშვნელობა, ხოლო საეკლესიოთი "ის კონკრეტულად არ ნიშნავს შთაფლვას" (ე. ჭ. "ეკლესია - სძალი უფლისა. თბ. 1990. გვ. 85-86), ანუ საეკლესიო მნიშვნელობითაც იგივეს ვღებულობთ, ოღონდ ე. ჭელიძე ამგვარი ფორმულირებით მოხერხებულად უვლის გვერდს ამის აღიარებას. და კიდევ, საეკლესიო მნიშვნელობით "ბაპტისმა" ამავე დროს საეკლესიო საიდუმლოს (ნათლისღების) სახელწოდებაა.
თავისი წიგნის "ეკლესია - სძალი უფლისა" 85-ე გვერდზე ე. ჭელიძე ედავება ადრინდელ ძველმართლმადიდებელ პოლემისტებს და აღნიშნავს, რომ მათი მტკიცებით ბერძნული სიტყვა "ბაპტისმა"(b£=tisma) უნდა ითარგმნოს "შთაფლვად"...
"რა შეიძლება ამის შესახებ ითქვას?" - კითხულობს ბ-ნი ე. ჭელიძე და პასუხობს: "ბერძნული სიტყვა "ბაპტიზმა", ისევე, როგორც ნებისმიერი სხვა საღვთისმეტყველო სიტყვა ორგვარი ხმარებისაა: 1) ყოფითი, ცხოვრებისეული შინაარსით და 2) საეკლესიო შინაარსით. ხსენებული სიტყვა "ბაპტიზმა" "შთაფლვას" ნიშნავს ოდენ ყოფითი აზრით, თანაც "შთაფლვა" არის მისი ერთ-ერთი ყოფითი მნიშვნელობა. რაც შეეხება ამავე სიტყვის საეკლესიო შინაარსს, ამ მხრივ ხსენებული სიტყვა ნიშნავს არა "შთაფლვას", არამედ შვიდ საეკლესიო საიდუმლოთაგან პირველს, ნათლისღებას.
შეიძლება გვითხრან, - განაგრძობს ე. ჭელიძე, - რომ ეს სიტყვა საეკლესიო გააზრებაშიც ინარჩუნებს ყოფით შინაარსს. ამგვარი აზრი მართებული არ არის. ტერმინი "ბაპტიზმა" საეკლესიო შინაარსით აღარ ნიშნავსკონკრეტულად "შთაფლვას". იგი გულისხმობს მთლიანად ნათლობის საიდუმლოს მისი ყველა შემავალი რიტუალური ნაწილით, იქნება ეს წყალთან დაკავშირებული პროცედურა, ფორმულების წარმოთქმა, შებერვა და სხვა" (ე. ჭ. "ეკლესია - სძალი უფლისა. გვ. 85-86).
როგორ გავიგოთ გამოთქმა "კონკრეტულად" აღარ ნიშნავს"? - ანუ, ტერმინი "ბაპტიზმა" არისო არა მარტო შთაფლვის აღმნიშვნელი ტერმინი (საეკლესიო მნიშნელობითაც), არამედ სხვა დანიშნულებისაც. კერძოდ, ერთ-ერთი საეკლესიო საიდუმლოს, ნათლისღების აღმნიშვნელიც. სიტყვა "ბაპტიზმა" კონკრეტულად შთაფლვის აზრით ყოფითი მნიშვნელობით გამოიყენება და, ე. ჭელიძის თქმით, ამ შემთხვევაშიც ""შთაფლვა" არის მისი ერთ-ერთი ყოფითი მნიშვნელობა" (ციტ. იქვე, გვ. 85).
კეთილი და პატიოსანი, ჩვენც არაფერი გვაქვს ამ მტკიცებულების საწინააღმდეგო, მაგრამ უნდა დავსვათ კითხვა: ამავდროულად ტერმინი "ბაპტიზმა" (ანუ როდესაც მის არა ყოფით, არამედ საეკლესიო გამოყენებაზეა ლაპარაკი) ინარჩუნებს თუ არა შთაფლვის მნიშვნელობას? ე. ჭელიძე ამაზე დუმს. მას ამ მიმართულებით მსჯელობა არ მიჰყავს, რამეთუ ასეთ შემთხვევაში საფუძველი გამოეცლება მის ყალბ ბრძნობას.
საეკლესიო გამოყენებაში ტერმინი "ბაპტიზმა" ნამდვილად შეიცავს ორივე მნიშვნელობას, ანუ ის გულისხმობს შთაფლვასაც და ამავე დროს ერთ-ერთ საეკლესიო საიდუმლოსაც, კერძოდ ნათლისღებას. ეს რომ ასეა, ბრწყინვალედ ჩანს სწორედ არსენ იყალთოელის თარგმანიდან. მოგვიწევს მკითხველს კიდევ ერთხელ უნდა შევახსენოთ ე. კოჭლამაზაშვილის განმარტება, სადაც ნათლად ჩანს, რომ ტერმინი "ბაპტიზმა" საეკლესიო გამოყენებაშიც ინარჩუნებს თავის პირველ, ყოფით მნიშვნელობას.
"გამოთქმა "ნათელ-სცეს... სამგზის" (მოციქულთა 50-ე კანონის არსენ იყალთოელისეულ თარგმანში - არქიეპ. პ.), - წერს ბ-ნი ე. კოჭლამაზაშვილი, - ნიშნავს არა ნათლისღების საიდუმლოს სამგზისობას, არამედ თავის ჩაყოფინებას სამგზის. "სამი ნათლისღების" (ანუ სამგზისი თავის ჩაყოფის) მითითებას ვხვდებით მოციქულთა კანონებში: "უკუეთუ ვინმე ეპისკოპოსმან ანუ ხუცესმან არა სამნი ნათლისღებანი ერთისამე საიდუმლოობისანი სრულ-ყვნეს, არამედ ერთი ნათლისღებაი, სიკუდილსა მიმართ უფლისა აღსრულებული - განიკუეთენ" (მოციქ. კან. 50) (გაბიძაშვილი 1975; 221).
"ნათლისღების" ბერძნული შესატყვისი baptisma სწორედ "თავის ჩაყოფას", "ჩაყვინთვას" ნიშნავს, ამიტომაც გამოთქმა - "სამნი ნათლისღებანი", რაც მამის, ძისა და სულიწმიდის სახელით სამგზის თავის ჩაყოფას გამოხატავს, ბერძნულენოვან მკითხველთათვის გაუგებარი არ რჩება. ხოლო, რადგანაც baptisma-ს შესატყვისი ქართული ტერმინი "ნათლისღება" "ჩაყვინთვის" ნიუანსს არ შეიცავს, "სამი ნათლისღების" ხსენება, შესაძლოა, გაუგებრობის წყაროდ იქცეს. ამიტომაც "დიდი სჯულისკანონის" ქართულად მთარგმნელს, არსენ იყალთოელს ზემოთ ხსენებული კანონისთვის დაურთავს შენიშვნა: "შეისწავლე სამნი ნათლისღებანინაცვალად, სამთა შთაყოფათა" (ქრისტიანულ-არქეოლოგიური ძიებანი. 3/2010. გამომც. "ახალი საქართველო". თბილისი 2010, გვ. 603).
ამრიგად, არსენ იყალთოელი პირდაპირ გვასწავლის თუ რა უნდა ვიგულისხმოთ ბერძნული სიტყვის "ბაპტიზმას" საეკლესიო შესატყვის "ნათლისღებაში" - და ეს სიტყვა არის "შთაფლვა", "ჩაყოფა".
ზემოთ, ნიკოდიმოსთან უფლის საუბრის განმარტებისას, სადაც წმ. იოანე ოქროპირიც დავიმოწმეთ, ვნახეთ, თუ როგორ განმარტავს ე. ჭელიძე "თავის ჩაყოფას". მისთვის ეს არ არის სრული შთაფლვა, არამედ მხოლოდ კოჭებამდე ან წელამდე წყალში მდგომი ადამიანის თავის მოხრა და წყალში ჩაყოფა, რომელიც, თურმე, ე. ჭელიძის აზრით, ნათლისღების საიდუმლოს კანონიკური ფორმა ყოფილა.
