არქიეპისკოპოსი პავლე (ხორავა)
გზა - მართლად სავალი
გზა -
ნაწილი II
გრანდიოზული დივერსია
გრანდიოზული დივერსია
17-ე საუკუნის რუსეთის საეკლესიო რეფორმის მიზეზები და შედეგები მსოფლიო მართლმადიდებლობისთვის. ძველმართლმადიდებლობის დოგმატურ-კანონიკური და ისტორიულ-ლიტურგიკული გამართლება
მკითხველო, წინამდებარე წიგნი, რომლის ინტერნეტ-ვერსიასაც ჩვენს ოფიციალურ საიტზე გთავაზობთ, მართლმადიდებლური სარწმუნოების საძირკვლის გამაგრების, შენთვის ჭეშმარიტი ქრისტეანული გზის ჩვენებას ისახავს მიზნად. აქ თავმოყრილია დიდძალი კვლევითი მასალა, რომელიც ეხება დოგმატიკის, ლიტურგიკის, ეკლესიის ისტორიის და ესქატოლოგიის სფეროებს. წიგნი მდიდარია ფაქტობრივი და დოკუმენტური მასალით და მოიცავს პერიოდს I საუკუნიდან ვიდრე XXI საუკუნემდე. ავტორი გვაძლევს ნათლისღების საიდუმლოს, სხვადასხვა ლიტურგიკული წეს-ჩვეულების, 17-ე საუკუნის საეკლესიო რეფორმისა და მისი შედეგების შემჭიდროებულ, მაგრამ ამავე დროს ღრმა ანალიზს.
წიგნში მხილებულია ძველმართლმადიდებლური ეკლესიის წინააღმდეგ მიმართული ცილისწამებებისა და ბრალდებების უსაფუძვლობა; ავტორის მიზანია, ჭეშმარიტების ერთგულ ყოველ ქრისტეანს მიუთითოს გზა მართლად სავალი. იმის გასარკვევად, რომ ეს გზა სწორედ ძველმართლმადიდებლურ ქრისტეანობასთან მიდის, არა მარტო აქ მოტანილი საეკლესიო წესებისა და სხვადასხვა მოვლენის განმარტება დაგეხმარება, არამედ კრებულში თავმოყრილი სადისკუსიო მასალებიც დიდად წაგადგებგა და ორ მოპაექრე მხარეს შორის მტყუან-მართლის გარჩევაც არ გაგიჭირდება.
წიგნის პირველი ნაწილი ეძღვნება ნათლისღების საიდუმლოს, მისი შესრულების კანონიკურ და არაკანონიკურ ფორმებს; მეორე ნაწილი - 17-ე საუკუნის რუსეთის საეკლესიო რეფორმას და მის შედეგებს როგორც საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიისთვის, ასევე მსოფლიო მართლმადიდებლობისთვის; მესამე ნაწილი კი მთლიანად ეძღვნება ეკლესიის უძლეველობას.
ჭეშმარიტი ქრისტიანული სიყვარულით უძღვნის ამ წიგნს ძველმართლმადიდებლური ეკლესიის არქიეპისკოპოსი პავლე (ხორავა) წმიდა სარწმუნოების გზაზე შემდგარ ყოველ მართლმადიდებელს.
წიგნი გამოიცა ძველმართლმადიდებელ ქრისტეანთა შემოწირულობით.
თავი VIII
___________________________________________________________________________________________________________________________________
გაჭედილი "ეკლესია" და ყალბი "წმინდანები"
1. ზ. ნოდიას ბრალდებები
მორიგი სამხილი, რომელიც, "პუბლიცისტ" ზ. ნოდიას აზრით, ძველმართლმადიდებელთა უმადლობას და უეკლესიობას უნდა წარმოაჩენდეს, ძველმართლმადიდებლობის "უნაყოფობაა". ამ შემთხვევაშიც რუს ნიკონიანელ ავტორთა თხზულებებით შთაგონებული ჩვენი ოპონენტი ფიქრობს, რომ ოფიციალური მართლმადიდებელი ეკლესიის მადლმოსილებას (ანუ "ნაყოფიერებას") ამ ეკლესიაში "გაბრწყინებული" "წმინდანები" და სასწაულები ადასტურებენ. აუცილებლად უნდა აღინიშნოს, რომ ან მტკიცებულებაშიც ზ. ნოდია აშკარად იმეორებს თავისი რუსი თანამოძმეების თვალსაზრისს. აი, რას პასუხობს, მაგალითად, ვინმე მღვდელი ათანასე გუმეროვი კითხვაზე თუ რითი განსხვავდებიან ერთმანეთისგან "მართლმადიდებლობა" და "ძველმოწესეობა": "წმინდანთა დასი -
ათანასე გუმეროვივით წერს ზ. ნოდიაც: "ეკლესიის ისტორია მოწმობს, რომ მე-17 ს-ის განხეთქილებისას, თურმე არ ყოფილა წაქცეული რუსეთის ეკლესია (არც სხვა ადგილობრივი ეკლესიები) (?), მით უფრო კი მსოფლიო ეკლესია, ანუ არ დასრულებულა ეკლესიის ისტორია, რაც დაადასტურა მომდევნო პერიოდში წმინდანთა მრავალრიცხოვნებამ. ქრისტეს ორი ეკლესია კი არ არსებობს, ან ერთია - ცრუ, ან მეორე, ანუ "სტაროვერთა", რომელმაც უნაყოფოდ (უწმინდანებოდ) და უერარქიოდ იარსება და არცაა - ეკლესია (არამედ - მეძველწესეთა საზოგადოება)" (ზ. ნ. ხს. წიგნი. გვ. 195). ძალზე ნიშანდობლივია ათანასე გუმეროვისა და ზ. ნოდიას ნააზრევში "ნაყოფიერების" (ან "უნაყოფობის") ცნებების თანხვედრა, რაც გვაფიქრებინებს, რომ შესაძლოა ზ. ნოდიამ ის ათანასე გუმეროვის (ან სხვა მისი მსგავსი "მოძღვრისგან") ისესხა.
თუმცა ეს კიდევ არაფერი, ზ. ნოდია თავმომწონეობს არა მარტო რუსეთის რეფორმირებული ეკლესიის მიერ შერაცხილი "წმინდანებითა" და ღვთისმეტყველებით, არამედ ამავე რეფორმის მხარდამჭერი ანტონ პირველის მიერ რუსულ ყაიდაზე გადაკეთებული ქართული ეკლესიის "წმინდანებითაც". "... გაგრძელდა ეკლესიის ისტორიაც, - წერს ზ. ნოდია ერთ ადგილას, - რომელმაც წარმოშვა მრავალი წმინდანი და წინ წასწია მართლმადიდებლური ღმრთისმეტყველება და გამოცდილება: სერაფიმ საროველი, თეოფანე დაყუდებული, ეგნატე ბრიანჩანინოვი, იოანე კრონშტადტელი, იუსტინე პოპოვიჩი, ნიკოლოზ სერბი, ოპტინელები, ამბერკი ტაუშევი, მღვდელი ზაქარია გაბაშვილი, მღვდელმთავრები საბა, იოსებ, ზენონი, პატრიარქები კირიონი და ამბროსი შვა სტაროვერთაგან ზუგშექცეულმა ეკლესიამ, მათგან კი - არავინ ... და რომელია ქრისტეს ეკლესია?!" (იქვე. გვ. 210). ან როგორ მოგწონთ ასეთი "არგუმენტი": "წმინდა ეგნატე (ბრიანჩანინოვი - არქიეპ. პ.) ჭეშმარიტი ეპისკოპოსია ქრისტესი და თქვენზე უწინ იცნობდა "სტაროვერიას", მაგრამ მათ არ მიერთებია (თორემ - არც ეპისკოპოსი იქნებოდა ქრისტესი და არც წმინდანი!)" (იქვე. გვ. 200); ან კიდევ ასეთი: "ნუთუ რუსმა მოწამემ - მიხეილ ნოვოსელოვმა - ხორავაზე უკეთ არ უწყოდა "სტაროვერია", რომ მათთან გადასულიყო და იქ დაედო თავი ჭეშმარიტებისათვის და არა დედაეკლესიაში" (იქვე. გვ. 216).
რატომ არ მიუერთდნენ ეგნატე ბრიანჩანინოვი და მიხეილ ნოვოსელოვი "სტაროვერიას", ამას უფალი გაარკვევს განკითხვის დღეს, მაგრამ ჩვენ ნამდვილად ვიცით, რომ ძველმართლმადიდებლობა - ეს არის სულის მაცხოვნებელი სარწმუნოება, ძველმართლმადიდებლური ეკლესია კი ქრისტეს უწმიდესი სხეული, რომლის თავი თავად ქრისტეა. ზ. ნოდია ძლიერ წააგავს იმ ადამიანებს, რომლებიც კანონიკური საბუთებისა და მართლმადიდებლური სწავლებების ნაცვლად, ემოციური და არასწორი მიდგომით ხელმძღვანელობენ. უგულებელყოფენ სარწმუნოებრივ საკითხს, წმინდანად შერაცხილთა აღმსარებლობას, მათ მიმდევრობას ძველი საეკლესიო გადმოცემებისადმი, რომელთა დაცვას ჯერ კიდევ წმიდა მოციქული პავლე გვავალებდა. მეტიც, საერთოდ უცნობია, რას ემყარებიან ზ. ნოდიას და ა. გუმეროვის მსგავსი ადამიანები, როდესაც ძველმართლმადიდებლურ ეკლესიას "უნაყოფობაში" დებენ ბრალს და ირწმუნებიან, რომ მის წიაღში წმინდანები არ შობილან. ჩვენი ოპონენტი ამგვარ საფუძველს უეპისკოპოსოდ ყოფნაშიც კი ეძებს. მისი აზრით, უეპისკოპოსობამ თურმე ისეთი დაღი დაასვა ძველმართლმადიდებლობას, რომ ამის გამო "... არ შობილა მათ წიაღში არც ერთი წმინდანი თუ ღმრთისმეტყველი" (იქვე. გვ. 199). მაგრამ, საიდან იცის ეს ზ. ნოდიამ? როგორ და რის საფუძველზე დაასკვნა მან არსებობენ თუ არა წმინდანები ძველმართლმადიდებლობაში? რა კავშირშია უეპისკოპოსობასთან სიწმიდე და წმინდანობა? ვინ არის წმინდანი ზ. ნოდიას წარმოდგენაში? ან რატომ არ მიიჩნევს ის წმიდა მოწამეებად მართლმადიდებლობისთვის არაადამიანურად ნაწამებ ძველმორწმუნეთ, რომლებიც ძველი საეკლესიო გადმოცემებისადმი ერთგულების, იეზუიტური გეგმების უარყოფის და არაკანონიკური რეფორმის მიუღებლობის გამო საუკუნებია იდევნებიან? ზემოთ უკვე ვნახეთ ამ დევნულებათა ნამდვილი საფუძვლები, რის გამოც დღეს ოფიციალური რუსული ეკლესია ბოდიშს იხდის, აღიარებს პატრიარქ ნიკონის შეცდომას რეფორმის საქმეში და მას სრულიად არასაჭიროს უწოდებს.
მაშ, რაშია ძველმოწესეთა დანაშაული?
ვუპასუხებთ: მხოლოდ იმაში, რომ ისინი სრულიად მართლმადიდებლურნი არიან და ვერ მოექცნენ მეფე ალექსისა და პატრ. ნიკონის მიერ დასახული იეზუიტური პროექტის ჩარჩოებში.
ოფიციალური ეკლესიის რომელიმე "წმინდანს", რომელთაც თუნდაც ა. გუმეროვი და ზ. ნოდია ასახელებენ, თუ დაუგმია პატრიარქ ნიკონის არაკანონიკური რეფორმა, როგორც ეს უკვე თვით ოფიციალური ეკლესიის სასულიერო პირთა, ღვთისმეტყველთა და ისტორიკოსთა მიერ არის დამტკიცებული? რომელიმე მათგანს თუ დაუცავს ძველი საეკლესიო გადმოცემა, ორი თითით პირჯვრისწერა და სხვა ლიტურგიკული თავისებურებანი, რომელიც რუსეთმა ბიზანტიისგან მიიღო გაქრისტეანებასთან ერთად? - არა, არც ერთ მათგანს არ დაუცავს! რომ დაეცვა, იმდროინდელი რუსული საეკლესიო-სახელმწიფოებრივი პოლიტიკიდან გამომდინარე, წმინდანებად არც შერაცხავდნენ.
მეტიც, ოფიციალური ეკლესიის "წმინდანები" არათუ არ იცავდნენ ძველ საეკლესიო გადმოცემებს შეურაცხყოფისა და გაქელვისგან, არამედ თვითონაც აქტიურად მონაწილეობდნენ ამ გადმოცემათა განქიქებაში, რისი მაგალითებიც კარგად არის ცნობილი. კიდევ უფრო მეტი, ისინი არა თუ გმობდნენ ძველ გადმოცემებს, არამედ შეურაცხყოფდნენ იმ წმინდანებსაც კი, რომლებიც კრებითად იცავდნენ უძველეს საეკლესიო გადმოცემებს ხელყოფისგან და მათ დამრღვევთ ანათემას გადასცემდნენ. ასე მაგალითად, ახალმოწესე მართლმადიდებლებმა ხეპრეებად და უმეცრებად გამოაცხადეს მოსკოვის 1551 წლის "ასმუხლიანად" წოდებული კრების მამები, ისეთები, როგორებიც იყვნენ, მაგალითად, კრების თავმჯდომარე, უგანათლებულესი მიტროპოლიტი მაკარი, ცნობილი საკითხავი თვენის შემდგენელი (უკვე კანონიზირებულია რუსეთის ოფიციალური ეკლესიის მიერ); სიცოცხლეშივე სასწაულმოქმედი მამები: გური და ბარსონუფი, წმ. აკაკი ტვერელი და სხვები, რომლებიც ამ კრებას ესწრებოდნენ. ისინი უმეცრებად გამოაცხადეს მხოლოდ იმიტომ, რომ დააკანონეს ორი თითით პირჯვრისწერა და კურთხევის გაცემა, ასევე ორჯერადი ალილუია და მრავალი სხვა რამ, რომლებიც უარყო ნიკონის რეფორმამ. მოგვიანებით ნიკონის რეფორმატორულმა გუნდმა ყოველგვარი კვლევა-ძიებისა და მტკიცებულებების გარეშე ძველი საეკლესიო გადმოცემები "მწვალებლურად" გამოაცხადა.