ე. ჭელიძე, რომელიც წმ. იოანე ოქროპირის ცხადზე უცხადესი განმარტების გაყალბებას არ ერიდება, სადაც ჩანს, რომ წმიდა მამა სწორედ სრულ სხეულებრივ შთაფლვას, მთლიან დაძირვას გულისხმობს და ამბობს "როდესაც წყალში დაინთქმის ყოველივე"-ო (იხ. ჰომ. 25-ე წმ. იოანეს სახარებაზე), აქ უფრო მეტად უტევს, რადგან ამგვარი კონკრეტული მითითება, თუ რას ნიშნავს ეს "თავის ჩაყოფა", არსენ იყალთოელს არ უწერია. საზოგადოდ, უნდა ვიცოდეთ, რომ წმიდა მამები როდესაც თავის ჩაყოფაზე ლაპარაკობენ, ისინი ბუნებრივად გულისხმობენ მთელი სხეულის შთაფლვას, რადგან ამ შემთხვევაში მათ წყალში თავჩაყოფილი ადამიანიკისრამდე წყალში მდგომად წარმოუდგენიათ.
ე. ჭელიძისა და მის თანამოაზრეთა ამაო ბრძნობას რომ თავი ავარიდოთ, დავიმოწმებთ კიდევ ერთ ძველქართულ წყაროს, კერძოდ, "კათაკმევლობისა და ნათლისღების წეს-განგებას", რომელიც ე. კოჭლამაზაშვილის გამოკვლევითა და კომენტარებით "ქრისტიანულ-არქეოლოგიური ძიებანის" 2010 წლის 3-ე ნომერში გამოქვეყნდა.
"XXV: ცხებაი ზეთისაი და ნათლისცემაი. – "ნათლისცემის წინ კათაკუმეველთ გახდიან სამოსელს;დიაკონები სცხებენ ზეთს წმ. სამების სახელით და ჩაუშვებენ ემბაზში; შემდეგ მღვდელი ნათელ-სცემს თავჩაყოფით სამგზის " (იქვე. გვ. 603).
ძვ. ქართულით: "ამისა შემდგომად განძარცუნენ კათაკუმეველნი, სცხონ ზეთი დიაკონთა და იტყოდიან ესრეთ: "ეცხების (სახელით უწოდონ, რაიცა იყოს) სახელით მამისაითა და ძისაითა და სულისაი წმიდისაითა, და შთაავლინონ ემბაზსა და ნათელ-სცეს თავჩაყოფით სამგზის და იტყოდიან ესრეთ: ნათელ-იღებს სახელითა მამისაითა და ძისაითა და სულისა წმიდისაითა..." (იქვე გვ. 623).
სხვათა შორის, ცნობილ პოლემიკურ კრებულ "დოგმატიკონში", რომლის შედგენაც ასევე არსენ იყალთოელს მიეწერება, მართლმადიდებლობისკენ მოქცეულ მონოფიზიტთა მიღების წესშიც სრულიად ცხადად არის განწესებული: "ვინცა-ვინ არა ნათელ-სცეს სამითა შთაყოფითა სახელსა ზედა მამისა და ძისა და სულისა წმიდისასა, შეჩუენებულ იყავნ" (მ. რაფავა. უცნობი ავტორის ანტიმონოფიზიტური ტრაქტატი. "მაცნე". 1975 წ. ენისა და ლიტერატურის სერია. # 1. გვ. 17-31).
ამრიგად, ემბაზში ჩაშვებული ადამიანი ისე ღრმად დგას წყალში, რომ სრული შთაფლვისთვის მას წყალში ოდენ თავის ჩაყოფაღა სჭირდება. ე. ჭელიძის აზრით კი ემბაზში შესული განშიშვლებული კაცი წყალში დგას წელამდე და წაკუზულს მარტო თავი აქვს ჩარგული წყლის სტიქიაში. სხვაგვარად შეუძლებელია "თავის ჩაყოფაზე" ე. ჭელიძის მიერ მოცემული განმარტების გაგება.
თავად განსაჯეთ, რა შეიძლება ეწოდოს მკერდამდე, წყალში შესულ და წელამდე წყალში შესულ ადამიანთა თავის ჩაყოფას წყლის სტიქიაში. მკერდამდე შესულს მხოლოდ თავის მოხრაღა სჭირდება... რადგან ოდენ თავის მოხრით დაიფარება წყლით... მაშინ, როდესაც, წელამდე წყალში მდგომმა რომ მოახერხოს თავის ჩაყოფა წყლის სტიქიაში, ძლიერ უნდა მოიხაროს... ანუ წაიკუზოს (სანიმუშოდ, ქვემოთ იხილეთ ამგვარი "ნათლობის" ამსახველი ფოტოები). ამას ასწავლის თავის ფანებს ედიშერ ჭელიძე. ... დასკვნა მკითხველმა გააკეთოს... ჩვენ კი განვაგრძოთ ე. ჭელიძის ნაყალბევთა განხილვა.
ზონარა: "სამ შთაფლვას კანონი აქ სამ ნათლისღებად ხმობს ერთ საიდუმლოში, ანუ ერთ ნათლისღებაში. ამგვარად, მომნათვლელი ყოველ შთაფლვაზე წარმოსთქვამს წმიდა სამების იპოსტასთა ერთ სახელს. ხოლო ემბაზში მოსანათლავის ერთგზისი შთაფლვა და ისიც აღსრულებული უფლის სიკვდილის მიმართ, უკეთურებაა; ვინც ასე ასრულებს ნათლობას უნდა დაემხოს" ("Три погружения здесь правило называет тремя крещениями в едином тайнодействии, то есть, в едином крещении. Таким образом крестящий при каждомпогружении произносить едино имя Святая Троицы. А погружать крещаемаго в святую купель единожды, и это единое погружение совершать в смерть Господню, нечестиво; и совершающей крещение таким образом, будет подлежать извержению") (Правила Святых Апостол, Святых Соборов Вселенских и Поместных святых отец с толкованиями. Правила святых апостол с толкованиями. Правило 50. Репринт. Издательство "Паломник", Москва, 2000. Том 1, стр. 105).
არისტენე: "ვინც საიდუმლოს შეასრულებს არა სამგზის, არამედ ერთგზის შთაფლვით, უფლის სიკვდილის მიმართ (რაც უფალს არ უსწავლებია), დაემხობა სასულიერო პატივისგან. უფალმა გვამცნო, ნათლობა აღვასრულოთ მამის, ძის და სულიწმიდის სახელით. ამიტომაც, თუ რომელიმე ეპისკოპოსი ან მღვდელი დაუპირისპირდება უფლის ამ განწესებას და მონათლავს ერთგზისი შთაფვლით იმიტომ, რომ ნათლობა მოასწავებს უფლის სიკვდილს -
ბალსამონი: "ამ კანონსაც იგივე ძალა აქვს, რადგან განაწესებს, რომ ნათლისღების წმიდა საიდუმლო უნდა შესრულდეს ერთხელ, სამი შთაფვლით, მამის, ძის და სულიწმიდის სახელის მოწოდებით, რადგან ღმერთი ერთია და სამპიროვანი, ან კიდევ ქრისტეს ჯვარზე სიკვდილის, სამდღე დაფვლისა და აღდგომის ნიშნად. რადგან მოციქულიც ამბობს: "რომელთა-
ცნობილი ახალმოწესე, სერბი კანონისტი ნიკოდიმოს მილაში (1845-
ეს განწესება მოსანათლავის წყალში შთაფლვის თაობაზე ეფუძნება გადმოცემას, რომელიც თავის დასაბამს ეკლესიის პირველი დროებიდან იღებს, როგორც ბრძანებს ამას წმ. ბასილი დიდი (91-
როგორც ვხედავთ, სჯულისკანონის ყველა ავტორიტეტულ კომენტატორს ტერმინი "ბაპტისმა" სწორედწყალში შთაფლვის მნიშვნელობით ესმის და ერთი სიტყვითაც კი არ ახსენებენ იმას, რომ შესაძლოა ის "დასხმას" ან "პკურებასაც" გულისხმობდეს.
რაც შეეხება წმ. მოციქულთა 50-
ოფიციალური ეკლესიის ცნობილ ლიტურგისტს ექვთიმე კოჭლამაზაშვილს: "გამოთქმა "ნათელ-
"ნათლისღების" ბერძნული შესატყვისი ბაპტისმა სწორედ "თავის ჩაყოფას", "ჩაყვინთვას" ნიშნავს,ამიტომაც გამოთქმა -
სლავურ "დიდ სჯულისკანონში", ამ ადგილას, ანუ წმ. მოციქულთა 50-
ამრიგად, საკითხი საკმაოდ მარტივი და გასაგებია, მაგრამ რისი სოფისტი იქნება ე. ჭელიძე, თუ ამ საკითხსაც მაქსიმალურად არ გააბუნდოვანებს და დასხმითი ნათლობის სასარგებლო დასკვნებს არ შემოგვთავაზებს. თუმცა ვნახოთ რამდენად სამართლიანად.
ზემოთ უკვე აღინიშნა, რომ ე. ჭელიძე ხაზს უსვამს სიტყვა "ბაპტისმას" ორმაგ შინაარსს -
თავისი წიგნის "ეკლესია -
"რა შეიძლება ამის შესახებ ითქვას?" -
შეიძლება გვითხრან, -
როგორ გავიგოთ გამოთქმა "კონკრეტულად" აღარ ნიშნავს"? -
კეთილი და პატიოსანი, ჩვენც არაფერი გვაქვს ამ მტკიცებულების საწინააღმდეგო, მაგრამ უნდა დავსვათ კითხვა: ამავდროულად ტერმინი "ბაპტიზმა" (ანუ როდესაც მის არა ყოფით, არამედ საეკლესიო გამოყენებაზეა ლაპარაკი) ინარჩუნებს თუ არა შთაფლვის მნიშვნელობას? ე. ჭელიძე ამაზე დუმს. მას ამ მიმართულებით მსჯელობა არ მიჰყავს, რამეთუ ასეთ შემთხვევაში საფუძველი გამოეცლება მის ყალბ ბრძნობას.
საეკლესიო გამოყენებაში ტერმინი "ბაპტიზმა" ნამდვილად შეიცავს ორივე მნიშვნელობას, ანუ ის გულისხმობს შთაფლვასაც და ამავე დროს ერთ-
"გამოთქმა "ნათელ-
"ნათლისღების" ბერძნული შესატყვისი baptisma სწორედ "თავის ჩაყოფას", "ჩაყვინთვას" ნიშნავს, ამიტომაც გამოთქმა -
ამრიგად, არსენ იყალთოელი პირდაპირ გვასწავლის თუ რა უნდა ვიგულისხმოთ ბერძნული სიტყვის "ბაპტიზმას" საეკლესიო შესატყვის "ნათლისღებაში" -
ზემოთ, ნიკოდიმოსთან უფლის საუბრის განმარტებისას, სადაც წმ. იოანე ოქროპირიც დავიმოწმეთ, ვნახეთ, თუ როგორ განმარტავს ე. ჭელიძე "თავის ჩაყოფას". მისთვის ეს არ არის სრული შთაფლვა, არამედ მხოლოდ კოჭებამდე ან წელამდე წყალში მდგომი ადამიანის თავის მოხრა და წყალში ჩაყოფა, რომელიც, თურმე, ე. ჭელიძის აზრით, ნათლისღების საიდუმლოს კანონიკური ფორმა ყოფილა.
ე. ჭელიძე, რომელიც წმ. იოანე ოქროპირის ცხადზე უცხადესი განმარტების გაყალბებას არ ერიდება, სადაც ჩანს, რომ წმიდა მამა სწორედ სრულ სხეულებრივ შთაფლვას, მთლიან დაძირვას გულისხმობს და ამბობს "როდესაც წყალში დაინთქმის ყოველივე"-
ე. ჭელიძისა და მის თანამოაზრეთა ამაო ბრძნობას რომ თავი ავარიდოთ, დავიმოწმებთ კიდევ ერთ ძველქართულ წყაროს, კერძოდ, "კათაკმევლობისა და ნათლისღების წეს-
"XXV: ცხებაი ზეთისაი და ნათლისცემაი. – "ნათლისცემის წინ კათაკუმეველთ გახდიან სამოსელს;დიაკონები სცხებენ ზეთს წმ. სამების სახელით და ჩაუშვებენ ემბაზში; შემდეგ მღვდელი ნათელ-
ძვ. ქართულით: "ამისა შემდგომად განძარცუნენ კათაკუმეველნი, სცხონ ზეთი დიაკონთა და იტყოდიან ესრეთ: "ეცხების (სახელით უწოდონ, რაიცა იყოს) სახელით მამისაითა და ძისაითა და სულისაი წმიდისაითა, და შთაავლინონ ემბაზსა და ნათელ-
სხვათა შორის, ცნობილ პოლემიკურ კრებულ "დოგმატიკონში", რომლის შედგენაც ასევე არსენ იყალთოელს მიეწერება, მართლმადიდებლობისკენ მოქცეულ მონოფიზიტთა მიღების წესშიც სრულიად ცხადად არის განწესებული: "ვინცა-
ამრიგად, ემბაზში ჩაშვებული ადამიანი ისე ღრმად დგას წყალში, რომ სრული შთაფლვისთვის მას წყალში ოდენ თავის ჩაყოფაღა სჭირდება. ე. ჭელიძის აზრით კი ემბაზში შესული განშიშვლებული კაცი წყალში დგას წელამდე და წაკუზულს მარტო თავი აქვს ჩარგული წყლის სტიქიაში. სხვაგვარად შეუძლებელია "თავის ჩაყოფაზე" ე. ჭელიძის მიერ მოცემული განმარტების გაგება.
თავად განსაჯეთ, რა შეიძლება ეწოდოს მკერდამდე, წყალში შესულ და წელამდე წყალში შესულ ადამიანთა თავის ჩაყოფას წყლის სტიქიაში. მკერდამდე შესულს მხოლოდ თავის მოხრაღა სჭირდება... რადგან ოდენ თავის მოხრით დაიფარება წყლით... მაშინ, როდესაც, წელამდე წყალში მდგომმა რომ მოახერხოს თავის ჩაყოფა წყლის სტიქიაში, ძლიერ უნდა მოიხაროს... ანუ წაიკუზოს (სანიმუშოდ, ქვემოთ იხილეთ ამგვარი "ნათლობის" ამსახველი ფოტოები). ამას ასწავლის თავის ფანებს ედიშერ ჭელიძე. ... დასკვნა მკითხველმა გააკეთოს... ჩვენ კი განვაგრძოთ ე. ჭელიძის ნაყალბევთა განხილვა.
ლათინური "ნათლობა" წყალდასხმით
ე. ჭელიძის მეხუთე სიცრუე
მომდევნო არგუმენტი, რომელიც ტერმინ "ბაპტიზმას" შთაფლვით მნიშვნელობას ადასტურებს, გახლავთ წმ. მოციქულთა 50-
სლავურში ვკითხულობთ: "Аще который епископ или презвитер не крещает в три погружения единем глашением, но во едино погружение в смерть Господню даемо, да извержется таковый. Не рече бо Господь в смерть мою крестите, но шедше научите вся языки, крестяще их во имя Отца и Сына и Святаго Духа".