ამასთან დაკავშირებით სრულიად სამართლიანად აღნიშნავს თვით ახალმოწესე გაბატონებული ეკლესიის პერმის მხარის კეთილმოწესე (благочинный) დეკანოზი ვალერი (შაბაშოვი) თავის მოხსენებაში, რომლის სახელწოდებაა: "ღმერთი უპირველეს ყოვლისა... ფიქრები ამბაკუმისეულ საკითხავებზე" (Аввакумовские чтения). მისი თქმით "ნიკონიანური ეკლესია საინტერესო ვითარებაში გაიჭედა... სამჯერ 1918, 1929 და 1971 წლებში მან გამოაცხადა, თითქოსდა 1666 წლის კრება "არ არსებულა" ("яко не быша"). (43) მაგრამ თუკი ის "არარსებულად" ცხადდება, მაშინ ძველმოწესეობასთან დაკავშირებით ყველაფერი რიგზე ყოფილა, და ფაქტობრივად, ნიკონიანელობის ყველა (!) მიმდევარი ასმუხლიანი კრების (Стоглавый собор) ანათემის ქვეშ ექცევა, სადაც ნათლად იყო ნათქვამი, რომ "ვინც არ დაიწერს პირჯვარს ორი თითით, დე წყეულ იყოს" ("Кто не крестится двумя перстами, да будет проклят"). მართლმადიდებლობის ეს მცოდნეები, რომლებმაც დაამთავრეს სემინარიები და აკადემიები და რომლებსაც სამეცნიერო ნაშრომთა მთები უწერიათ, ნუთუ ვერ უნდა ხვდებოდნენ ამგვარ დასანან ვითარებას? ხოლო მორწმუნე ადამიანისთვის მთავარია მართალ სარწმუნოებაში დარჩენა, მაშასადამე დარჩენა ღმერთთან, მის შემწეობასთან, მის მადლთან" (დედანში: "Трижды, в 1918, в 1929 и в 1971 годах, она заявляла, что собор 1666 года "яко не быша". Но раз его как бы не было, то и со старой верой все нормально, то фактически ВСЕ ПОСЛЕДОВАТЕЛИ НИКОНИАНСТВА попадают под проклятие Стоглавого собора... ясно было сказано, что тот, кто не крестится двумя перстами, да будет проклят. И как же эти знатоки православия, окончившие семинарии, академии, написавшие горы научных трудов, неужели не понимают эту печальную ситуацию? А для верующего человека главное остаться в правой вере, а значит остаться с Богом, с Его помощью, с Его благодатью" ) (Протоиерей Валерий Шабашов, "Прежде всего Бог… Размышления накануне Аввакумовских чтений", г. "Староверы Верхокамья", №10 (30), 2011г.).
____________
43. რუსეთის ადგილობრივი მართლმადიდებელი ეკლესიის 1971 წლის ადგილობრივ კრებაზე ტერმინი "ვითარც არ არსებული" რამდენჯერმე დაფიქსირდა. კერძოდ, კრების საქმეში ნათქვამია: "VI Отдел Предсоборного Присутствия 1906 года вынес постановление - ходатайствовать перед будущим Поместным Собором Русской Православной Церкви об отмене этих клятв. Об этом же говорило постановление Отдела по единоверию и старообрядчеству Поместного Собора 1917/18 г. В целях уврачевания церковных разделений из-за старых обрядов и наибольшего успокоения совести употребляющих их в ограде Русской Православной Церкви Патриарший Священный Синод под председательством Заместителя Патриаршего Местоблюстителя Высокопреосвященного Митрополита Нижегородского Сергия 23(10) апреля 1929 года подтвердил православие богослужебных книг, напечатанных при первых пяти Российских патриархах. Старые русские обряды были засвидетельствованы как спасительные. Порицательные выражения о старых обрядах были отвергнуты. Клятвенные запреты Соборов 1656 и 1667 гг. отменены, яко не бывшие.
Мы, составляющие Поместный Собор Русской Православной Церкви, равносильный по своему достоинству и значению Московскому Собору 1656 года и Большому Московскому Собору 1667 года, рассмотрев вопрос о наложенных этими Соборами клятвах с богословской, литургической, канонической и исторической сторон, торжественно определяем во славу Всесвятого Имени Господа нашего Иисуса Христа:
1. Утвердить постановление Патриаршего Священного Синода от 23(10) апреля 1929 года о признании старых русских обрядов спасительными. как и новые обряды, и равночестными им.
2. Утвердить постановление Патриаршего Священного Синода от 23(10) апреля 1929 года об отвержении и вменении, яко не бывших, порицательных выражений, относящихся к старым обрядам и, в особенности, к двуперстию, где бы они ни встречались и кем бы они ни изрекались.
3. Утвердить постановление Патриаршего Священного Синода от 23(10) апреля 1929 года об упразднении клятв Московского Собора 1656 года и Большого Московского Собора 1667 года, наложенных ими на старые русские обряды и на придерживающихся их православноверующих христиан, и считать эти клятвы, яко не бывшие" (Поместный Собор РПЦ 30 мая-2 июня 1971 года. Документы, материалы, хроника. М.,1972, сс.129-131).
____________
რამდენად ესმოდათ ეს ზ. ნოდიას და ა. გუმეროვის მიერ ჩამოთვლილ და მათთვის საამაყო "წმინდანებს"? ან რამდენად ესმით ეს თვით ზ. ნოდიას და ა. გუმეროვს და კიდევ სხვებს? რამდენად ესმოდათ ამ ე. წ. "წმინდანებს", რომ ძველი გადმოცემების გმობა თვით მართლმადიდებლობის გმობაა? რომ ძველი საეკლესიო დადგენილებების უსაფუძვლო უარყოფა თვით მართლმადიდებლური ეკლესიისადმი დაუმორჩილებლობას და მისივე უარყოფას ნიშნავს? მაშ, თუ ასეა, როგორ შეიძლება ასეთი ადამიანები ვაღიაროთ წმინდანებად, ხოლო მათ მიერ აღსრულებული "სასწაულები" საღმრთო სასწაულებად?
ასე რომ, ზ. ნოდიასნაირები ტყუვდებიან იმ იდეოლოგიური ზეწოლით, რომელსაც "მართლმადიდებელი" ეკლესიები მიმართავენ გულუბრყვილო მორწმუნეთა გასაბრიყვებლად. ტყუვდებიან იმ არაკებით, რომელსაც თავიანთი "წმინდანების" კანონიზაციის დროს თხზავენ ოფიციალური ეკლესიის მესვეურები. მაგალითად, ხშირად შეხვდებით მტკიცებულებებს "უხრწნელი" ან "ნახევრად უხრწნელი" გვამების შესახებ, რომელთა ამგვარი მდგომარეობა მყარი საფუძველია "წმინდანად" შერაცხვისთვის. გვახსენდება სულ ახლახან ოფიციალური ეკლესიის მიერ წმინდანად შერაცხილ ბერ გაბრიელის საფლავის გახსნის ფაქტი, რათა ენახათ, იყო თუ არა გახრწნილი მისი გვამი.
ცნობილია, რომ ამა თუ იმ მოღვაწის წმინდანად შერაცხვის უმთავრესი კრიტერიუმი ჭეშმარიტი ეკლესიისა და მართლმადიდებლური სარწმუნოებისადმი ერთგულებაა. როგორც კრუტიცკისა და კოლომენსკის მიტროპოლიტი იუვენალი ამბობს თავის მოხსენებაში წმინდანთა კანონიზაციის შესახებ (1988 წ. 6-9 ივნისი), მოსაგრის ან მოწამის სიწმიდეში ეკლესია ყოველთვის ხედავდა მინიშნებას "ხარისხობრივად ახალ ცხოვრებაზე, რომელიც ღმერთმა ქრისტეს გამომსყიდველობითი მსხვერპლის მიერ მოგვანიჭა", ის გულისხმობდა ასევე "ამ გამოსყიდვასთან დაკავშირებულ ზნეობრივ და რელიგიურ მოთხოვნებს" (Комиссия Священного Синода Русской Православной Церкви по канонизации святых. Канонизация святых в XX веке. Москва. 1999 г., стр. 22).
ასეთ შემთხვევაში არავითარი "უხრწნელება" სავალდებულო არ არის. უხრწნელი "წმინდანები" ბუდისტებსაც ჰყავთ, მაგრამ ამგვარ ფაქტებს მათი მსოფლმხედველობის ჭეშმარიტების დასტურად ვერ ვაღიარებთ. მართლმადიდებლური სარწმუნოების აღმსარებელი არც ერთი მორწმუნე არ აღიარებს ბუდისტურ ან სხვა რომელიმე რწმენას მხოლოდ იმიტომ, რომ მათ ჰყავთ უხრწნელად მდებარე "წმინდანები". (44)
__________
44. დიდი რეზონანსი გამოიწვია 2002 წელს ლამა ჰამბო ლამა იტიგელოვ დაში დორჟოს უხრწნელმა სხეულმა, რომელმაც მიწაში 75 წელი დაჰყო. "ოფიციალური დოკუმენტი იმის შესახებ, როგორ კვდებოდა დაში-დორჟო იტიგელოვი, არ არსებობს. 1927 წელს მან მოუწოდა მოწაფეებს და უთხრა, რომ ტოვებს მათ, მაგრამ ოდესღაც კვლავ დაბრუნდება. გამომშვიდობებისას ითხოვა, მის პატივსაცემად წაეკითხათ ჰარე ნამში - ლოცვა "კეთილმოსურვება წამსვლელს", რომელსაც მიცვალებულებს უკითხავენ. ყველა იქ დამსწრემ უარი განაცხადა. მაშინ იტიგელოვმა ის თვითონ წაიკითხა, მოგვიანებით კი მოწაფეებიც აჰყვნენ. ამ ჰანგების ქვეშ ჰამბო-ლამა 75 წლის ასაკში გავიდა წუთისოფლიდან. ლამა იტიგელოვი ვერტიკალურად დამარხეს, ლოტოსის პოზაში მჯდომი, კედრისგან გაკეთებულ ყუთში. ერთ-ერთ ბერს ჰქონდა ხილვა, რომ ის 2002 წელს საფლავიდან უნდა ამოეთხარათ. ექსგუმაციას ატარებდნენ ხელისუფლების წარმომადგენელთა და მეცნიერთა თანდასწრებით. ამ უკანასკნელებმა დაადასტურეს: გარდაცვლილის უხრწნელი სხეული წარმოადგენს აუხსნელ ფენომენს" (Андрей Моисеенко. Загадка нетленного Ламы: 85 лет между жизнью и смертью. https://www.kp.ru/daily/25957.4/2897504/) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
__________
და, საერთოდ, შესაძლებელია თუ არა, მარტოოდენ სასწაული ეკლესიური მადლმოსილების კრიტერიუმად დავსახოთ? სულში ვერავის ჩავხედავთ, ადამიანის გულსა და გონებას მხოლოდ ღმერთი ხედავს, ამიტომაც, არ შევუდგებით რა ვინმეს უარყოფას, ოღონდ იმ მაგალითებისა და კრიტერიუმების მიხედვით უნდა ვიმსჯელოთ, რომლებიც თვით მართლმადიდებლურმა ეკლესიამ მოგვცა და არა ზ. ნოდიას "არგუმენტაციის" მიხედვით, რომლის თანახმადაც ეკლესიის სინამდვილე და ჭეშმარიტება კონკრეტული პიროვნების სურვილსა და ოცნებას, ასევე კერძო სიმპათიებს ემყარება. ხოლო საპირისპირო პოზიცია (ჩვენს შემთხვევაში ძველმართლმადიდებლური ეკლესიის უარყოფა) - კერძო ანტიპათიას და არა რაიმე სერიოზულ კანონიკურ საბუთს. კარგად არის ცნობილი და ქვემოთაც გამოჩნდება, რომ ოფიციალური ეკლესიის ცნობილი "წმინდანები" ჯიუტად და ჯიქურად უარყოფდნენ უძველესი ეკლესიის გადმოცემას - ორი თითით პირჯვრისწერას, რომლის შესახებაც, როგორც ეს ზემოთ, თავის ადგილას ვნახეთ, ეკლესიამ კრებითი დადგენილებებიც კი გამოიტანა და ეკლესიასთან შემოერთებულ მწვალებლებს ორი თითით პირჯვრისწერა სავალდებულოდ დაუსახა. მაგრამ ოფიციალური ეკლესიის "წმინდანები" ამ პირჯვრისწერას არ ცნობენ, მეტიც, გმობენ და სულის წარმწყმედელ მწვალებლობად მიიჩნევენ.
სანამ სასწაულთა საკითხს შევეხებოდეთ, უპრიანია გადმოვცეთ წმინდანთა კურთხევის ("კანონიზაციის") პრინციპები, ანუ ის, თუ ვინ შეიძლება ეკლესიამ შერაცხოს წმინდანად და ვინ არა; ასევე, როგორი იყო წმინდანთა კანონიზაცია ძველ ბიზანტიასა და რუსეთში და მხოლოდ ამის შემდეგ შევეხოთ სასწაულთა საკითხს. ამის გასარკვევად მოვუხმოთ ზ. ნოდიასთვის უცილობელ ავტორიტეტებს - ე. ჭელიძესა და მოსკოვის საპატრიარქოს დაქვემდებარებაში მყოფ კრუტიცკისა და კოლომენსკის მიტროპოლიტ იუვენალის. დავიწყებთ ამ უკანასკნელით.
2. წმინდანად შერაცხვის პრინციპები
ზ. ნოდიასა და მის მსგავს "პუბლიცისტთა" კატეხიზაციისთვის ჯეროვანი იქნება, სულ მოკლედ, ორიოდ სიტყვით გადმოვცეთ წმინდანთა კანონიზაციისა და წმინდანთა დასში ამა თუ იმ მოღვაწის ჩარიცხვის ისტორია ისე, როგორც აღწერს ამას კრუტიცკისა და კოლომენსკის მიტროპოლიტი იუვენალი თავის მოხსენებაში "წმინდანთა კანონიზაციის შესახებ რუსეთის მართლმადიდებელ ეკლესიაში", რომელიც მან წაიკითხა რუსეთის გაქრისტეანების მე-1000 წლისთავთან დაკავშირებულ ადგილობრივ საეკლესიო კრებაზე.
როგორც მიტრ. იუვენალი წერს, ძველ დროში ეკლესია უდიდეს წინდახედულობას იჩენდა ადგილობრივ იერარქთა მთელი ეკლესიის წმინდანებად შერაცხვის დროს. "ეს ჩანს იქიდან, რომ თვით ათანასე ალექსანდრიელი, ბასილი დიდი, გრიგოლ ღვთისმეტყველი, გრიგოლ ნოსელი, იოანე ოქროპირი, კირილე ალექსანდრიელი, ეპიფანე კვიპროსელი მთელი ეკლესიის წმინდანებად აღიარებულ იქნენ არა უადრეს ლეონ ბრძენის (886-911) დროებისთვის" (Комиссия Священного Синода Русской Православной Церкви по канонизации святых. Канонизация святых в XX веке. О канонизации святых в Русской Православной Церкви. Доклад митрополита Крутицкого и Коломенского Ювеналия на Освященном Поместном Соборе Русской Православной Церкви, посвященном 1000-летию Крещения Руси. Троице-Сергиева Лавра. 6 - 9 Июня 1988 года. Москва. 1999 г., стр. 36-37).