ე. ჭელიძე იმოწმებს რა მოციქულთა 50-
ამრიგად, ცხადზე უცხადესია, რომ ტერმინი "ბაპტიზმა", როგორც ორივე მნიშვნელობის (შთაფლვისა და საეკლესიო საიდუმლოს სახელწოდების (ნათლისღების)) შემცველი, ლათინურსა და სლავურში სწორედ იმ მნიშვნელობით ითარგმნა, რა მნიშვნელობაც ნაგულისხმევია მოციქულთა 50-
მიუხედავად ამისა, ე. ჭელიძე განაგრძობს მკითხველისთვის თვალში ნაცრის შეყრას და წერს:"ზემოთთქმული ცხადყოფს (ცხადია, "ზემოთთქმულში" ე. ჭელიძის ცრუ შეხედულებები იგულისხმება -
მეტიც, ე. ჭელიძის თქმით "ბერძნული ტერმინის "ბაპტიზმას" თარგმნისას სლავური ეყრდნობოდა არა საკუთრივ ბერძნულს, არამედ მის ლათინურ თარგმანს" (ე. ჭ. "ეკლესია -
ე. ჭელიძის ამ ცრუმეცნიერული "არგუმენტის" გასარჩევად საჭიროდ მივიჩნევთ, მკითხველს ძალიან მოკლედ, ორიოდ სიტყვით მაინც მივაწოდოთ ცნობა სლავური და კონკრეტულად რუსული სჯულისკანონის ("კორმჩაიას") წარმომავლობისა და მისი თარგმნის ისტორიის შესახებ, რათა, ვნახოთ შეეძლო თუ არა სლავურს გაეზიარებინა ლათინური თარგმანი და ბერძნული სიტყვა "ბაპტიზმა", ლათინურის კვალობაზე,გადმოეტანა არა ტრადიციული крещение-
სლავური "კორმჩაია" (ბერძნულად -
მომდევნო საუკუნეებში ჩნდება "მესაჭის" კიდევ რამდენიმე სახესხვაობა, სადაც შერწყმული იყო ბულგარულ და სერბულ "მესაჭის წიგნთა" ელემენტები. ეს არის ე. წ. სოფიის, ანუ სინოდალური რედაქცია (რადგან ის აღმოაჩინეს ნოვგოროდის სოფიის ტაძარში, რომელიც შემდეგ მოსკოვის სინოდალურ ბიბლიოთეკაში ინახებოდა). ეს კორმჩაია შემდეგ რუსული სტატიებითაც შეივსო (რომელიც არ შეხებია წმ. მოციქულთა 50-
XV-
საეკლესიო სამართლის ცობილი თანამედროვე რუსი სპეციალისტი, ღვთისმეტყველების მაგისტრი და საეკლესიო ისტორიის დოქტორი, მოსკოვის სასულიერო აკადემიის პროფესორი ვლადისლავ ციპინიმიუთითებს, რომ კანონიკური სამართლის ისეთი კრებული, როგორიცაა ბიზანტიური "ნომოკანონი", სლავურად თარგმნილია ბერძნულიდან და არა ლათინურიდან. წმ. საბა სერბიელმა, რომლის "მესაჭის წიგნს" (Кормчая книга) დაეფუძნა შემდეგ რუსული დიდი სჯულისკანონები, ეს კრებული ბერძნული წყაროების მიხედვით შეადგინა.
"სლავებმა ქრისტეანული განათლება ბიზანტიაში მიიღეს. -
"სლავური ეკლესიებისთვის განსაკუთრებული მნიშვნელობა ჰქონდა წმ. საბა სერბიელის "Кормчая книга"-
"წმ. საბას "მესაჭე" სერბეთში შედგენისთანავე ვრცელდება ეპარქიებში, როგორც "წმიდა მამათა სჯულმდებლობა" და წარმოადგენდა, არა მარტო საეკლესიო, არამედ სახელმწიფო სამართლის საფუძველს... 1221 წ. "მესაჭე" გაიგზავნა ბულგარეთში, სადაც ასევე მოიპოვა ოფიციალური აღიარება" (იქვე).
"ბულგარეთში ნახევრად დამოუკიდებელ თავად იაკობ სვიატოსლავს (წარმომავლობით რუსს) კიევის მიტროპოლიტმა კირილემ მიმართა თხოვნით გამოეგზავნათ რუსეთში წმ. საბას "მესაჭე". 1262 წელს იაკობ სვიატოსლავმა რუსეთში გამოაგზავნა "მესაჭის" ხელნაწერი, რომელსაც თან დაურთო მიტროპოლიტისადმი მიძღვნილი მიმართვაც. იაკობ სვიატოსლავმა ამ წიგნს უწოდა "ზონარა", თუმცა, სინამდვილეში, "მესაჭეში" განთავსებული კანონების ყველა განმარტება ეკუთვნის არა ზონარას, არამედ არისტენეს.
"მესაჭე", ანუ "კორმჩაია" წაიკითხეს კრებაზე, რომელიც კირილემ მოიწვია კლიაზმას ვლადიმირში 1272 წ.(კლიაზმა -
"აქ არ შევუდგებით "მესაჭის წიგნის" ხელნაწერთა ამ ორ ჯგუფს შორის განსხვავებების აღწერას, მხოლოდ ვიტყვით, რომ "1649 წელს, მოსკოვში, მეფე ალექსისა და პატრიარქ იოსების დროს "მესაჭის წიგნი" პირველად გამოიცა სტამბური წესით. ამ გამოცემას საფუძვლად დაედო რიაზანული რედაქცია, რომელიც უახლოვდებოდა წმ. საბას სერბიულ თარგმანს. "მესაჭის წიგნის" დაბეჭდვა დასრულდა 1650 წელს" (იქვე).სწორედ ამ გამოცემით სარგებლობენ დღემდე ძველმართლმადიდებელი ქრისტეანები.
ამრიგად, როგორც ამ საკმაოდ მოკლე მიმოხილვიდანაც ჩანს, წმ. მოციქულთა 50-
ახლა კი ისევ ტერმინ "ბაპტიზმას" მნიშვნელობას და არსენ იყალთოელის მიერ ნათარგმნი "დიდი სჯულისკანონის" სქოლიოში ჩამოტანილ "სამ ჩაყოფას" დავუბრუნდეთ.