მოხსენებაში მიტროპოლიტი იუვენალი აღნიშნავს, რომ "პრაქტიკულად კანონიზაციის აქტი ეკლესიის ისტორიაში განიცდიდა ცვლილებას და თავისებურად ვითარდებოდა. მრავალწილ მისი გამოვლინება დაკავშირებული იყო მისწრფებასთან, თავიდან აერიდებინათ საეკლესიო კულტში საეჭვო ღირსების ადამიანთა მოხვედრა" (იქვე. გვ. 41). "უმეტესწილად წმინდანებს ჯერ განადიდებდნენ თავიანთ მონასტრებში ან მთელ ეპარქიებში, ხოლო შემდეგ, მათგან აღსრულებულ სასწაულთა ზრდის კვალად, მათი თაყვანისცემა აიწეოდა ზოგადსაეკლესიო რანგში" (იქვე).
"ყველაზე ადრინდელი დოკუმენტი, რომელიც აღმოსავლეთის ეკლესიაში ეხება კანონიზაციის პრაქტიკას, - ეს არის კონსტანტინოპოლის პატრიარქის იოანე კალეკასის ( Ιωάννης Καλέκας) სიგელი კიევის მიტროპოლიტ თეოგნოსტისადმი (1339 წ.) მღვდელმთავარ ალექსის ნაწილებთან დაკავშირებით. პატრიარქი ლაპარაკობს რომელიღაც "წეს-განგებასა და ჩვეულებაზე", რომელსაც ასეთ შემთხვევაში მისდევს ღმრთის ეკლესია და განუწესებს, ამ წმინდანთან დაკავშირებით მიიღოს "მყარი და უეჭველი დასტური" და მოიქცეს ეკლესიის იმავე წეს-განგების მიხედვით..." (Голубинский Е. История канонизации святых в Русской Церкви. М. 1903 г., стр. 382-383. იქვე. გვ. 43).
"წესები, რომლითაც ხელმძღვანელობდა რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესია ამა თუ იმ მოღვაწის წმინდანად შერაცხვისას, საერთო ნიშნებში მოგვაგონებს კონსტანტინოპოლის ეკლესიის წესებს. კანონიზაციის ძირითად კრიტერიუმად მიიჩნეოდა სასწაულმოქმედების ნიჭი, რომელიც ვლინდებოდა წმინდანის სიცოცხლეში ან სიკვდილის შემდეგ, ზოგიერთ შემთხვევაში კი - უხრწნელი ნაწილების შემთხვევაშიც" (იქვე. გვ. 44). "წმინდანის საეკლესიო ხსენებას წინ უსწრებდა საეპარქიო ხელისუფლების მუშაობა, რომელიც უნდა დარწმუნებულიყო, გარდაცვლილის საფლავთან მომხდარი სასწაულების სინამდვილეში (ხშირად - გვამის უხრწნელობაში). შემდეგ ადგენდნენ საზეიმო ღვთისმსახურებას ადგილობრივ ტაძარში და ნიშნავდნენ წმინდანის ხსენების დღეს, ადგენდნენ განსაკუთრებულ მსახურებას, იწერებოდა წმინდანის ხატი, ასევე "ცხოვრება" მის მიერ აღსრულებული სასწაულებით, რომელიც საეკლესიო ხელისუფლების მიერ იყო მოკვლეული და დადასტურებული" (იქვე. გვ. 45). "გარდაცვლილი წმინდანის ლოცვითი მოხსენიება პირველი ნაბიჯი გახლდათ ამ მოღვაწის კანონიზაციის გზაზე. ამასთან, მრავალრიცხოვანი მოწმობები ასეთ წმინდანებზე აღსავსე იყო ცნობებით უამრავ სასწაულზე, რომელიც მას აღუსრულებია" (იქვე. გვ. 45).
წმინდანთა კანონიზაციის ისტორიის საკითხში მიტროპოლიტი იუვენალი გამოყოფს ხუთ ეტაპს: 1. რუსეთის ნათლობიდან მაკარისეულ კრებებამდე. 2. მიტროპოლიტ მაკარის კრებების პერიოდი (1547 და 1549 წლები). 3. მაკარისეული კრებებიდან სინოდის დაფუძნებამდე პერიოდი. 4. სინოდალური პერიოდი და 5. თანამედროვე პერიოდი.
1. პირველი პერიოდისთვის, ანუ რუსეთის ნათლისღების დროიდან ვიდრე მიტროპოლიტ მაკარის კრებებამდე მოღვაწის წმინდანად შერაცხვის საკითხში უდიდესი მნიშვნელობა ენიჭებოდა წმინდანის რწმენას, ცხოვრებას და სასწაულებს. "ამ დროის თვენში, - წერს მიტროპოლიტი იუვენალი, - მითითებულია სამოცდაათამდე გარდაცვლილი, რომელსაც რუსეთის ეკლესია წმინდანებად რაცხს, აქედან ოცი მათგანზე დაწესებული იყო ზოგადსაეკლესიო ხსენება. ამ წმინდანთაგან თითოეული, უპირველეს ყოვლისა, განდიდებული იყო სასწაულმოქმედების ნიჭით, რაც საკმარის პირობად მიიჩნეოდა იმისთვის, რათა ღმრთივსათნო ადამიანი მიეკუთვნებინათ წმინდანთა დასისთვის" (იქვე. გვ. 470.
2. მეორე პერიოდისთვის, ანუ "მიტროპოლიტ მაკარის დროს მოწვეულ კრებებზე (1547 და 1549 წლები) კანონიზებული იქნა 14 წმინდანი. ორივე კრებამ კანონიზაცია ჩაატარა "უდიდესი მონდომებით და სასწაულთა გამოკვლევით", რომელიც კანონიზებულ წმინდანებს აღუსრულებიათ" (იქვე. გვ. 19). "კანონიზაციის საფუძველი, ისევე როგორც ადრე, გახლდათ მოწმობები სასწაულებზე, თანაც მოწმობათა აქტები იკითხებოდა კრებით სხდომებზე" (იქვე. გვ. 490.
3. მესამე პერიოდი, როგორც უკვე ვთქვით, მოიცავს პერიოდს მაკარისეული კრებებიდან ვიდრე სინოდის დაწესებამდე (1721 წ.). ანუ ეს მოიცავს პერიოდს 1549 წლიდან 1721 წლამდე. მასში შედის როგორც 17-ე საუკუნის რეფორმამდელი, ასევე ამ რეფორმის შემდგომ დროინდელი პერიოდი. "მეთექვსმეტე საუკუნის მეორე ნახევარი, - წერს მიტრ. იუვენალი, - და მთელი მეჩვიდმეტე საუკუნე ყველაზე ნაყოფიერია რუს წმინდანთა კანონიზაციის საქმეში, - ამ პერიოდში თვენში შეტანილ იქნა 150 ახალი სახელი ზოგადსაეკლესიო და ადგილობრივი განდიდებისთვის, - მათ შორის არიან ღირსი მამები, ეპისკოპოსები, თავადები, ასევე მართლები და ქრისტესთვის სალოსები, რომლებიც უმეტესწილად გარდაიცვალნენ 15-ე, 14-ე, 13-ე და 12-ე საუკუნეებშიც კი" (იქვე. გვ. 50). "ასეთ ვითარებაში, - წერს მიტროპოლიტი იუვენალი, - კანონიზაციის აქცენტმა სასწაულთმოქმედებიდან გადაინაცვლა ეკლესიის წინაშე დამსახურებებზე და ასევე პირად ღვაწლზე... კანონიზაციის ამ პერიოდში მოთხოვნები სასწაულთმოქმედებაზე ერთგვარად მცირდება, ამავდროულად, ვლინდება ძველბიზანტიური წესი - წმინდანთა დასში შერაცხულ ყოფილიყო ღვთისმოსავად მცხოვრები ეპისკოპოსი. უკიდურეს შემთხვევაში, ძველად ნოვგოროდის სოფიის ტაძარში დაკრძალული მოღვაწენი წმინდანებად ამ პერიოდში სასწაულთმოქმედებაზე მოწმობების გარეშე იქნენ შერაცხილნი. მოგვიანებით ამგვარი წესის დამკვიდრებამ რუსეთის ეკლესიაში (მოსკოვის მიტროპოლიაში) ხელი შეუწყო საეკლესიო ტრადიციის ჩამოყალიბებას, წმინდანებად ეღიარებინათ ღვთივსათნოდ მცხოვრები მღვდელმთავრები, ეკლესიისა და სახელმწიფოს ისეთი კეთილმომწყობნი, როგორებიც იყვნენ მიტროპოლიტი მაკარი (+ 1563), პატრიარქი იობი (+ 1607), პატრიარქი ერმოგენი (+ 1612), პატრიარქი ფილარეტი (+ 1633), პატრიარქი ნიკონი (+ 1666). ეს მოღვაწენი ამ პერიოდში ადგილობრივად თაყვანსაცემ წმინდანთა კატეგორიაში იმყოფებოდნენ" (იქვე. გვ. 510).
4. სინოდალური პერიოდი "… რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის ცხოვრებაში ხასიათდება კანონიზაციის აქტების სიმცირით. ასე მაგალითად, თუ 1549 წლის კრებიდან ვიდრე 1721 წლამდე, როდესაც დაფუძნდა მმართველი სინოდი, სულ კანონიზირებულ იქნა 146 წმინდანი, სინოდის დაფუძნებიდან საპატრიარქო მმართველობის აღდგენამდე (1917 წ.) ზოგადსაეკლესიო წმინდანთა რანგში კანონიზირებულ იქნა მხოლოდ 10 მოღვაწე, ხოლო ადგილობრივ წმინდანთა რანგში - 15" (იქვე. გვ. 520).
სინოდალურ პერიოდთან დაკავშირებით აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ ოფიციალურმა ეკლესიამ, ჯერ კიდევ პატრიარქ ნიკონის დროიდან გააჩაღა ნამდვილი ნადირობა იმ ძველ წმინდანებზე, რომლებიც საუკუნეების განმავლობაში უხრწნელად იწვნენ და თავიან უხრწნელ გვამებზე ორთითიან პირჯვრისსაწერ წყობას ადასტურებდნენ. მაგალითად, ნიკონთან მოდავე ძველმოწესეები ორთითიანი პირჯვრისწერის გასამართლებლად ყოველთვის მიუთითებდნენ წმ. ანა კაშინსკაიას (1280-1368) ურხწნელ გვამზე, რის გამოც ნიკონიანელმა რეფორმატორებმა მიმართეს გაუგონარ მკრეხელობას - ამ წმინდანის უხრწნელი სხეული გადამალეს, ხოლო თვით წმინდანი "ამორიცხეს" საეკლესიო თვენიდან და წმინდანთა დასიდან. ამგვარი ქმედების მრავალი შემთხვევაა აღწერილი ძველმართლმადიდებელ აპოლოგეტთა თხზულებებში.
"ძველმოწესეთა ("რასკოლნიკების") საბოლოო კრებითი ანათემირების შემდეგ, - წერს მიტროპოლიტი იუვენალი, - გრძელდებოდა დავა ძველმოწესეებსა და ახალმოწესეებს შორის პირჯვრისწერის ორთითიანი წყობის მართებულობაზე. 1656 წლის მოსკოვის კრებამ ორი თითით პირჯვრის მაწერალნი მწვალებლებად და სომხების მიმბაძველებად გამოაცხადა და გადასცა ისინი ანათემას. მოსკოვის დიდმა კრებამ 166-1667 წწ.) ეს გადაწყვეტილება დაამტკიცა და ორი თითით პირჯვრისმაწერალნი კვლავ ანათემას გადასცა (უფრო დეტალურად ამაზე უკვე ითქვა წინამდებარე ნაშრომის მეორე ნაწილში - არქიეპ. პ.). მაშინ ძველმოწესეებმა, იმის საჩვენებლად, რომ ორთითიანი პირჯვრის საწერი წყობა უძველესია სამთითიანზე, მიუთითეს საყოველთაო თაყვანისცემისთვის მისაწვდომ წმინდანზე, კეთილმორწმუნე კნეინა ანა კაშინსკაიაზე, რომლის მარჯვენა ხელის თითები შეკრული იყო ორთითიანი წყობით, და ყველას, ვინც კი ეწვეოდა ქალაქ კაშინის ტაძარს, ამაში დარწმუნება ადვილად შეეძლო. ეს იყო ძალზე ძლიერი და დამარწმუნებელი არგუმენტი ორთითიანი წყობის სიძველის დასადასტურებლად. სწორედ ამიტომ, წმ. ანა კაშინსკაიას უხრწნელი სხეული გადამალეს, ხოლო თვით წმ. ანა წმინდანთა დასიდან "ამორიცხეს". როგორც წერს მოსკოვის სასულიერო აკადემიის პროფესორი, დეკანოზი ვლადისლავ ციპინი, "დეკანონიზაციას ადგილი ჰქონდა 1677 წელს იმასთან დაკავშირებით, რომ ძველმოწესეობის მიმდევრები თავიან პოლემიკურ მიზნებში იყენებდნენ წმინდა კნეინას უხრწნელი სხეულის ორ თითს" (О канонизациисвятых в XX веке (до 1988 г). Канонизация святых в XX веке. Москва 1999 г., стр. 15). "1909 წელს ოფიციალურმა რუსულმა ეკლესიამ კნეინა ანა კაშინსკაიას ხსენება კვლავ აღადგინა და კვლავ ჩარიცხა იგი წმინდანთა დასში" (იქვე. გვ. 14).
5. თანამედროვე პერიოდი იწყება 1917-1918 წლების რუსეთის ადგილობრივი საეკლესიო კრებით, რომელზეც სხვა საკითხებთან ერთად განიხილებოდა კანონიზაციის საკითხებიც. "უახლოეს დროში კანონიზაცია სრულდება ასეთი სახით. 1974 წელს რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის სინოდში შემოვიდა ამერიკის მართლმადიდებელი ეკლესიის წმიდა სინოდის მიმართვა ამერიკის განმანათლებლის, მოსკოვისა და კოლომენსკის მიტროპოლიტის ინოკენტის კანონიზაციის შესახებ. წმიდა სინოდმა თხოვნა განიხლა და დააწესა კომისია ინოკენტის ცხოვრების შესასწავლად, რომლის შედეგადაც 1977 წლის 6 ოქტომბერს ინოკენტი (ვენიამინოვი) შეირაცხა წმინდანთა დასში. ანალოგიურად გადაწყდა მღვდელმთვარ ნიკოლოზის, იაპონიის არქიეპისკოპოსის კანონიზაციის საკითხიც" (იქვე. გვ. 54).