როგორც უკვე ითქვა, ე. ჭელიძის განმარტებით ლათინურ-
ლათინურ-
და რას ნიშნავს ეს? -
ამგვარი მტკიცება ე. ჭელიძის მორიგი ახირებაა, რაშიც ქვემოთაც დავრწმუნდებით, მას ხომ დასხმით-
ლათინურსა და სლავურში სიტყვა "ბაპტიზმა" შთაფლვის მნიშვნელობით თუ მხოლოდ გაუგებრობის თავიდან ასაცილებლად არის ნათარგმნი, -
პირიქით, ე. ჭელიძის ამ "განმარტების" წყალობით, ლათინურსა და "მის კვალობაზე" სლავურსდაუმახინჯებიათ წმ. მოციქულთა 50-
ამრიგად, წმ. მოციქულთა 50-
ე. ჭელიძის მეექვსე სიცრუე
არსებობს სხვა პრობლემაც, კერძოდ, 50-
ამ წინააღმდეგობის მოსახსნელად ე. ჭელიძე გვთავაზობს ასეთ განმარტებას: "ფრაზა სამნი ნათლისღებანი" თავისთავად, კონტექსტისგან მოწყვეტით, ცხადია, ერეტიკულია, რადგანაც მართლმადიდებლობა კრძალავს არათუ მესამე, არამედ მეორე "ნათლისღებასაც" (გასაგებია, რომ ვგულიხმობთ იმ შემთხვევას, როცა პირველი ნათლისღება ჭეშმარიტია), მაგრამ აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ, რომ კონტექსტისგან მოწყვეტით ასევე ერეტიკულია ფრაზა "ტრია ბაპტიზმატა", რომლის ზედმიწევნითი თარგმანია ქართული "სამნი ნათლისღებანი". ... ყველა ძველბერძნული მართლმადიდებლური ტექსტი ისევე უარყოფს მეორე "პაბტიზმას", როგორც ძველქართული მართლმადიდებლობა -
მაშ, რატომ გვაქვს არსენ იყალთოელის თარგმანში "სამი ნათლისღება", ისევე როგორც ბერძნულში "ტრია ბაპტიზმატა"? რას გულისხმობს ეს ტერმინი ქართულში და ბერძნულში? ე. ჭელიძე გვპასუხობს: "დიახ, ფრაზა "სამი ნათლისღება" ისევე, როგორც ბერძნული "სამი ბაპტისმა" ცალკე, კონტექსტისგან მოწყვეტით, ნამდვილად ერეტიკული ფრაზაა, მაგრამ აუცილებლად უნდა ვიცოდეთ, რომ საწინასწარმეტყველო და სამოციქულო სიტყვები ჭეშმარიტ აზრს ავლენენ მხოლოდდამხოლოდ მთლიან შესიტყვებაში, მთლიან სიტყვათშეხამებაში და არა კონტექსტისგან მოწყვეტილად, განცალკევებით. ყოველთვის უნდა გვახსოვდეს, რომ მოციქულთა და წინასწარმეტყველთა სიტყვების მთლიანი ფრაზისაგან, მთლიანი კონტექსტისაგან ამოგლეჯა ახასიათებდათ სწორედ ჭეშმარიტების მოწინააღმდეგე ცრუ ღვთისმეტყველთ, რადგანაც სწორედ ამ გზით ცდილობდნენ ისინი მათი უმართებულო მოძღვრების სამოციქულო ავტორიტეტზე დაყრდნობით დასაბუთებას" (იქვე. გვ. 99). "ჩემი შენ გითხარის" პოლიტიკის გამტარებელი ე. ჭელიძე სწორედაც რომ ასე იქცევა და უპირველეს ყოვლისა ულმობელ განაჩენს გამოუტანს საკუთარ თავს, რომელსაც ზედწოდება "ცრუ ღვთისმეტყველი" უზუსტესად შეესაბამება.
ამის დასამტკიცებლად მივმართოთ ე. ჭელიძის მომდევნო მსჯელობას და შევადაროთ ის 50-
რას ნიშნავს მოტანილ კონტექსტში სიტყვები "სამნი ნათლისღებანი"? -
სინამდვილეში ეს კანონი გმობს არა ზოგადად "ერთ ნათლისღებას", არამედ სახელდობრ "ერთ ნათლისღებას, აღსრულებულს უფლის სიკვდილის მიმართ". კერძოდ, "სამი ნათლისღება" ასაჩინოებს ერთი ნათლობის საიდუმლოს სამჯერადობას (მამის, ძის და სულიწმიდის მიმართ), ხოლო "ერთი ნათლისღება" -
50-
50-
მოკლედ, ე. ჭელიძის განმარტებით: "ერთი საიდუმლოს სამი ნათლისღება" ნიშნავს ერთი საიდუმლოს აღსრულებას სამი ჰიპოსტასის, სამბრწყინვალე ნათლის, სამ-
"ამგვარად, -
ამ ვრცელი ციტატიდან გამომდინარე, ე. ჭელიძე განსაკუთრებულ აქცენტს აკეთებს ნათლისღების საიდუმლოში წმ. სამების აღსარებაზე მორწმუნის მხრიდან და წმ. სამების მიერ მოსანათლავის ნათელ-
ამგვარი განმარტება არასწორია (იმ კუთხით, რომ ე. ჭელიძემ 50-
რის საფუძველზე ვამბობთ, რომ ე. ჭელიძის ზემოთ მოტანილი განმარტება არასწორია (უფრო ზუსტად არასრულია)? -
თავად განსაჯეთ, -
ეს კი ნიშნავს -
ქართული სასულიერო მწერლობის მთარგმნელობით თავისებურებებზე მსჯელობისას ე. ჭელიძე აკეთებს ასეთ საინტერესო შენიშვნას: "მართლმადიდებლურ სამყაროში დამკვიდრებული იყო ასეთი მთარგმნელობითი მეთოდი: ძველბერძნული ტექსტი უნდა თარგმნილიყო სიტყვასიტყვით, უცვლელად, ხოლო თუ ამგვარი თარგმანის შედეგად რაიმე ფრაზა ან სიტყვა გაუგებრობას გამოიწვევდა ანდა განმარტების საჭიროებს შექმნიდა, მთარგმნელს აშიაზე უნდა მოეცა სათანადო შენიშვნა. ... ამგვარ მთარგმნელობით მეთოდს, როგორც აღვნიშნეთ, უცვლელად იცავდა არსენ იყალთოელი, ხოლო მისმა მოძღვარმა ეფრემ მცირემ თეორიულადაც გამოთქვა და ჩამოაყალიბა იგი. აი, ეფრემ მცირის სიტყვები: "წმინდანის (ე. ი. წმიდა მამის, ე. ჭ.) სიტყვას წრფელად, შეურევლად და შეუცვლელად ვთარგმნი, ხოლო თუკი ჩვენს ენაზე (გადმოტანისას) საჭირო გახდება რაიმე აზრში სიცხადის შეტანა, კიდეზე მივაწერ ადგილ-
ამრიგად, როგორც ე. ჭელიძე ბრძანებს "ამგვარ მთარგმნელობით მეთოდს უცვლელად იცავდა არსენ იყალთოელიც", რის გამოც მის მიერ ძველბერძნულიდან ნათარგმნ სჯულისკანონში, კერძოდ წმ. მოციქულთა 50-
მოკლედ, ე. ჭელიძე აბუნდოვანებს არა მარტო წმ. მოციქულთა 50-
ჩვენ ვმსჯელობთ 50-
წინააღმდეგობა არსენ იყალთოელისა და ე. ჭელიძის განმარტებებს შორის ცხადზე უცხადესია!
ე. ჭელიძის მეშვიდე სიცრუე
მორიგი ხრიკი, რასაც ე. ჭელიძე მიმართავს ტერმინ "ბაპტიზმას" გაბუნდოვანების საკითხში, არის ასეთი: წიგნში "ეკლესია -
მოკლედ აღვნიშნავთ, -
ისე, რომ არ შევხებით ტერმინ "კატადიუსისს", რადგან ის ნამდვილად "შთაფლვას", "ჩაძირვას" ნიშნავს, ე. ჭელიძის ამ განმარტებასთან დაკავშირებით ვიტყვით, რომ წმ. მოციქულთა 50-
საკითხი რომ გავამარტივოთ, მოდი, პასუხი გავცეთ ე. ჭელიძის ასეთ კითხვას: "თუ "ბაპტისმა" ყოფითი აზრითაც არ ითარგმნებოდა "შთაფლვად", მაშინ რა შეესატყვისებოდა ქართულ "შთაფლვას" და რუსულ погружение-
ამ კითხვას პირდაპირ ვუპასუხებთ -
ვინმეს თუ ჩვენი პასუხი ვერ დააკმაყოფილებს, მაშინ შეხედოს წმ. მოციქულთა 50-
ე. ჭელიძის "განმარტებაში" სხვა წინააღმდეგობაც არის: თუკი ტერმინი "ბაპტიზმა" აღნიშნავს ნათლისღებას, როგორც საეკლესიო საიდუმლოს, ხოლო ბიზანტიელი საეკლესიო კომენტატორების პრაქტიკაში იყო თარგმნის დროს შედარებით გაუგებარი სიტყვების უფრო ზუსტი განმარტების მიცემა სქოლიოებში ან ველებზე, ან კიდევ წიგნის შესავალში, იბადება კითხვა: რის საფუძველზე განმარტავდნენ კომენტატორები სიტყვა "ბაპტიზმას" ჩაყოფის, შთაფლვის მნიშვნელობით და რატომ არის წმ. მოციქულთა 50-
გარდა ამისა, დავსვათ ასეთი კითხვაც: თუ არსენ იყალთოელის და საზოგადოდ, ძველქართული მთარგმნელობითი მეთოდისთვის დამახასიათებელი იყო არშიებზე თუ სქოლიოებზე, ან კიდევ შესავალში გაუგებარი ადგილებისა და სიტყვების განმარტება და თუკი, როგორც ე. ჭელიძე ირწმუნება, 50-
რატომ არ გვასწავლის არსენ იყალთოელი იმას, რასაც ე. ჭელიძე გვიჩიჩინებს თავისი წიგნიდან? და მეტიც, გვასწავლის -
მისი ცრუპენტელობის გამოხატულებაა თუნდაც ის, რომ ტერმინ "ბაპტიზმას" მრავალმნიშვნელოვნების საფუძველზე გამოჰყავს აზრი, თითქოსდა ის არ შეიძლება ნიშნავდეს მხოლოდ შთაფლვას, როდესაც ლაპარაკია ნათლისღების საიდუმლოზე; ხოლო, აქედან გამომდინარე, გვიმტკიცებს, თითქოსდა ნათლისღების საიდუმლო შეიძლება დასხმითაც შესრულდეს. მაგრამ გაურკვევლობას ბადებს -
იქმნება შთაბეჭდილება, რომ ზოგ შემთხვევაში (როცა ლაპარაკია რაღაცის შეღებვაზე, მორწყვაზე, შერჭობაზე... და ა. შ.), ე. ჭელიძეს ტერმინ "ბაპტიზმას" მნიშნელობაში ცალკეულ მოქმედებებთან დაკავშირებით ეჭვები არ ამოძრავებს და ყოველი ცალკეული და განსხვავებული შემთხვევისთვის გარკვეული აქვს ამ მრავალმნიშვნელოვანი ტერმინის დანიშნულება; მაგრამ, როგორც კი ნათლისღებაზე მიდგება საქმე, საკითხს გულმოდგინედ აბუნდოვანებს.
როდესაც ლაპარაკია ტერმინ "ბაპტიზმას" ისეთ მნიშვნელობებზე, როგორიც არის შეღებვა ან დასხმა და მისი სხვა მნიშვნელობები, რატომღაც ე. ჭელიძის ლოგიკაში ისინი შერეულ ასოციაციებს არ ბადებს ("შეღებვის" მნიშვნელობა არ ერევა "დასხმაში" და პირიქით), მით უმეტეს, არ ბადებს ის შთაფლვის ასოციაციას, მაგრამ როგორც კი ნათლისღების საიდუმლომდე მივა საქმე, ჩვენი ოპონენტი თავს იკლავს და ტერმინ "ბაპტიზმას" ოდენ შთაფლვითი მნიშვნელობით გაგებას კატეგორიულად უარყოფს.
ახლა გავარკვიოთ თვით ნათლისღების საიდუმლოს სახელწოდების ქართულ-
მკითხველმა უკვე იცის, რომ ნათლისღების საიდუმლოს ქართულად "ნათლისღება", რუსულად -
მართლაც, ნათლისღების საიდუმლო წმ. სამების განუყოფელი ნათლის მომნიჭებელია, ამიტომაც, ქართულ ტრადიციაში მას ეს სახელი ("ნათლის-
ამრიგად, ნათლისღების საიდუმლოს ქართულ სახელწოდებაში ხაზგასმულია ნათლის მინიჭება, მორწმუნის განათლება წმიდა სამების ნათელით.
რას ნიშნავს სლავურ-
ნათლისღების საიდუმლოს სახელწოდების სლავურ-
ერთ-
მაგრამ საიდან მოვიდა ეს წმიდად სლავური სიტყვა? როგორც ლინგვისტები აჩვენებენ, სიტყვა "კრეშჩენიემ" გაიარა ასეთი ევოლუცია: Христ/Крист (ძველბიზანტიური სიტყვა, რომელიც ნიშნავს ქრისტეს) – Крест (აქედან მომდინარეობს ჩვენი სიტყვა крест (ჯვარი) – Крещение.
ასეთ ჯაჭვს, როგორც ყველაზე სავარაუდოს, გვთავაზობს გერმანულ-
მეცნიერები მხოლოდ იმაში ვერ თანხმდებიან სიტყვა "კრეშჩენიე" "კრესტიდან" (ჯვრის მნიშვნელობიდან -
ახალმოწესე ეპისკოპოსი ოლეგ ვედმედენკო ასეთ განმარტებას გვაძლევს: "სიტყვა "крещение"-
წმიდა კირილესა და მეთოდესგან მივიღეთ წმიდა წერილის ბერძნულიდან სლავური თარგმანიც. და ამ თარგმანში სიტყვა "крещение" წარმომდგარია არა ბერძნული "ჩაყურყუმელავებიდან" (окунаю), არამედ სიტყვიდან "крест" (ჯვარი). ცხადია, წმიდა მთარგმნელებს ამით სურდათ, ხაზი გაესვათ ბერძნული სიტყვის "ბაპტისმას" სულიერ-
აი რას ამბობს სიტყვა крещение-
მსოფლიოს ქრისტეანულ ენებში სიტყვები: "крест", "крещение" და "Христос" -
საინტერესოა აღინიშნოს, რომ სიტყვა "კრესტიტ" (крестить, креститься, перекрестить) რუსულში მრავალგვარი მნიშვნელობით გამოიყენება. ს. ი. ოჟეგოვისა და ნ. ი. შვედოვას რუსული ენის განმარტებით ლექსიკონში მოტანილია მისი რამდენიმე მნიშვნელობა:
1. ქრისტეანებში: ვინმეზე ეკლესიაში გაწევრიანების წესის (საიდუმლოს) აღსრულება და კერძო სახელის დარქმევა. ყრმის ნათლობა ემბაზში (У христиан: совершить (-
2. ნათლიად ყოფნა (ნათლიმამობა), ნათლიდედობა... (Быть восприемником (крёстным отцом), восприемницей (крёстной матерью). Мы с соседом кумовья: я у него сына крестил. Мне с ним не детей к. (также перен.: не буду иметь с ним никакого дела, никаких отношений; разг.)
3. პირჯვრის გადაწერა, ჯვრით ლოცვითი ჟესტის გამოხატვა (Осенять крестным знамением, делать молитвенный жестзнак креста (в 3 знач.)" (http://www.classes.ru/all-
იგივეა ნათქვამი დ. ნ. უშაკოვის "რუსული ენის დიდ განმარტებით ლექსიკონშიც (http://www.classes.ru/all-
ამრიგად, როგორც მოტანილი მაგალითებიდან ცხადი ხდება შვიდი საეკლესიო საიდუმლოდან ერთ-
ახლა ვნახოთ, რას ნიშნავს ბერძნული "ბაპტიზმა".
უკვე ითქვა, რომ ქართული სიტყვა "ნათლისღება" აღნიშნავს ნათლისღების წმიდა საიდუმლოს საბოლოო შედეგს, წმიდა სამების ნათლის მიღებას წყალში სამგზის შთაფლვით. ძველმა ქართველმა ღვთისმეტყველებმა ამ საიდუმლოს ("ბაპტისმას") "ნათლისღება" უწოდეს და ახლა ვნახავთ, რომ ამ სახელწოდების შერქმევაში ბერძნული "ბაპტისმა" არაფერ შუაშია, რამეთუ ის საერთოდ არ აღნიშნავს ნათლის მიღებას. ტერმინი "ნათლისღება" მასში საერთოდ არ მოიაზრება.
ბერძნული "ბაპტისმა" ნიშნავს შთაფლვას, ჩაყურყუმელავებას, ჩაძირვას.