ამრიგად, რუსეთის ოფიციალური ახალმოწესეობრივი ეკლესიის მიტროპოლიტ იუვენალის მოხსენებიდან ამოწერილი ამ მოკლე ცნობებითაც კი ნათელი ხდება, თუ როგორ იცვლება წმინდანთა კანონიზაციის პრინციპები. ბოლო პერიოდის კანონიზაციები შესაძლებელს ხდის, წმინდანთა დასში ჩაირიცხონ ისეთი პირები, ვის ცხოვრებასაც მმართველი სინოდი "სახელმწიფოსა და ეკლესიის სასარგებლო მოღვაწეობაში" ჩათვლის. ბუნებრივია, რომ ასეთ პირობებში, გამომდინარე იქიდან თუ რა ინტერესები ჰქონდა კონკრეტულ პერიოდში "ეკლესიას და სახელმწიფოს" (განსაკუთრებით ვგულისხმობთ 17-ე საუკუნისა და მის შემდგომდროინდელ რუსეთს), წმინდანის "დამსახურებაც" შესაბამისი უნდა ყოფილიყო. აქედან გამომდინარე, 17-ე საუკუნის შემდგომ პერიოდში მცხოვრებ მოღვაწეთა წმინდანებად შერაცხვა ბევრწილად საეკლესიო და სახელმწიფო იდეოლოგიით არის განპირობებული (განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ორივეს იდეოლოგია და მიზანი თანხვდენილია).
წმინდანთა კანონიზაციის საკითხში ზ. ნოდიას და მისი თანამოაზრეების ყურადღებას მივაპყრობთ მათ მიერ შეუვალ ავტორიტეტად აღიარებული პროფესორის, ე. ჭელიძის ინტერვიუსაც ("თბილისელები". 2011-10-21) რომელშიც ის წმინდანთა კანონიზაციის საკითხს ეხება.
ე. ჭელიძე ბრძანებს: "მართლმადიდებლურ ეკლესიაში წმიდანად კანონიზების საკითხი ამ ბოლო ხანებში განსაკუთრებით აქტუალური გახდა, გამომდინარე იქიდან, რომ გაცხოველდა ღვწა და გარჯილობა იმასთან დაკავშირებით, რომ ცნობილ საერო მოღვაწეთა მნიშვნელოვანი ნაწილის წმიდანად კანონიზება მოხდეს. თუმცა, არა მხოლოდ საერო მოღვაწეების - მეხუთე საუკუნის ქართველი მონოფიზიტის, მღვდელმთავარ პეტრე იბერის კანონიზების საკითხიც აქტიურად იყო აღძრული და ჩვენ ამ თემასთან დაკავშირებით ორგზის გვქონდა წერილობითი გამოხმაურება. შევეცადეთ, გადმოგვეცა წმიდანად კანონიზების პრინციპებთან დაკავშირებით მართლმადიდებლური სწავლება. შემდეგ იყო აკაკი წერეთლის კანონიზაციის საკითხი, ამასთან დაკავშირებითაც გვაქვს გამოცემული ცალკე ბროშურა და ბოლოს უკვე იდგა საკითხი იაკობ გოგებაშვილის შესახებ, რომელთან დაკავშირებით კომისიაც კი შეიქმნა. პეტრე იბერთან და აკაკი წერეთელთან დაკავშირებით კომისიები მხოლოდ მაშინ შეიქმნა, როდესაც ჩემი წერილობითი პუბლიკაცია გამოქვეყნდა და შეჩერდა საკითხი. ასევე, გამოვუშვით ბროშურა - "იაკობ გოგებაშვილის წმიდანად კანონიზების მიზანშეწონილობასთან დაკავშირებით". ყველა ამ პუბლიკაციაში შეჯამებულად გვაქვს ფორმულირებული დებულება ეკლესიისა, თუ ვინ შეიძლება, შეირაცხოს წმიდანად" (ნათია უტიაშვილი. რა შემთხვევაში ვერ შეირაცხება წმიდანად პიროვნება, რომელიც მარტვილობას ეწევა და ვის აქვს ამ საკითხთან დაკავშირებით გადაწყვეტილების მიღების უფლება. "თბილისელები". 2011-10-21) (http://tbiliselebi.ge/index.php?newsid=11581) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
ამავე ინტერვიუში კითხვაზე, თუ როგორია წმინდანთა კანონიზაციის დოგმატური საზომი, ე. ჭელიძე პასუხობს:
"პირველი დებულება ასეთია: მართლმადიდებლურ ეკლესიაში კანონიზებული წმიდანი, უპირველესად ნიმუში უნდა იყოს (და ყველა შემთხვევაში ასეა) ჭეშმარიტი სარწმუნოებრივი უზაკველობისა, ანუ ის უნდა იყოს აბსოლუტურად გულწრფელი ამ რწმენის მიმართ და ემიჯნებოდეს ყოველგვარ ფარისევლობას, მოჩვენებითობას კაცთა შორის დიდებისთვის. მას უნდა ჰქონდეს წრფელი, უბიწო, უზაკველი სარწმუნოება, როგორც საფუძველი შემდეგი ღირსებებისა. რა თქმა უნდა, მხოლოდ ეს არ კმარა წმიდანად კანონიზებისთვის, მაგრამ ეს არის საფუძველი.
მეორე - ეს არის მოღვაწეობითი თვითმარტვილობა, ანუ პიროვნება, რომელიც ირწმუნებს მართლმადიდებელი ეკლესიისა და მართლმადიდებლობის ჭეშმარიტებას, მან თავისი ცხოვრება ამ ჭეშმარიტების მიხედვით უნდა წარმართოს.
მხოლოდ ის კი არ კმარა, რომ მე ვირწმუნო მაცხოვარი, განკაცებული ღმერთი, მისგან დაფუძნებული ჭეშმარიტი ეკლესია, არამედ ეს რწმენა ჩემს ცხოვრებაში უნდა ვლინდებოდეს. კარგია, როდესაც ვქადაგებ ამ სარწმუნოებას, სხვებსაც მოვუწოდებ, მაგრამ რომც არაფერი ვთქვა, ჩემი ცხოვრება, საქმე უნდა ღაღადებდეს იმაზე, რომ მე ამ ჭეშმარიტის ქვეშ ვიმყოფები. ყველა მოღვაწეობა მეტ-ნაკლებად გარკვეული მსხვერპლის გაღებაა, მაგრამ ამ შემთხვევაში, სარწმუნოებრივი მოღვაწეობა არის განსაკუთრებულ საფრთხეთა მიმართ დაპირისპირება, ჭეშმარიტების გავრცელება და დამკვიდრება ჯერ საკუთარ თავში და მერე სხვებში. ეს არის ვნებებთან ბრძოლა, როგორც საკუთარი, ასევე სხვების ვნებებთან, უგუნურობასთან, უცოდინრობასთან, უგულისხმიერობასთან ბრძოლა. ეს დიდ ღვაწლს მოითხოვს, რაც თავისთავად უტოლდება თვითმარტვილობას, თვითმოწამეობრივ ხვედრს. ამას გარდა, ანუ მოღვაწეობითი ნიშნის გარეშე, განყენებულად, სარწმუნოებრივი მართებულება პიროვნებას ვერ აცხონებს და თუ ვერ ცხონდება, ის წმიდანიც ვერ გახდება.
მესამე - წმიდანს აუცილებლად უნდა ახასიათებდეს დოგმატური, სამოძღვრო უცდომელობა.
საკმარისია, ოდნავი ხარვეზი რწმენაში, რომ ვერც მოღვაწეობით თვითმარტვილობა, ვერც სარწმუნოებრივი უზაკველობა, ვერც ერთი სხვა დიდი ღირსება, პიროვნებას ვერ აცხონებს და წმიდანი ვერ გახდება.
როგორც ეკლესიის მამათა მიერ მკაფიოდ არის ნათქვამი ადამიანი მოწამეც რომ გახდეს, იმარტვილოს, ფიზიკურად შეეწიროს სარწმუნოებას, თუ მის მიერ ეს სარწმუნოება მართებულად არ არის აღსარებული, მცდარ სარწმუნოებას ეწირებ ეს მას ოდნავადაც ვერ აცხონებს. ჩვენ ვიცით ძალიან ბევრი ასკეტი, მონოფიზიტი, სხვა სარწმუნოების მიმდევარი, მაგრამ დიდმა ასკეტურმა ცხოვრებამ ისინი ოდნავაც ვერ აცხონა. იუდეველებსაც ჰყავთ მარტვილები, ბევრი მათგანი დარბევების დროს ეწამა კიდეც, მაგრამ ეკლესია არ აღიარებს მათ ცხონებულობას. წმიდანი იმ შემთხვევაში შეიძლება, იყოს კანონიზებული, თუ მას აქვს აბსოლუტური დოგმატური უცდომელობა. ვინც ამ ღირსებებით შეიმკობა, მას ღვთისგან სხვა ადამიანების წინაშე ჭეშმარიტების საქადაგებლად მიეცემა საკვირველმოქმედების ძალა, უნარი. ჩვენ არ ვიცით კანონიზებული წმიდანი, რომელიც ამ ნიჭით არ გამოირჩეოდა.
შესაბამისად, საკვირველმოქმედებითი მოღვაწეობა იმ პირისა, რომლის კანონიზებაც განიჭვრიტება, უნდა იყოს გამოკვეთილი. მე ასეთ მაგალითს მოგიყვანთ: ჩვენი დიდი მოღვაწე, წმიდა გრიგოლ ხანძთელი ძველთაგან კანონიზებული იყო და მას განსაკუთრებულ პატივს ხანძთის ეკლესია მიაგებდა. ჩვეულებრივ, ამა თუ იმ ტაძრის გამორჩეულ მოღვაწეს იმავე ტაძრის მკვიდრნი ჩვეულებრივ, უფრო მეტ პატივს მიაგებდნენ. გრიგოლ ხანძთელთან ერთად იმ დროს მრავალი სხვა გამოჩენილი მოღვაწეც იყო - სერაპიონ ზარზმელი, ეპიფანე, რომელსაც გრიგოლ ხანძთელმა, მრავალი განსაცდელისგან დაცვის მიზნით, ორი ჯვარი დაუწესა აქეთ-იქით, ასევე, ზენონ დიდი, ეფრემ მაწყვერელი, რომელმაც ქართველებს მირონის მცხეთაში კურთხევა დაგვიდგინა და კიდევ მრავალი დიდი მოღვაწე. როდესაც გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრება დაიწერა და ის ყველაზე აღმატებულ მოღვაწედ წარმოჩნდა მთელ სამხრეთ საქართველოს რეგიონში, სხვა ტაძრის მოღვაწეების უმეტესობას ეს არ მოეჩვენა სარწმუნოდ. მაგალითად, ზარზმის ეკლესიაში მოღვაწენი მიიჩნევდნენ, რომ ზარზმის წინამძღვარი სერაპიონ ზარზმელი იყო ყველაზე გამორჩეული, მიქელ პარეხელის სავანის მკვიდრნი კი მიქელ პარეხელს მიიჩნევდნენ ასეთად. ამიტომ, პრობლემა შეიქმნა. გიორგი მერჩულეს ცხადია, ჰქონდა დაფიქსირებული გრიგოლ ხანძთელის მიერ აღსრულებული სასწაულები, მაგრამ, როგორც ჩანს, სხვა ტაძრის მკვიდრნი მიიჩნევდნენ, რომ მათ წინამძღვრებს უფრო მეტი სასწაული ემოქმედათ და რომ ისინი უფრო დიდი მოღვაწეები იყვნენ. აი, ეს მხარე, ხარვეზი რომ ამოვსებულიყო, გვიანდელი ხანძთელი მოღვაწე წერს: ღმერთმა წყალობა მისცეს ბაგრატ ერისთავთ-ერისთავს, რომელმაც "ცხოვრებაში" გრიგოლ ხანძთელის სასწაულმოქმედებანი ჩაურთო და ყვედრებანი მოგვისპოო. ანუ აყვედრიდნენ ხანძთელებს - თქვენ იმხელა მოღვაწედ წარმოაჩინეთ გრიგოლ ხანძთელი, რომ ამას მის შესახებ დაწერილი ცხოვრება არ ადასტურებს, მხოლოდ რამდენიმე სასწაულია ჩამოთვლილიო. ამ ჩანართის შემდეგ ეს ხარვეზიც ამოივსო. ანუ, ამით იმის თქმა მინდა, რომ სასწაულმოქმედების სიმრავლითაც განიზომებოდა ამა თუ იმ პიროვნების აღმატებულობა.
ყველა კანონიზებულმა წმიდანმა თავი დადო სარწმუნოებისთვის, რადგან სრული სარწმუნოებრივი დარწმუნებულობა ჰქონდათ და მიიჩნევდნენ, რომ ეს იყო თავად ჭეშმარიტების გამოცხადება. მანამდე კი, მათ ცხოვრებაში სრულიად ვლინდებოდა მოღვაწეობითი თვითმარტვილობა, დოგმატური უცდომელობა, საკვირველმოქმედებითი ძალა და შესაბამისად თავდადებასაც ავლენდნენ სარწმუნოების მიმართ. ამას ეწოდება აღმსარებლობისადმი სრული თავდადება.
აი, ეს არის ერთობლიობა იმ ნიშანდებებისა, რაც ჩვენ წინაშე ქმნის სახეს და მახასიათებლებს - ყოფითად რომ ვთქვათ, კანონიზებული წმიდანებისა. თუმცა აქ არის კიდევ ერთი უმთავრესი მომენტი, რასაც მინდა, ხაზი გავუსვა.
პიროვნების კანონიზება, იმ შინაარსით, როგორც ჩვენთან არის გავრცელებული, უაღრესად მცდარია - თითქოს ეკლესია ვინმეს რაცხს წმიდანად. სინამდვილეში წმიდა სინოდი ვინმეს წმიდანად კი არ რაცხს, წმიდანად პიროვნება შეირაცხება ცათა შინა ღვთისგან. როდესაც ზეციურ წიგნში მისი სახელი ჩაიწერება და ცხონების წიაღში შევა, ის მაშინ ხდება წმიდანი და ამ ქვეყანას, სულიერად აღმატებულ ადამიანებს ეს გარკვეული საკვირველმოქმედებით, ზეციური ნიშნით ეუწყება. ჩვენთვის საცნაური ხდება, რომ ესა თუ ის პიროვნება ცათა-შინა წმიდანად იქნა შერაცხილი და ამქვეყნად ხდება მხოლოდ ამ მოვლენის დადასტურება, მრევლისადმი უწყება".