βαπτίζω: -
ὀφλήმασι βεβαπτισმένος Plut. -
ὑπὸ τῶν πραγმάτων βαπτιζόმενος Plut.–საქმეებში შთაფლული (поглощенный делами);
βεβαπτισμένος Plat., Luc. -
2) ფსკერზე ჩაშვება, ჩაძირვა (пускать ко дну, топить. ex. (πολλὰ τῶν σκαφῶν Polyb.)
3) თავგზის აბნევა (сбивать с толку. ex. μειράκιον βαπτιζόμενον Plat.).
4) ამოხაპვა (черпать) (ex. (ῥυτοῖς ἐκ κρατήρων Plut.).
5) ნათლობა წყალში შთაფლვის გზით (путем погружения в воду) крестить, med. креститься Novum Testamentum).
βάπτισμα (-
βαπτισμός ὁ -
βαπτιστήριον τό -
βαπτιστής -
βαπτός – 1) ის, რაც შესაღებად გამოიყენება, საღებავი (служащий для окрашивания, красильный; ex. (χρῶμα Plat., Plut.).
2) შეღებილი (окрашенный; ex. (χιτῶνες βαπτοὴ χρώμασι παντοδαποῖς Diod.).
3) მკაფიოდ, მკაფიო ფერში შეღებილი (ярко окрашенный, яркого цвета; ex. (ὄρνις, ἱμάτια Arph.).
4) ადგილი, საიდანაც წყალს ხაპავენ, მოკრებენ (откуда черпают воду; ex. βαπτὰ κάλπισι παγά Eur. — წყარო, საიდანაც დოქებით წყალს იღებენ -
βάπτω ("ბაპტო") – 1) შთაფლვა, ჩაყურყუმელავება (погружать, окунать; ex. (τι εἴς τι Arst., Plut.).
2) შთაფლვა გამოსაწრთობად, გამოწრთობა (погружать для закалки, закалять; ex. (πέλεκυν εἰν ὕδατι ψυχρῷHom.; ἀκίδας βελέων Anacr.; σίδηρος βαπτόμενος Plut.).
3) შთაფლვა, შერჭობა (погружать, вонзать; ex. (ξίφος ἐν σφαγαῖσι Aesch.; φάσγανον εἴσω σαρκός Eur.).
4) საღებავში ჩაყურყუმელავება, შეღებვა (окунать в краску, красить, окрашивать; ex. (ἐβάπτετο αἵματι λίμνη Batr.; εἵματα βεβαμμένα Her.; βάψαι ἔρια Plat.; τρίχας Anth.).
5) ჩაყურყუმელავება შხამში, მოწამვლა (окунать в яд, отравлять; ex. (ἱούς Soph.; ἐχιὸναίῳ χόλῳ τι Anth.).
6) გამორეცხვა, გარეცხვა (полоскать, мыть; ex. (τἄρια θερμῷ Arph.).
7) ამოხაპვა (зачерпывать, черпать; ex. (ποντίας ἁλός Eur.; τᾷ κάλπιδι κηρία Theocr.).
8) შთაფლვა (погружаться; ex. (εἰς ψυχρόν Arst.).
9) ჩაძირვა (тонуть; ex. (ναῦς ἔβαψεν Eur.).
(Древнегреческо-русский словарь Дворецкого. https://classes.ru/all-greek/dictionary-greek-russian-old-term-11952.htm) (URL-ს მიმართვის თარიღი: 28.07.2020).
ახლა ვნახოთ, როგორ არის ნათარგმნი მათეს სახარების 28-
რუს. სინოდ. თარგმ. (თანამედროვე რედაქცია): "Итак идите, научите все народы, КРЕСТЯ их во имя Отца и Сына и Святаго Духа".
ძვ. ბერძნ.: Πορευθέντες οũν მαθητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτους εις το όνοმα τοũ πατρος και τοũ υιοũκαι τοũ αγίου πνεύმατος (Мф. 28:19).
როგორია სიტყვა "ბაპტიძონტეს" (ნათელ-
βαπτίζω ("ბაპტიძო") ნიშნავს -
სხვათა შორის, აღმოსავლურ აზრობრივ (შინაარსობრივ) თარგმანში (CARS -
ამრიგად, ვხედავთ, რომ ბერძნული სიტყვა "ბაპტიზმა", რომელიც, მართალია, შვიდი საეკლესიო საიდუმლოდან ერთ-
ცნობილი ქართველი მეცნიერი და ლიტურგისტი ექვთიმე კოჭლამაზაშვილი თავის გამოკვლევაში "კათკმევლობისა და ნათლისღების წეს-
ცნობილი გერმანელ-
საკმაოდ ვრცლად და დეტალურად მსჯელობს ამ თემაზე ცნობილი რუსი პროფესორი ალექსანდრ ალმაზოვინაშრომში "История чинопоследований Крещения и Миропомазания". "მართლმადიდებლური ეკლესიის სწავლებით, -
რას ეფუძნება თავის ამ მტკიცებულებებში პროფ. ა. ალმაზოვი? – "უპირველეს ყოვლისა, -
"მაგრამ წყალში ეს ჩასვლა, ცხადია, მასში შთაფლვისთვის იყო საჭირო და არანაირად დასხმისთვის" (ციტ. პროფ. ა. ალმაზოვის დასახ. შრ. გვ. 284). "და ეს იმდენად ნათელია, -
"ამ გამონათქვამების გარდა, -
მოცემულ შემთხვევაში, ბრძნულია პროფ. ა. ალმაზოვის ლოგიკა, რომელიც ამბობს: "იოანეს დასხმითად ან პკურებით რომ ენათლა, მაშინ "მრავალი წყალის" არანაირი საჭიროება არ იქნებოდა; ნათლობის ასეთი ფორმის (ანუ დასხმა-
"ამრიგად, -
ისევ პროფ. ა. ალმაზოვს მოვუსმინოთ: "ძველ აღთქმაში, როგორც "ბაპტო", ასევე "ბაპტიძო" წარმოადგენენ ებრაული ზმნის თარგმანს, რომელიც შესაბამისად ნიშნავს tingo, immergo-
"ამრიგად, თუ "ბაპტიზმა" – "крещение" ნიშნავს შთაფლვას, ხოლო უფალმა, როდესაც მოციქულებს მისცა მცნება მოენათლათ ყოველნი წარმართნი და ნათლობის ცნება გამოხატა ერთმნიშვნელოვანი სიტყვით "ბაპტიძო", ამასთან, მოციქულებიც, როდესაც ნათლობაზე ლაპარაკობენ, მას სწორედ ამ სიტყვით აღნიშნავენ, აქედან პირდაპირ გამომდინარეობს დასკვნა, რომ მოციქულთა პერიოდში ნათლობა შთაფლვით აღესრულებოდა" (პროფ. ა. ალმაზოვი. История чинопоследований Крещения и Миропомазания". Казань. 1884 г., стр. 287).
ამიტომაც, როდესაც არსენ იყალთოელის თარგმანზე ვმსჯელობთ, უნდა დავინახოთ ის ჭეშმარიტება, რომ მან თავის თარგმანში მოგვცა არა ტერმინ "ბაპტიზმას" ზუსტი, პრაქტიკული შესატყვისი, არამედ საეკლესიო საიდუმლოს აღმნიშვნელი ბერძნული ტერმინის ქართული შესატყვისი, რომელიც ქართულ საეკლესიო პრაქტიკაში უძველესი დროიდანვე არსებობს.