მომდევნო კითხვა, რომელსაც პასუხობს ე. ჭელიძე ასეთია: "გარდა ჩამოთვლილი საკითხებისა, ადამიანის წმიდანად კანონიზებას თან უნდა ახლდეს ზეციდან მოვლენილი ნიშანი?"
ე. ჭელიძე პასუხობს: "შეიძლება, ვინმე წმიდა ადამიანმა, სასულიერო იერარქმა მიიღოს გამოცხადება და ეს გამოცხადება სხვასაც მიეცეს, ან ზოგადად, გამოცხადების გარეშე გამოჩნდეს. მაგალითად, სტეფანე პირველმოწამის ნაწილი რამდენჯერმე სასწაულებრივად გამოჩნდა, არავინ იცოდა, სად იყო დამარხული. სიწმიდე და ღირსება არასდროს იქნება დამალული და მისი უწყება ზეციდან ხდება. პიროვნება ზეცაში შეირაცხება წმიდანად, შემდეგ ეს ჩვენ გვეუწყება და ამის დადასტურება და განცხადება ხდება წმიდა სინოდის მიერ. დავუშვათ, ადამიანი ჯოჯოხეთშია ტანჯვაში, არ არის უფლის მიერ გამოხსნილი, ჩვენ კი გადავწყვეტთ, მის ამქვეყნად წმიდანად შერაცხვას, ეს მის მდგომარეობას არ გააუმჯობესებს.
ჩვენ ამქვეყნად კი არ უნდა შევრაცხოთ პიროვნება წმიდანად და მერე უფალმა ზეციდან ბეჭედი დაუსვას, პირიქით, ის ჯერ ზეცაში ირაცხება წმიდანად, შემდეგ ეს გვეუწყება გამოცხადებით. წმიდა სინოდი კი ახდენს მის წმიდანად კანონიზებას, იმისთვის, რომ ჩვენ ამ წმიდანის სახელი ვიცოდეთ და შემწეობა ვთხოვოთ.
გამოცხადებასაც სხვადასხვა სახე აქვს, გამოცხადება ყოველთვის არ ნიშნავს ვინმეს მოვლინებას, ზოგჯერ მისი საქმე ყველაფერს ღაღადებს. ის პიროვნება თავისი ღვაწლით იმდენად განუყრელი ხდება დაცემულ მდგომარეობაში მყოფი კაცობრიობისთვის, რომ აშკარად სულიერად, განცდისმიერად ვგრძნობთ მის ჩვენ გვერდით ყოფნას. როდესაც ხდება პიროვნების წმიდანად შერაცხვა, მის სახელზე წყდება მსახურება, პანაშვიდის, პარაკლისის გადახდა, პირად ლოცვებშიც არ ვიხსენიებთ, პირიქით, ის შეგვეწევა. მაგრამ საფრთხე ისაა, თუ ის ზეცაში წმიდანად არ არის შერაცხილი, პირიქით, მას აქეთ სჭირდება ჩვენი ლოცვა, მანუგეშებელი, მდგომარეობის შემამსუბუქებელი მსახურება. ამიტომ ნაჩქარევად, მხოლოდ კაცობრივი განსჯით გადაწყვეტილების მიღება არ შეიძლება.
აქ მეორე მხარეც იჩენს თავს, ვისაც ვინმეს მიმართ სიმპათიები აქვს და მატერიალური შესაძლებლობაც გააჩნია, გაირჯება და კარგად თუ იაქტიურებს, თავისი ყოფითი აზრით და მცდარი გონებით, ჩათვლის – როგორც იტყვიან ყველაფრის ყიდვა შეიძლება მატერიალური საზღაურითო და იქამდე მივა სიტუაცია, რომ ვინც ამა სოფელში მეტად ძლიერი იქნება, ის უფრო მეტად მოახერხებს მისთვის სასურველი ადამიანის წმიდანად კანონიზებას. რაც, ნამდვილად აღსაკვეთია (სწორედ ასე, "ამა სოფლის ძლიერის", იმპერატორ ნიკოლოზ II-ის ბრძანებით გადაწყდა სერაფიმე საროველის "წმინდანად" კანონიზება - არქიეპ. პ.)" (იქვე).
მომდევნო კითხვა: "ეკლესიის ისტორიაში თუ ყოფილა ასეთი ცდომილება?"
ე. ჭელიძე: "ეკლესიის ისტორიაში მომხდარა ამ თუ ის კერძო კრების, სინოდის შეკრების ცდომილება. უცდომელი არის მხოლოდ მსოფლიო საეკლესიო კრება და მის მიერ სანქცირებული ადგილობრივი კრებები. თორემ ჩვეულებრივი, გარკვეული შეკრებების მიერ, ყოფილა ასეთი ცდომილებები. ანუ, კიდეც რომ განხორციელდეს ყოფითი ძალმომრეობა, გაუკუღმართება, ცდომილება, მცდარი მოვლენის განხორციელება - ვიღაცის თითქოს წმიდანად შერაცხვა, ეს იმით დამთავრდება, რომ მისი სახელი დროებით ჩაიწერება იმ წლის კალენდარულ გამოცემაში. ცათა შინა მას ვერავინ შერაცხავს და მომავალი ღვთივსულიერი სინოდი აუცილებლად შეასწორებს წინამორბედისგან დაშვებულ შეცდომას. კალენდარში დაშვებულ ტექსტსაც შეასწორებს და უმართებულო განჩინებასაც მკაცრად განაკანონებს".
კორესპოდენტმა ასეთი საინტერესო კითხვაც დაუსვა ე. ჭელიძეს: "მამა გაბრიელის წმიდანად შერაცხვის საკითხზეც თუ მუშაობთ?"
ე. ჭელიძეს პასუხი ასეთია: "ეს საკითხი დიდი ხანია, დგას, მაგრამ ჩემი სამოღვაწეო პროფილი არ არის. მე ვეხებოდი ისეთ პირებს, რომლებიც საერონი იყვნენ და მათი კანონიზება ძალიან დიდი პრობლემაა. ამისთვის სიფრთხილეა საჭირო. საერთოდ, ეკლესიის ისტორიაში, თუ ადამიანი მარტვილი არ იყო, ფიზიკურად არ დათმო სიცოცხლე, ან იყო მეფე-დედოფალი (იმ გაგებით, რომ მეფე-დედოფალი მოციქულთა სწორია), რომელთაც აქვთ დიდი ძალაუფლება და თავის რეგიონში მოციქულებრივ ღვაწლს არ ეწეოდა, არ შეირაცხება წმიდანად. ანუ, საერო პირი ან მარტვილი უნდა იყოს, ან მოციქულთა ღვაწლს მიმსგავსებული საერო ხელისუფალი, ქალბატონი იქნება ეს თუ მამაკაცი" (ნათია უტიაშვილი. რა შემთხვევაში ვერ შეირაცხება წმიდანად პიროვნება, რომელიც მარტვილობას ეწევა და ვის აქვს ამ საკითხთან დაკავშირებით გადაწყვეტილების მიღების უფლება. "თბილისელები". 2011-10-21) (http://tbiliselebi.ge/index.php?newsid=11581) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
მოკლედ, დასკვნის სახით თუ ჩამოვაყალიბებთ ზემოთ მოტანილ ინტერვიუში მოცემულ სწავლებას წმინდანთა კანონიზაციის შესახებ, მივიღებთ შემდეგ სურათს. წმინდანის კანონიზაციისთვის აუცილებელი ყოფილა:
1. ჭეშმარიტი სარწმუნოებრივი უზაკველობა, აბსოლუტურად გულწრფელობა მართლმადიდებლური სარწმუნოების მიმართ და გამიჯვნა ყოველგვარი ფარისევლობისგან, მოჩვენებითობისგან და კაცთა შორის დიდებისგან.
2. მოღვაწეობითი თვითმარტვილობა, ანუ პიროვნება, რომელიც ირწმუნებს მართლმადიდებელი ეკლესიისა და მართლმადიდებლობის ჭეშმარიტებას, მან თავისი ცხოვრება ამ ჭეშმარიტების მიხედვით უნდა წარმართოს.
3. წმიდანს აუცილებლად უნდა ახასიათებდეს დოგმატური, სამოძღვრო უცდომელობა. საკმარისია, ოდნავი ხარვეზი რწმენაში, რომ ვერც მოღვაწეობით თვითმარტვილობა, ვერც სარწმუნოებრივი უზაკველობა, ვერც ერთი სხვა დიდი ღირსება პიროვნებას ვერ აცხონებს და წმიდანი ვერ გახდება.
4. ამიტომაც, ვინც ამ ღირსებებით შეიმკობა, მას ღვთისგან სხვა ადამიანების წინაშე ჭეშმარიტების საქადაგებლად მიეცემა საკვირველმოქმედების ძალა, უნარი. ჩვენ არ ვიცით კანონიზებული წმიდანი, რომელიც ამ ნიჭით არ გამოირჩეოდა. შესაბამისად, საკვირველმოქმედებითი მოღვაწეობა იმ პირისა, რომლის კანონიზებაც განიჭვრიტება, უნდა იყოს გამოკვეთილი.
ამრიგად, პროფ. ე. ჭელიძის აღნიშვნით, "მოღვაწეობითი თვითმარტვილობა, დოგმატური უცდომელობა, საკვირველმოქმედებითი ძალა და შესაბამისი თავდადებასაც სარწმუნოების მიმართ ... არის ერთობლიობა იმ ნიშანდებებისა, რაც ჩვენ წინაშე ქმნის სახეს და მახასიათებლებს – ყოფითად რომ ვთქვათ, კანონიზებული წმიდანებისა". ე. ჭელიძე ხაზს უსვამს იმ უდავო ჭეშმარიტებასაც, რომ წმინდანად ადამიანს შერაცხავს ღმერთი და არა ეკლესია. "წმიდანად, - წერს. ე. ჭელიძე, - პიროვნება შეირაცხება ცათა შინა ღვთისგან. როდესაც ზეციურ წიგნში მისი სახელი ჩაიწერება და ცხონების წიაღში შევა, ის მაშინ ხდება წმიდანი და ამ ქვეყანას, სულიერად აღმატებულ ადამიანებს ეს გარკვეული საკვირველმოქმედებით, ზეციური ნიშნით ეუწყება".
რაც შეეხება ეკლესიას, იმის შემდეგ, რაც "ღმერთი ჩაწერს მის სახელს ზეციურ წიგნში" და მოღვაწე "ცხონების წიაღში შევა", ეკლესიას ეს "საკვირველი, ზეციური ნიშნით ეუწყება". სწორედ ამით ხდება ჩვენთვის საცნაური, რომ "ესა თუ ის პიროვნება ცათა-შინა წმიდანად იქნა შერაცხილი და ამქვეყნად ხდება მხოლოდ ამ მოვლენის დადასტურება, მრევლისადმი უწყება. ..." ("თბილისელები". 2011-10-21) (http://tbiliselebi.ge/index.php?newsid=11581) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
ამრიგად, ე. ჭელიძე, ფაქტობრივად, აღიარებს იმ უძველეს, მართლმადიდებლურ, ძველბიზანტიურ ტრადიციას, რომელიც რუსეთმა გაქრისტიანებასთან ერთად შეითვისა, მაგრამ მოგვიანებით, განსაკუთრებით 17-ე საუკუნეში, ნიკონის რეფორმების შემდეგ, რუსეთის ეკლესიამ შეცვალა და მის წიაღში ისეთ მოღვაწეთა კანონიზაცია მოახდინა, რომელიც არ შეესაბამება არც მიტროპოლიტ იუვენალის მიერ გადმოცემულ და არც ე. ჭელიძის მიერ აღწერილ ძველ საეკლესიო ტრადიციას.
არადა, ამ ტრადიციების დამცველები იყვნენ სწორედ ძველმართლმადიდებელი ქრისტეანები, "სტაროვერები", როგორც უწოდებენ მათ ჩვენი თანამედროვე რუსი და ქართველი "ნოვოვერები". ახალმოწესეობრივი რეფორმების ზ. ნოდიასნაირი ადეპტები ძველმორწმუნე მართლმადიდებელთ "უნაყოფოებს", უფრო ადრე კი "პუსტოსვიატებს" (ცრუწმინდანებს) უწოდებდნენ. მაშინ, როდესაც თვითონ ბრძანდებოდნენ ნამდვილი "პუსტოსვიატების" მაკურთხებელნი. მაგალითად, ძველმოწესეობის ცნობილ აპოლოგეტს, ნიკიტა დობრინინს ირონიით "ცრუწმინდანი" შეარქვეს, ძველი საეკლესიო გადმოცემების დაცვისთვის, რომელიც მას წმინდად, რეფორმატორებს კი მწვალებლობად მიაჩნდათ. მოგვიანებით ოფიციალურმა რუსულმა ეკლესიამ აღიარა, რომ ის, რასაც ნიკიტა იცავდა, სინამდვილეში, მართლაც წმიდა და ძველმართლმადიდებლური გადმოცემა ყოფილა. ასე რომ, ამ მხრივ, "პუსტოსვიატები" და "ცრუწმინდანები" თვით ძველმოწესეთა მტრები, რეფორმატორები და ოფიციალური "მართლმადიდებლობის" აპოლოგეტები აღმოჩნდნენ.
ახლა კი მიმოვიხილოთ ამონაწერები ზ. ნოდიასა და ა. გუმეროვის მიერ ხოტბაშესხმული "წმინდანების" დიმიტრი როსტოველის, იოანე კრონშტადტელის, სერაფიმე საროველის და ე. წ. "სტარცების" ცხოვრებიდან და შევადაროთ ის წმინდანად კანონიზაციის ძველბიზანტიურ და ძველსლავურ ტრადიციას, რომელიც პროფ. ე. ჭელიძემ ასე დეტალურად ჩამოგვიყალიბა. თვალნათლივ დავინახავთ, რომ ამ "წმინდანების" ცხოვრება ჩამოთვლილ პუნქტებს ვერ აკმაყოფილებს, რის გამოც მათი "წმინდანებად" აღიარება ოფიციალური, რეფორმირებული ეკლესიის იდეოლოგიისა და პოლიტიკის გამოხატულება უფროა, ვიდრე ღმრთის ზეციერი გადაწყვეტილება.
3. დიმიტრი როსტოველი
დიმიტრი როსტოველზე უნდა ითქვას, რომ ის არის ნამდვილი "ცრუწმინდანი". საბაბად ისიც კი საკმარისია, რომ გატაცებული იყო ასტროლოგიით და სამეფო კარისთვის ასტროპროგნოზებსაც კი ადგენდა. ცნობისთვის აღვნიშნავთ, რომ ასტროლოგია, როგორც ცრუ და არაქრისტეანული მოძღვრება, წმიდა მამათა მიერ მკაცრად არის უარყოფილი და დაგმობილი.
ისტორიკოსების ცნობით, რომანოვების დროს ჰოროსკოპების შედგენა ჩვეულებრივი მოვლენა იყო და მისით მრავალი ცნობილი ადამიანი იყო დასაქმებული. კერძოდ, ძველმართლმადიდებლობის წინააღმდეგ ისეთი აქტიური მებრძოლები, როგორებიც იყვნენ ზემოთ ხსენებული სიმეონ პოლოცკი და დიმიტრი როსტოველი (თუმცა იყვნენ სხვა "მართლმადიდებელი" ვარსკვლავთმრიცხველებიც, მათ შორის სასულიერო პირებიც. მაგალითად, სუზდალის ქრისტეს შობის სახელობის ტაძრის დეკანოზი იოანე იონოვი (Астрология и православие. Иоанн Ионнов) (http://orthodox.spb.ru/proshloe-i-nastoyaschee/astrologicheskii-kalendar/astrologiya-i-pravoslavie.-ioann-ionnov.html ) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
[image:image-4]
პეტრე I-ის თანამედროვე ისტორიკოსმა, პეტრე ნიკოფორეს ძე კრეკშინმა 1742 წელს დაწერა თხზულება სახელწოდებით: "О зачатии и о рождении Великого Государя Императора Петра Первого самодержца Всероссийского и о прочем" ("დიდი მეფისა და იმპერატორის, სრულიად რუსეთის პირველი თვითმპყრობელის, პეტრე პირველის შობისა და სხვა საკითხთა შესახებ"), სადაც იუწყება, რომ სიმეონ პოლოცკი და დიმიტრი როსტოველი ე. წ. Pროგნოსტიკოსებს, ანუ ჰოროსკოპებს ადგენდნენ.
ამას ადასტურებს სხვა ისტორიკოსიც, კერძოდ, - ივან ივანეს ძე გოლიკოვი, რომელიც მიუთითებს, რომ პეტრეს შობისთვის სიმეონ პოლოცკიმ შეადგინა ჰოროსკოპი, რომელიც მისი (სიმეონის) სიკვდილის შემდეგ იპოვნეს მის დოკუმენტებში, ასევე დიმიტრი როსტოველის თხზულებებში" (Голиков И.И. Деяния Петра Великого, мудрого преобразователя России. Ч.1. М., 1788. С.132-133).
ვარსკვლავთმრიცხველობისადმი დიმიტრი როსტოველის დამოკიდებულებაზე შეგვიძლია ვიმსჯელოთ სეთის შესახებ არსებული ერთი გადმოცემით (სავარაუდოდ, რომელიღაც აპოკრიფზე დაყრდნობით), რომელსაც დ. როსტოველიც აღიარებს და ამტკიცებს, რომ "ვარსკვლავთმრიცხველობა და წიგნიერი სწავლება მომდინარეობს სეთისგან, რომელმაც თავის მამასთან, ადამთან ერთად დიდი შრომა გასწია, რათა ყოველივე ეს ქვაზე გამოესახა და ესწავლებინა მომავალ თაობათათვის" (Астрология и православие. Димитрий Ростовский. http://orthodox.spb.ru/proshloe-i-nastoyaschee/astrologicheskii-kalendar/astrologiya-i-pravoslavie.-dimitrii-rostovskii.html ) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
დ. როსტოველისადმი მიძღვნილ ერთ-ერთ სტატიაში ვკითხულობთ, რომ "ქრისტეანი მღვდელმთავარი თვითონაც მისდევდა ასტროლოგიას და ვარსკვლავურ ცოდნას დასაგმობად არ მიიჩნევდა: "წიგნიერება და მღვდელმთავრის წიგნებისადმი ხალხის პატივისცემამ მას ისეთი სახელი მოუხვეჭა, რომ მას გამოცდილ ასტროლოგადაც კი აღიარებდნენ. მის შესახებ დადიოდა ხმები, რომ 1672 წლის 30 მაისს, სიმეონ პოლოცკისთან ერთად, ვარსკვლავების განლაგებით შეიტყო იმპერატორ პეტრე პირველის შობა" ("Кстати, следует заметить, что христианский святитель и сам занимался астрологией, не считая звездную науку презренной: "Книжные занятия и уважение народа к книгам святителя доставили ему такую славу, что его считали искусным и в звездочетстве. Про него ходили слухи, будто бы он в 1672 году по положению звезд на 30 мая вместе с Симеоном Полоцким узнал о рождении царя Петра Великого") (Попов М.С. "Святитель Димитрий Ростовский и его труды", СПб., 1910). (45)
_______________
45. დიმიტრის ნაშრომში "Келейный летописец" მოცემულია სამყაროს შექმნიდან მის დრომდე ქრონოლოგიის შედგენის მცდელობა მთვარისა და მზის წრებრუნვების მიხედვით, მოტანილია ბიბლიასა და ქრონოლოგიურ თარიღებს შორის არსებულ უთანხმოებათა ანალიზი. მის დამოკიდებულებაზე ვარსკვლავთმრიცხველობასთან შეიძლება ვიმსჯელოთ მის თხზულებაში შეტანილი მოთხრობიდან ადამისა და ევას შვილის, შეთის (სეთის) შესახებ. ამ გადმოცემის მიხედვით (რომელიც უეჭველად არის აპოკრიფული), შეთი ანგელოზს აუყვანია ზეცაში და გაუნათლებია იგი მრავალ საღმრთო საიდუმლოში. თავისი ამაღლების დროს შეთს უხილავს ზეციურ ქმნილებათა განლაგებანი, ზეცათა სილამაზე და მათი მოძრაობა. უსწავლია მზის, მთვარის და ვარსკვლავების წრებრუნვები, ასევე, ზეციურ ნიშთა განგებანი და გულისხმაუყვია მათი ქმედებანი; ანგელოზი თურმე ორმოცი დღის განმავლობაში ასწავლიდა ზეცაში აყვანილ შეთს უფლის საიდუმლოებებს და აჩვენებდა მას მრავალ დაფარულ საიდუმლოს. ამ უზენაესი სიბრძნის მიღებისა და ანგელოზთან ურთიერთობის შედეგად გაბრწყინვებულა შეთის სახე, როგორც შემდგომ გაბრწყინდა სახე მოსესი... ზეცაში ამაღლებულ და ანგელოზისგან განსწავლულ შეთს მიწაზე დაბრუნების შემდგომ თავისი მშობლებისთვის უსწავლებია და გადმოუცია ყოველივე იქ დანახული, დაუწყია მიწაზე ზეცისა და პლანეტების (მზის, მთვარისა და ვარსკვლავების) განლაგების დახატვა, ასევე, მათი მოძრაობის თავისებურებები. ამის შემდეგ შეთს გამოუგონია დამწერლობა, რომელიც საბოლოოდ დაუსრულებია მის შვილს ენოსს და რომელსაც შემდგომად ეწოდა ებრაული. ასე დაწყებულა ვარსკვლავთმრიცხველური (ასტროლოგიური) ცოდნა და მწიგნობრობა შეთისგან, რომელმაც, თავის მამასთან, ადამთან ერთად, ბევრი იშრომა, რათა გამოეხატა ეს ყოველივე ქვაზე მომავალი თაობებისთვის (Георгий Кедрин. Кир Дорофей Монемвасийский и прочие хронографы стр.116) (http://orthodox.spb.ru/proshloe-i-nastoyaschee/astrologicheskii-kalendar/astrologiya-i-pravoslavie.-dimitrii-rostovskii.html ) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
_______________
თავის დროზე დ. როსტოვსკიმ დაწერა წიგნი Сад духовный ("სულიერი ბაღი"), რომელშიც პლანეტებს ზეციურ ანგელოზებს ადარებს და ირწმუნება, რომ უფალმა ღმერთმა ვარსკვლავები ნიშნებად განალაგა ცაში. მართალია, ეს არ არის ასტროლოგიური წიგნი, მაგრამ მას ასტროლოგიამდე მივყავართ. მასში მღვდელმთავარი არაერთხელ აღნიშნავს, რომ "ასტროლოგიის ხელოვნება საღმრთო მეცნიერებაა" და გამოსადეგია "შემოქმედის ჩანაფიქრების ამოსაცნობად" (ჰტტპ://ზოროასტრიან.რუ/ნოდე/567).
4. იოანე კრონშტადტელი
სხვა არანაკლები "პუსტოსვიატია" ცნობილი იოანე კრონშტადტელი. რუსეთის ადგილობრივმა ახალმოწესეობრივ-"მართლმადიდებელმა" ეკლესიამ, იოანე კრონშტადტელი მთელი რუსეთის ეკლესიის წმინდანად აღიარა 1990 წელს. 1990 წლის 8 ივნისის ადგილობრივი საეკლესიო კრების საქმეში, რომელიც მართალ იოანე კრონშტადტელის კანონიზაციას ეხება, მისი წმინდანად შერაცხვის პირველ პუნქტში ჩამოთვლილია ის ღირსებები, რომლებიც ვითომცდა ამ ადამიანს გააჩნდა. ხსენებული კრების საქმეში ნათქვამია: "მიეკუთვნოს მთელი რუსეთის წმინდანთა დასს მართალი იგი იოანე, შემდეგი მისი ღვაწლის გამო: 1) მართალი ცხოვრება (праведность жизни), რომელშიც "ნიმუშად ექმნა მორწმუნეთ სიტყვით, ქცევით, სიყვარულით, სულით, რწმენით, სიწმიდით" (1 ტიმ. 4:12); ღმრთისა და ეკლესიისადმი მოშურნეობითი, მარტვილური მსახურება; 2) სიყვარული მოყვასისადმი, რომელშიც ის, როგორც მოწყალე სამარიტელი, თავის სამწყსოს უპოვართა და უარყოფილთადმი წყალობას აჩვენებდა; 3) საკვირველმოქმედებანი, რომლებიც იოანე კრონშტადტელისგან მომდინარეობდა როგორც მის ცხოვრებაში, ასევე სიკვდილის შემდეგაც და დღემდე ხდება" (Комиссия Священного Синода Русской Православной Церкви по канонизации святых. Канонизация святых в XX веке. Деяние Освященного Поместного Собора о канонизации праведного Иоанна Кронштадского. 8 июня 1990 года, Свято-Троице-Сергиева Лавра. Москва. 1999 г., стр. 94).
მაგრამ, აი რა ცნობას გვაწვდის ამ მოღვაწეზე და მის მიერ დაარსებულ სექტაზე საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქი კირიონ II (საძაგლიშვილი) (1855-1918). ერთ ერთ წერილში, რომლის სათაურია "იოან სერგიევი (კრონშტადტელი) და იოანიტები", კათალიკოსი კირიონი გვაუწყებს, რომ იოანე თვითონ ეწეოდა საკუთარი თავის პოპულარიზაციას, საკუთარ თავს მიაწერდა სასწაულებს, შემდეგ დარბოდა სხვადასხვა გამოცემათა რედაქციებში, რომელთაც ამ "სასწაულების" გამოქვეყნებას სთხოვდა (დედანი დაწერილია რუსულ ენაზე. აქ გთავაზობთ მის ქართულ თარგმანს): "მართალია იოანიტებს ჯერ არა აქვთ რაიმე განსაზღვრული სწავლება და რელიგიური კულტი, - წერს კათალიკოსი კირიონი, - მაგრამ ჩვენ უეჭველად საქმე გვაქვს ნაკლებადგანათლებულ სექტანტებთან, რომლებიც არიან ჯერ კიდევ არასრულად ჩამოყალიბებული სექტის წევრები..." (კირიონ II. სრულიად საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქი. წერილები, სტატიები. თბილისი ექვთიმე თაყაიშვილის სახელობის კულტურისა და ხელოვნების სახელმწიფო უნივერსიტეტი. გამოსცა ნატო ბუკიამ. თბილისი 2006 წ. გვ. 118).
საინტერესოა აღინიშნოს, რომ იოანიტების (ანუ იოანე კრონშტადტელის) სექტის დამაარსებლად კათალიკოსი კირიონი (საძაგლიშვილი) თვით იოანე კრონშტადტელს ასახელებს (იქვე. გვ. 119) და წერს, "ამ სექტის დამაარსებელი (ანუ იოანე კრონშტადტელი - არქიეპ. პ.) საკუთარ თავზე ამბობს, რომ "უფალმა გამიხსნა მე ადამიანთა გულები და მომანიჭა მწუხარების წიგნი" (Основатель этой секты говорит так: Господь открыл мне сердца людей и дал мне книгу скорби) (იქვე. გვ. 118. სქოლიო).
ხსენებული სექტის საქმიანობასა და მის დამაარსებელზე კათალიკოს კირიონის ზემოთ ხსენებულ წერილში შემდეგ ვკითხულობთ: "... გაბატონებული რელიგიის უარყოფის საფუძველზე აღმოცენებული ეს სექტა ჯერაც მცირედ არის შესწავლილი. ყველა ეს "ღვთისმშობლები", "წინასწარმეტყველები", "მთავარანგელოზები" დაფარულად ეწევიან თავიანთ პროპაგანდას. სანკტ-პეტერბურგში დარეგისტრირებულია 200 იოანიტი, რომლებიც სულ რამდენიმე ხნის წინათ გამოჩნდნენ, მაგრამ არ გვაქვს საფუძველი, უარვყოთ, რომ უმეცართა ეს სექტა, რომელიც სარგებლობდა რელიგიური გონებააღრეულობითა და ახალი რელიგიური ჭეშმარიტებების ძიებით, ყოველწლიურად არ დაიწყებს თავის ეშმაკურად მოქსოვილ ბადეში ასობით და ათასობით ადეპტის გახვევას. გაზეთებში უკვე არაერთხელ გამოააშკარავეს იოანიტების საძრახისი საქციელის მამხილებელი ფატები: მათი გამომძალველობა, მიმნდობი გოგონებისა და მცირეწლოვნების შეცდენა, სადაც მხედველობაში გვაქვს ის მიმნდობლობა, რომლითაც ვრცელდებოდა რუსეთში ათასგვარი ცრურწმენები" (იქვე. გვ. 118).