მაგრამ, რადგან "ბაპტიზმა", როგორც ეს უკვე ვნახეთ, პირდაპირი, ძირითადი მნიშვნელობით სწორედ შთაფლვას აღნიშნავს, და ამ შინაარსს ატარებს ის წმ. მოციქულთა 50-
აქედან გამომდინარე, რადგან "ბაპტიზმას" "საიდუმლოს" მნიშვნელობის გარდა, შთაფლვის მნიშვნელობაც აქვს, ლათინურად და სლავურად მთარგმნელებს, რომელთაც, ორივეს ცალ-
ტერმინ "ბაპტიზმას" მეორე მნიშვნელობით, ანუ საეკლესიო საიდუმლოს სახელწოდებით გამოყენება არათუ მოკლებულია ამ სიცხადეს, არამედ გაუგებრობასაც იწვევს, რადგან შეიძლება ადამიანმა იფიქროს, რომ მოციქულები ამკვიდრებენ სამ ნათლისღებას. სწორედ ამიტომ დაურთო არსენ იყალთოელმაც მოციქულთა 50-
აღვნიშნოთ ისიც, რომ, თუ არსენ იყალთოელს ტერმინ "ბაპტიზმას" მნიშვნელობის სწორი გაგებისთვის სქოლიოში შენიშვნის ჩართვა დასჭირდა, განა მან თითქმის იგივე არ გააკეთა, რაც ლათინურად და სლავურად მთარგმნელებმა? ე. ჭელიძეს თუ დავუჯერებთ, განსხვავება მხოლოდ ის არის, რომ არსენს "ბერძნულისთვის არ უღალატნია", ხოლო ლათინურად და "მის კვალობაზე" სლავურ ენაზე მთარგმნელ ძველ მართლმადიდებელ მამებს "უღალატიათ" და თანაც, "ლიტონი მორწმუნეების" გამო.
გამოდის, საქართველოში "ლიტონი" არავინ ყოფილა, რომ არსენსაც გაეთვალისწინებინა, ან ძველ დასავლეთსა და სლავურ სამყაროში არ ყოფილან ბრძენი მამები ან ბრძენი ქრისტეანები, რომლებიც ქვეტექსტიდან ამოუღებლად გაიგებდნენ წმ. მოციქულთა 50-
მიუხედავად იმისა, რომ თითქმის გავარკვიეთ ტერმინ "ბაპტიზმას" მნიშვნელობა და მისი გამოყენების აზრი წმ. მოციქულთა 50-
"სინტაგმაში" ვკითხულობთ: "წმიდა მოციქულთა 50-
როგორც ვხედავთ, მათე ბლასტარისის "სინტაგმაში" პირდაპირ არის მითითებული, თუ რა უნდა ვიგულისხმოთ ტერმინში "ბაპტიზმა" (ქართ. "ნათლისღება", სლავ. "крещение") -
მეტიც, 50-
სხვა ვერსიით: "თუ რომელიმე ეპისკოპოსი ან მღვდელი ნათლისღების საიდუმლოს აღასრულებს არა უფლის განწესებისამებრ: სახელითა მამისათა და ძისათა და სულისა წმიდისათა, არამედ სამი დაუსაბამოს, ან სამი ძის, ან სამი ნუგეშინისმცემლის მიმართ, განკვეთილ იქნეს" (http://library.church.ge/index.php?option=com_content&view=article&id=146:-
ძველქართულად: "უკუეთუ ვინმე ეპისკოპოსმან, ანუ ხუცესმან განწესებისაებრ უფლისა არა ნათელ-
წმიდა მოციქულთა 49 კანონი
ამ კანონის განმარტებაში ნიკოდიმე მილაში ბრძანებს: "იესუ ქრისტემ, თავისი მოწაფენი საქადაგებლად რომ გაუშვა, უბრძანა მათ მოენათლათ ყველა ხალხი მამის, ძის და სულიწმიდის სახელით (მათე 28:19). ასე ნათლავდნენ მოციქულები და ასე უნდა მონათლოს ყველამ, ვისაც კი სურს, რათა ნათლისღება იყოს ნამდვილი და შეესაბამებოდეს სახარებისეულ სწავლებას. ყოველი ნათლობა, რომელიც ამ სიტყვების გარეშე აღსრულდება, ან აღსრულდება სხვა სიტყვებით, არ მიიჩნეოდა მართლმადიდებლურად და ნამდვილად. მოციქულთა დროში არსებობდნენ სხვადასხვა სექტები, რომლებიც ამ სიტყვების გარეშე ნათლავდნენ, არამედ, როგორც კანონი ამბობს, ნათლავდნენ "სამი დაუსაბამოს, ან სამი ძის, ან კიდევ სამი ნუგეშინისმცემელის" სახელით, რადგან დამახინჯებული ჰქონდათ სწავლება წმ. სამების შესახებ. სწორედ ამ მწვალებელთა წინააღმდეგ არის მიმართული ეს კანონი, რომელიც თავისი პატივისგან დაამხობს ეპისკოპოსს ან პრესვიტერს, რომელიც არ შეასრულებს ნათლისღებას უფლის დაწესებისამებრ" (Правила Православной Церкви с толкованиями Никодима епископа Далматинско-
იმავეს ბრძანებენ ბალსამონი, ზონარა და არისტენეც.
ამრიგად, 49-
ამრიგად, სრულიად ცხადია, რომ წმ. მოციქულთა 50-
მაშ, ნათლობის რომელი წესია მართებული -
პკურებითი ან დასხმითი "ნათლობა", ანუ "პკურებითი შთაფლვა" ოქსიუმორონია (ბერძნ.: οξύმωρον, -
წმ. მოციქული პავლე ბრძანებს: "რომელთა-
ვფიქრობთ, ტერმინ "ბაპტისმასთან" და წმ. მოციქულთა 50-
მნიშვნელოვანია ასევე აღინიშნოს, რომ ე. ჭელიძე თავის ორივე წიგნში ამბობს, სიტყვა "შთაფლვა" არ გულისხმობს ოდენ სრულ ფიზიკურ ჩაძირვას წყალში და რომ ეს მხოლოდ სულიერი ტერმინია,წყალპკურების დასაცავად კი, პირიქით, ამტკიცებს, რომ სიტყვა "პკურება" ნიშნავს წყალპკურებით ნათლობას და ყველგან სადაც კი ხვდება სიტყვა "სხურება" ან "პკურება", დასხმით-
აქედან გამომდინარე, ობიექტურად განწყობილი მკითხველი რწმუნდება ე. ჭელიძის მიკერძოებულ და სუბიექტურ მიდგომაში, რაც დასტურდება ასევე პირველ საუკუნეთა გრაფიკული გამოსახულებების მისეული ინტერპრეტაციებით, რომელიც ჩვენმა ოპონენტმა თავის მეორე "ანტისტაროვერულ" წიგნში შემოგვთავაზა. კერძოდ, თავის ამ ნაშრომში პირველსაუკუნეთა გრაფიკული გამოსახულებების განხილვისას (ქვემოთ მათ ჩვენ დაწვრილებით შევეხებით), სადაც სწორედ სიმბოლურ მხატვრობასთან გვაქვს საქმე და ნათლობის საიდუმლო სიმბოლიზმის ენით არის გადმოცემული, მათ მხოლოდ და მხოლოდ პირდაპირი მნიშვნელობით განგვიმარტავს. გვრჩება შთაბეჭდილება, რომ ე. ჭელიძეს სიმბოლიზმი სჭირდება მხოლოდ იქ, სადაც შთაფლვაზეა ლაპარაკი, ხოლო იქ, სადაც გამოყენებულია "დასხმა" ან "პკურება", ამ ტერმინებს მხოლოდ პირდაპირი მნიშვნელობით იგებს.
მაგრამ ამით როდი მთავრდება ე. ჭელიძის ამბოხი ნათლისღების შთაფლვითი ფორმის წინააღმდეგ. თავის კადნიერებაში ე. ჭელიძე იმდენად შორს მიდის, რომ ის განიკითხავს მთელს ეკლესიას და წმიდა მამებს განშიშვლებითი და წყალში შთაფლვითი ნათლობის გამო. ჩვენი სიტყვების სამართლიანობა რომ ცხადი გახდეს, ვნახოთ, რას "მჭევრმეტყველებს" ჩვენი "მეცნიერი" ამ საკითხთან დაკავშირებით.
20