კირიონ კათალიკოსს მოჰყავს ერთი საინტერესო ცნობა (მღვდელ მ. აფონსკისა და მოძღვარ ვასილი დობროდეევის მიმოწერა), საიდანაც აშკარავდება, რომ იოანე კრონშტადტელის ხრიკებში სხვებიც იყვნენ დაეჭვებულნი და მის "სასწაულთმოქმედებებს" როდი ენდობოდნენ. კათალიკოსი კირიონი წერს: "იმისთვის, რათა სხვები დავიცვათ ამ სექტის ზეგავლენისგან, აქ ვათავსებთ ერთ დოკუმენტს, რომელიც ნათლად ახასიათებს თვით იოანე კრონშტადტელის პიროვნებას და იმასაც, თუ როგორ ეწეოდა იგი საკუთარი თავის რეკლამას, რათა სიწმიდის ორეოლით შეემოსა საკუთარი თავი და დაერწმუნებინა მარტივნი თავის უდიდეს სასწაულმოქმედებაში" ("Для предохраниения других от увлечении этой сектой, помещаем здесь один документ, который ярко характеризует самую личность Иоанна Кронштадскаго и то, как он себе рекламирует, чтобы окружать себя ореолом святости и убедить простеца в своем великом даре чудотворения") (კირიონ II. სრულიად საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქი. წერილები, სტატიები. თბილისი ექვთიმე თაყაიშვილის სახელობის კულტურისა და ხელოვნების სახელმწიფო უნივერსიტეტი. გამოსცა ნატო ბუკიამ. თბილისი 2006 წ. გვ. 118).
მღვდელი აფონსკი, დეკანოზ იოანე კრონშტადტელის მიერ გაზეთში გაგზავნილი ცნობის შემოწმების მიზნით, სთხოვს მოძღვარ ვ. დობროდეევს, აუწყოს, რამდენად შეესაბამება სინამდვილეს მისი სულიერი ასულის, პრასკოვია კარიაკინას სასწაულებრივი განკურნების ამბავი, რომელიც იოანე კრონშტადტელმა, საკუთარი თავის რეკლამირებისა და პოპულარიზაციის მიზნით, ერთ-ერთ გაზეთში გამოაქვეყნა. აი, როგორ აღწერს ამ ამბავს კათალიკოსი კირიონი: «ქალაქ ორიოლში (რუს.: Орёл. ქალაქი. 1566 წლიდან ორლოვის ოლქის ადმინისტრაციული ცენტრი. ციტ. "ვიკიპედია" - არქიეპ. პ.) არის ცნობილი ქველმოქმედი - მდიდარი ვაჭარი საკინი, რომლის ცოლი დაავადებული იყო კუჭის კიბოთი. დასამშვიდებლად ორიოლში მან მოიწვია დეკანოზი იოანე კრონშტადტელი, რომელიც ჩამოვიდა 1904 წლის 20 აგვისტოს და შეასრულა საღმრთო ლიტურგია. მიუხედავად ლიტურგიისა და პარაკლისისა და იოანე კრონშტადტელის საკვირველთმოქმედებისა, ის მალე გარდაიცვალა. მაგრამ, თუ იოანე კრონშტადტელმა ვერ მოახერხა საკინას განკურნება, გზად მიმავალმა დემონთაგან 20-წლიანი ტანჯვის შემდეგ განკურნა პრასკოვია კარიაკინა და აქვე, ქუჩის საკუთარ თაყვანისმცემელთა თანდასწრებით, თავისივე ხელით დაწერა ასეთი შინაარსის წერილი: "პრასკოვია კარიაკინა დემონთაგან 20-წლიანი ტანჯვის შემდეგ უფლის იესუ ქრისტეს სახელის მოწოდებით ეიდის სახლში კურსკის 5-ე ქუჩაზე განკურნა დეკანოზმა იოანე კრონშტადტელმა", და გააგზავნა გაზეთ "Орловский ветсник"-ის ("ორლოვის მაცნე") რედაქციაში დასაბეჭდად. რედაქციამ, იცოდა რა იმის შესახებ, რომ ორიოლში იოანე კრონშტადტელს არავითარი სასწაული არ მოუხდენია, ი. კრონშტადტელის ეს მონაწერი წარუდგინა ქალაქის გუბერნატორს სალიასკინს, ამ უკანასკნელმა კი წერილობითად სთხოვა ადგილობრივ მაღალყოვლადუსამღვდელოესს, ჩაეტარებინა ჩუმი გამოძიება. მაღალყოვლადუსამღვდელოესმა კონსისტორიის მღვდელს მ. აფონსკის (ამჟამად ელეცკის ეპისკოპოსს) (შენიშვნა ეკუთვნის კათალიკოს კირიონს - არქიეპ. პ.) დაავალა, მითითებული წერილის ასლი გამოხმაურებისთვის გაეგზავნა კარიაკინას სულიერ მოძღარ ვასილ დობროდეევისთვის.
"საიდუმლოდ. უმორჩილესად გთხოვთ, - წერდა მ. აფონსკი, - ... 1904 წ. 27 სექტემბერს...". იმავე დღეს მისგან მიღებულ იქნა შემდეგი პასუხი: "მე არ ვიცი...".
აი, როგორ ხერხებს მიმართავს საკუთარი თავის რეკლამირებისთვის ახალგამოჩეკილი საკვირველთმოქმედი, იოანიტების ორდენის დამფუძნებელი. ვფიქრობთ, რომ აქ კომენტარი ზედმეტია» ("Вот каким средствам прибегает для рекламы о себе новоявленный чудотворец, основатель ордена Иоаннитов. Думаем, что здесь комментарии излишни") (იქვე).
მართლაც, კომენტარი ზედმეტია!
რუს ახალმოწესე "წმინდანებს" იმპერიის ინტერესებისადმი ერთგულება ქრისტეანული ჭეშმარიტებების ხარჯზე რომ ახასიათებდათ, ცნობილი ამბავია, მაგრამ, ისინი გამოირჩეოდნენ შოვინისტური განწყობითაც. სერაფიმე საროველი ხოტბა-დიდებას ასხამს "დიად რუსეთს" და ებრაელებისა და რუსების გარდა სხვა ერებს "ფურთხის ღირსად" მიიჩნევს (იხ. ქვემოთ). დღევანდელ ქართულენოვან ინტერნეტში აღნიშნავენ ეგნატე ბრიანჩანინოვისა და იოანე კრონშტადტელის შოვინისტურ განწყობასაც. ასე მაგალითად, გაიოზ მამალაძის სტატიის "მძარცველი რუსი ეგზარქოსები საქართველოში" (29.12.2010) ერთ-ერთ კომენტარში, მკითხველი წერს: "იოანე კრონშტადტელი, კატეგორიული წინააღმდეგი იყო საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის და საერთოდ ქართულ ენაზე მსახურების...", ხოლო "ცნობილი რუსი მამა და საეკლესიო მწერალი ეგნატე ბრიანჩანინოვიც, რბილად რომ ვთქვათ, არ გამოირჩეოდა ქართველთა სიყვარულით..." https://www.presa.ge/new/i.php?m=society&AID=2597. იხ. კომენტარებში).
5. სერაფიმე საროველი
ავიღოთ, მაგალითად, ისეთი ცნობილი და ახალმოწესეებში პოპულარული ბერი სერაფიმე საროველი, რომლის "ცხოვრებაში" შეტანილია მრავალი ცრუსასწაული და არარსებული ამბავი. ძველმორწმუნეები აღნიშნავენ, რომ სერაფიმე საროველის აგიოგრაფთა მიერ თავდაპირველად აღწერილი "ცხოვრება" განსხვავდება გვიანდელი "ცხოვრებებისგან". თვალშისაცემია გვიანდელი თხზულებების დიდი მოცულობა პირვანდელთან შედარებით. საიდან გაჩნდა ის მრავალი სასწაული, გამოცხადებანი და სხვა, რომლებითაც გავსებულია გვიანდელი გამოცემები?
სერაფიმეს თანამედროვე "ცხოვრებებში" შეიმჩნევა ისეთ ადრინდელ აგიოგრაფიულ ძეგლთა გავლენა, როგორებიც არის, მაგალითად, ფრანცისკ ასიზელის და წმ. ფილიპე მიტროპოლიტის ცხოვრებანი. არის სხვა მსგავსებებიც, მაგალითად: ბერდიაკვან სერაფიმესთან ქრისტეს გამოცხადება მსგავსია ქრისტეს გამოცხადებისა პაისი დიდთან (ხს. 19 ივნისი); ღვთისმშობლის გამოცხადება მოციქულებთან ერთად ძალიან წააგავს ანალოგიურ გამოცხადებას ღირ. სერგი რადონეჟელთან; სიტყვასიტყვით ემთხვევა ერთმანეთს: "სერაფიმე და დათვი" და "სერგი და დათვი"; პურების სასწაული სიტყვასიტყვით არის აღებული ღირ. ბარლაამ ხუტინელის, ნოვგოროდელი საკვირველმოქმედის ცხოვრებიდან; "ქვაზე დგომა" ცნობილია ღირსი მარკოზ პეჩორელის, ფსკოველი სასწაულმოქმედის ცხოვრებიდან; სერაფიმეს "სწავლებანი" თითქმის მთლიანად შედგენილია ღირ. მაკარი დიდის, გრიგოლ სინელისა და სხვათა ქადაგებებიდან; გლეხთაგან (სერაფიმეს ცხოვრების ერთ-ერთ სხვა ვერსიაში - ავაზაკთაგან; კიდევ ერთ ვერსიაში მონასტრის მორჩილთაგან) დევნის სიუჟეტები გვხვდება ბევრი რუსი წმინდანის (მაგალითად, ღირ. ანდრია პოშეხონელის) ცხოვრებაში. მცირე მანტიას (ბერის მოსასხამი. იხ. სურათი ქვემოთ, რომელიც სერაფიმეს დროისთვის ახალმოწესეთა საეკლესიო პრაქტიკიდან უკვე ამოღებული იყო და მხოლოდ ძველმორწმუნე ბერები ატარებდნენ) ვხვდებით სერაფიმეს მხოლოდ ადრინდელ გამოსახულებებში, მას ატარებდა ძველი ღვთისმოსაობისთვის წამებული და, სხვათა შორის, საროვის უდაბნოს დამაარსებელი იოანე საროველი (XVIII ს.).
სერაფიმე საროველი მცირე მანტიით
ყოველივე ამას დავუმატებთ, რომ სერაფიმე საროველი, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ქადაგებდა აშკარად მწვალებლურ შეხედულებებსაც. ასე, მაგალითად, მისი აზრით: "რუსეთი ერთ ოკეანედ შეუერთდება სლავურ ქვეყნებსა და სახელმწიფოებს, შექმნიან ერთ უზარმაზარ სახალხო ოკეანეს, რომლის შესახებაც უფალმა ღმერთმა იწინასწარმეტყველა ყველა წმინდანის პირით. მრისხანე და დაუმარცხებელი სლავური სამეფო სრულიად რუსეთისა - გოგისა და მაგოგისა, იქნება იმდენად ძლიერი, რომ მის წინაშეც შეძრწუნდებიან ყოველნი ერნი და ეს ისეთივე ჭეშმარიტებაა, როგორც ორჯერ ორი არის ოთხი. ღმერთმა ძველთაგანვე იწინასწარმეტყველა მისი (ანუ რუსეთის - არქიეპ. პ.) მრისხანე მბრძანებლობა მთელს დედამიწაზე (!). რუსეთისა და სხვა ხალხების შეერთებული ძალებით კონსტანტინოპოლი და იერუსალიმი იქნება დაპყრობილი. თურქეთის გაყოფის დროს ის თითქმის დარჩება რუსეთს..." (დედანში: "Господь Бог издревле изрек устами всех святых: «Грозное и непобедимое царство всероссийское, всеславянское — Гога Магога, пред которым в трепете все народы будут». И все это, все верно, как дважды два — четыре241 и непременно, как Бог свят, издревле предрекший о нем и его грозном владычестве над землею. Соединенными силами России и других Константинополь и Иерусалим будут полонены. При разделе Турции она почти вся останется за Россией...") (Составитель Сергей Фомин. Издание второе, исправленное и дополненное. Москва. Адрес-Пресс 2001. http://www.e-reading.by/bookreader.php/1045647/Fomin_-_Rossiya_pered_vtorym_prishestviem.html ) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
ყალბი მესიანიზმის იდეით შეპყრობილი სერაფიმე ნაცისტურ-ფილეტური ლოზუნგებითაც გამოდის: მისი აზრით, "ებრაელები და სლავები არიან უფლის რჩეული ხალხები, მისი ჭურჭლები და მოწმეები, დაუმტვრეველი კიდობნები; სხვა ხალხები კი ფურთხი (ამ "ფურთხში", ცხადია, მოიაზრებიან ქართველებიც - არქიეპ. პ.), რომელიც უფალმა თავისი პირიდან გადმოანთხია. იმის გამო, რომ ებრაელებმა არ მიიღეს უფალი იესუ ქრისტე, განთესილ იქნენ მთელ მსოფლიოში. მაგრამ ანტიქრისტეს პერიოდში მრავალი ებრაელი მოექცევა ქრისტეანობისკენ, რადგან ირწმუნებენ, რომ მესია, რომელსაც ისინი ელოდნენ, ყოფილა ის, ვისზეც ამბობდა უფალი: "მე მოვედი მამის ჩემის სახელით, და არ მიმიღეთ, მოვა სხვა თავისი სახელით და მას შეიწყნარებთ" (იოანე 5:43). ამრიგად, მიუხედავად მათი დიდი დანაშაულისა ღმრთის წინაშე, ებრაელები იყვენენ და იქნებიან ღმრთის რჩეული ერი (?) (მართლმადიდებლური ეკლესიოლოგიის მიხედვით შეუძლებელია ებრაელები აღემატებოდნენ ჭეშმარიტ ისრაელს, უფლის ჭეშმარიტ სხეულს - ეკლესიას, რომლის თავი არის თვით ქრისტე - არქიეპ. პ.). ხოლო სლავები ღმერთს უყვარს იმისთვის, რომ ბოლომდე შეინარჩუნეს ჭეშმარიტი რწმენა უფლისა იესუ ქრისტესი (ისე, როგორც დღეს ოფიციალურ რუსეთის ეკლესიას აქვს "შენარჩუნებული" მართლმადიდებლობა, სხვებსაც "შეუნარჩუნებებიათ" და რაღა მარტო რუსებს ეთვლება ეს "დიდ დამსახურებად"? - არქიეპ. პ.).
ანტიქრისტეს დროს ისინი (ანუ რუსები - არქიეპ. პ.) სრულიად უარყოფენ მას, როგორც მესიას, რისთვისაც დაჯილდოვდებიან უფლის დიდი წყალობით: ეს იქნება ყოვლადძლევამოსილი ერი და რუსულ-სლავურ სახელმწიფოზე უფრო ძლევამოსილი ქვეყანა აღარ იქნება მთელს დედამიწაზე" (ციტ. წიგნიდან: "Россия пред вторым пришествием", сост. С. В. Фомин/ Москва. Адрес-Пресс 2001). აქ მკაფიოდ გამოსჭვივის მილენარიზმის, ანუ ათასწლოვანი მეუფების მწვალებლობა. მართლმადიდებლური სწავლების მიხედვით, ანტიქრისტეს შემდეგ, რომელსაც თვით ქრისტე ამარცხებს თავისი სიტყვის ძლიერებითა და დიადი მეორედ მოსვლით, დადგება მარადიული სუფევა და არა "რუსულ-სლავური სახელმწიფოს ძლევამოსილი არსებობა".
ოფიციალური, გაბატონებული ეკლესიის ისტორიკოსი ბ. კუტუზოვი თავის სტატიებში ხაზს უსვამს სერაფიმე საროველის ძველმოწესეობრივ გარეგნობას - ნიკონამდელი ბარტყულა (ბერების თავსაბურავი - რედ.), მანტია და კრიალოსანი (იხ. სურათები ქვემოთ).
ძველმოწესეობრივი კრიალოსანი სერაფიმე საროველის ხელში
ძველმოწესეობრივი კრიალოსანი სერაფიმე საროველის ხელში
საგულისხმოა ასეთი ფაქტიც: სერაფიმე ხშირად გამოისახება ხატებზე რკინის დიდი სამკერდე ჯვრით, რომლითაც ის ოდესღაც საკუთარმა დედამ დალოცა. პატარა პროხორეს (სერაფიმეს სიყმაწვილის სახელი) ამ დალოცვაზე გვიამბობს სერაფიმეს თითქმის ყველა "ცხოვრება". ფაქტი საკმაოდ მრავლისმეტყველია, თუ გავითვალისწინებთ, რომ 1722-1723 წლების განკარგულების შემდეგ, როდესაც აიკრძალა ეკლესიებსა და კერძო სახლებში მოჩუქურთმებული და ლითონისგან ჩამოსხმული ხატები, ამგვარი საეკლესიო ნაკეთობებიც ოფიციალურად იკრძალებოდა და მიჩნეული იყო არალეგალურად. აკრძალვის მასშტაბი ისეთი იყო, რომ იხურებოდა ლითონის ჩამომსხმელი ქარხნებიც კი. ამიტომაც, ლითონში ჩამოსხმული ხატებისა და ჯვრების წარმოებისა და გამოყენების მონოპოლია ძველმოწესეებს ჰქონდათ მოპოვებული (Сборник постановлений по части раскола, т. 1, СПБ, 1860 г., стр. 60).
"დღეს ქრისტეან-ახალმოწესეებს რომ ჰკითხოთ, - წერს ისტორიკოსი ვ. ვ. სმირნოვი, - როგორი დამოკიდებულება ჰქონდა მხცოვან სერაფიმეს ძველმორწმუნეებთან, მოგიყვებიან ისტორიას მისი ცხოვრებიდან პატარა ნავის შესახებ, რომლითაც წუთისოფლის ზღვის გადაცურვას ცდილობენ "მშფოთვარე" ძველმოწესეები, და დიდი ხომალდის შესახებ, რომლითაც მიცურავენ "მშვიდი" "მართლმადიდებლები"; ასევე იმის შესახებ, როგორ ამხელდა "ბატუშკა" სერაფიმე ორი თითით პირჯვრისწერას და ყველას მოუწოდებდა, პირჯვარი გადაეწერათ სამი თითით. მაგრამ ფაქტებმა, რომლებიც არცთუ დიდი ხნის წინათ გახდა ცნობილი მართლმადიდებელი საზოგადოებისთვის, მთელი ჩვენი წარმოდგენა სერაფიმე საროველზე 180°-ით შემოაბრუნა. აღმოჩნდა, რომ სინოდალური მისიონერები, რომლებიც აკონტროლებდნენ მთელ საინფორმაციო სივრცეს და ხალხს "საჭირო" ინფორმაციას შთააგონებდნენ, ამახინჯებდნენ მხცოვანის სახეს - ანიჭებდნენ მას ისეთ თვისებებს, რომლებიც განხეთქილების გასაღრმავებლად და ნიკონის რეფორმების გასამართლებლად იყო აუცილებელი" (Преподобный старообрядец Серафим Саровский) (Из книги В. В. Смирнова "Падение III Рима". https://texts.news/pravoslavie_1404/prepodobnyiy-staroobryadets-serafim.html ) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
ამ "პროცესზე" დიდი და სრულიად მიზანმიმართული ზეგავლენა მოახდინა მიტრ. სერაფიმ ჩიჩაგოვმა, რომელმაც საროველი მოხუცის ცხოვრება მანამდე უცნობი და ყოვლად დაუსაბუთებელი აპოკრიფებით "გაამდიდრა". ისტორიკოსი ვ. ა. სტეპაშკინი წიგნში "Преподобный Серафим Саровский: предания и факты" ("ღირსი სერაფიმ საროველი: გადმოცემა და ფაქტები") საარქივო დოკუმენტებზე (ფოტოსურათებითურთ) დაყრდნობით იმოწმებს უამრავ ფაქტს, რომელიც ბევრად განსხვავდება იმისგან, რასაც წერენ მიტრ. სერაფიმ ჩიჩაგოვი და სხვები. განსხვავებები იწყება პირდაპირ მოხუც სერაფიმეს დაბადების თარიღიდანვე. სინოდალურ "ცხოვრებებში" წერია, რომ ის დაიბადა 1759 წელს, თუმცა 1786 წლის "საროვის უდაბნოს ბერთა სიაში" სახელი სერაფიმე გვხვდება პირველად მისი სრული ასაკის, 32 წლის მითითებით. მარტივი არითმეტიკული გაანგარიშება გვიჩვენებს, რომ ღირ. სერაფიმე დაიბადა 1754 წელს. ეს დასტურდება გვიანდელი, კერძოდ, 1796, 1797, 1798 და 1799 წლებში მოსაგრე მონაზონთა უწყებებიდან, სადაც შესაბამის თარიღებს შეესატყვისება ასაკი: 42, 43, 44 და 45 წლები. შედეგად, ყველა მოვლენა, რომელიც თავს გადახდა ღირ. სერაფიმეს, შეემთხვა ადამიანს, რომელიც ხუთი წლით უფროსი იყო მასზე. მაგალითად, პროხორეს ბერად აღკვეცა მოხდა 1786 წლის 13 აგვისტოს, ანუ მაშინ, როდესაც ის ჯერაც 32 წლისა იყო და არა 27-სა, როგორც ამას წერენ "ცხოვრებებში" და ეს სრულიად ლოგიკურია, რადგან წეს-განგება კრძალავს 30 წლამდე ადამიანის ბერად აღკვეცას და ა. შ.
სარანსკის, ნიჟნი ნოვგოროდისა და არზამასის არქივებში არ დასტურდება საროველ ბერებზე, კერძოდ კი სერაფიმე საროველზე გლეხების თავდასხმის ამბავი. პერსონალური საქმე, რომელიც 1903 წლისთვის, ანუ მხცოვანის კანონიზაციის მომენტისთვის არსებობდა და რომელსაც შეეძლო დაედასტურებინა ეს ფაქტი, დღემდე არავის უპოვია. დიდია ვარაუდი იმისა, რომ პროხორე არ ჩამოვარდნილა სამრეკლოდან, რადგან ის, უბრალოდ, არც არსებობდა. ახალი მონაცემების ისეთი მიზანსწრაფულმა მაძიებელმაც კი, როგორიც იოასაფია (მის შესახებ ცოტა ქვემოთ ვისაუბრებთ), ვერც ერთ თავის გამოცემაში ვერ გაბედა სიტყვა "სამრეკლოც" კი ეხსენებინა. სამრეკლოს შესახებ პირველ ცნობას მხოლოდ 1863 წელს ვხვდებით და შეუძლებელია ავტორიტეტულ წყაროდ იქნას განხილული.
დიდ ეჭვქვეშაა, აგრეთვე, ქვასთან დაკავშირებული ამბავი, რადგან მოცემული ფაქტი აღწერილია სერაფიმეს ბიოგრაფიაში, რომელიც გამოსცა მღვდელმონაზონმა სერგიმ 1841 წ. (ავტორის მითითების გარეშე, წიგნის წინასიტყვაობას დართული აქვს მხოლოდ ინიციალები И. С. (ანუ Иеромонах Сергий). მაგრამ მონასტრის არქივში არსებობს იღუმენ ნიფონტის წერილის შავი დედანი, რომელიც "ქვაზე ლოცვის" ფაქტს ეჭვქვეშ აყენებს: "გარდაცვლილი მღვდელმონაზვნის, სერაფიმეს ცხოვრების წაკითხვის შემდეგ, რომელიც ჩემთვის ცნობილი პიროვნების მიერ არის შედგენილი, მაქვს პატივი განგიმარტოთ, რომ მე არ უარვყოფ მისი (სერაფიმე საროველის - არქიეპ. პ.) ცხოვრების იმ ვითარებებს, რომელიც შესამჩნევი იყო, მაგრამ უხილავ სულიერ ხილვებსა და ისტორიას, თითქოსდა ათასი დღისა და ღამის განმავლობაში ქვაზე მდგომი ლოცულობდა, ვერ დავადასტურებ, რადგან ამგვარი ფაქტი უცნობია".
ისტორიკოსი ვ. სტეპაშკინი იხრება იმ ვერსიისკენ, რომ ქვა, ასე თუ ისე, არსებობდა, მაგრამ, კარგად უწყოდა რა "რასკოლთან" სინოდალური ბრძოლის მეთოდების არსი, სრულიად კანონზომიერად უჩნდება ეჭვი ქვაზე ლოცვის ამბავთან დაკავშირებით. კიდევ უფრო საეჭვოა ის ფაქტი, თითქოსდა ღირ. სერაფიმე ქვაზე ლოცულობდა მუხლმოყრით, როგორც ლოცულობენ ლათინები (ძველი ეკლესია უარყოფდა ამ ჩვეულებას, რადგან იმის შემდეგ, რაც მაცხოვარი პილატეს წარუდგინეს, რომაელმა ჯარისკაცებმა დაწნეს ეკლის გვირგვინი და ქრისტეს თავზე დაადგეს, მარჯვენა ხელში კი ლერწამი მისცეს, თანაც "მუხლს იყრიდნენ მის წინაშე და დასცინოდნენ" (მათე 27:29)). დიდია ვარაუდი იმისა, რომ სერაფიმეს მიერ ქვაზე ათასდღიანი ლოცვის ლეგენდა გაჩნდა იმ მიზნით, რათა გაემართლებინათ ლათინური სიახლე: მუხლმოყრითი ლოცვის პრაქტიკა, რომელსაც ნიკონიანელი რეფორმატორები იმხანად აქტიურად ნერგავდნენ თავიანთ ეკლესიაში.
აუცილებელია ვახსენოთ კიდევ ერთი ცნობილი მოვლენა, რომელიც შორეულ უდაბნოში მოხდა. იქ იყო სკა, რომელიც დათვებს იზიდავდა. მღვდელმონაზონ იოასაფის (ივან ტიხონის ძე ტოლსტოშეევი) "თქმულებაში", რომელსაც საროველმა ბერებმა "უცხოსტუმარი" (чуждопосетитель) შეარქვეს, შეტანილია "დივეევოს მხცოვანი მონაზვნის, მატრონა პლეშჩეევას თქმულება", რომელიც ჰყვება თუ როგორ აპურებდნენ დათვს ის და სერაფიმე. იყო კი ასე სინამდვილეში?
ვ. სტეპაშკინი: "ჯერ ერთი, მატრონა საკმაოდ ახალგაზრდა იყო, როდესაც სერაფიმე შორეულ უდაბნოში ცხოვრობდა. მეორეც, რუსეთის სახელმწიფო ბიბლიოთეკაში, მიტროპოლიტ ფილარეტის ფონდში, ნაპოვნია საქმე სახელწოდებით: "Выписка из книги о жизни и подвигах Серафима Саровскаго 1849 г. (разсказ монахини, как она выдумала чудо Серафима Саровскаго)" ("ამონაწერი წიგნიდან სერაფიმე საროველის ცხოვრებასა და მოღვაწეობაზე (მონაზვნის მონაყოლი, როგორ გამოიგონა მან სერაფიმე საროველის სასწაული")). ... ეს თქმულება, როგორც მატრონა პლეშჩეევამ სიკვდილის წინ აღიარა, იღუმენ იოასაფს შეუთხზავს: იმის შიშითა და შეგნებით, რომ უფალი ჯერაც სწყალობს მას (მატრონა პლეშჩეევას - არქიეპ. პ.) და არ გაჰყავს მისი სული, რადგან სიცრუის გავრცელების გამო მის სინანულს ელოდება, მოუწოდებს წინამძღვარს, ეკატერინე ვასილის ასულ ლადიჟენსკაიას და მონასტრის მოძღვარს, მღვდელ ბასილ სადოვსკის, რომელთა წინაშეც აღიარებს, რომ ასე დაარიგა იოასაფმა და იმ შემთხვევაში, თუ სავანეს ესტუმრებოდა მეფის ოჯახის რომელიმე წევრი, მოეყოლა, თითქოსდა საკუთარი თვალით ჰქონოდა ნანახი, როგორც აპურებდა დათვს ბატუშკა სერაფიმე და თვითონაც როგორ აჭმევდა დათვს, რაც საერთოდ არ უნახავს... ამ აღიარების შემდეგ მატრონა მალევე გარდაიცვალა..."
აი, როგორ ახასიათებს იღუმენი ესაია II იოასაფს 1849 წელს, მისი "თქმულებების" პირველი გამოცემისთანავე: "ივან ტიხონის ძის (ტოლსტოშეევის) ახალი ქმნილება სერაფიმე საროველის სასწაულებზე ჯერ არ მინახავს და არც მიმაჩნია საჭიროდ მისი ნახვა, რადგან მართალი მხცოვანის ცხოვრება მე უფრო ვიცი, ვიდრე ივან ტიხონოვმა. საკვირველია, როგორ სჯერა პუბლიკას ახალი მუჰამედის. ივანეს თვითნებობით აღწერილი სასწაულები არ იმსახურებენ ნდობას, უფრო ზუსტად სულაც არ შეესაბამება ჭეშმარიტებას, რომელიც ჩვენ ვიცით"... (Преподобный старообрядец Серафим Саровский (Из книги В.В. Смирнова "Падение III Рима"). http://libed.ru/knigi-nauka/658631-1-prepodobniy-staroobryadec-serafim-sarovskiy-iz-knigi-smirnova-padenie-iii-rima-esli-segodnya-sprosite-hristia.ph p) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
მაგრამ ასეთი უცნაურობები გვხვდება არა მარტო სერაფიმე საროველის, არამედ სხვა ნიკონიანელ "წმინდანთა" ცხოვრებაშიც.
6. სტარცები და სტარცობის ინსტიტუტი
ახალმოწესეობრივი ეგზალტირებულობებიდან განსაკუთრებულად არის აღსანიშნი ე. წ. "სტარცები" და "სტარცობის" ინსტიტუტი, (46) ანუ ერისკაცთა დამრიგებელი მონაზვნობა, რომელიც წმიდად ახალმოწესეობრივი გამოგონებაა, რასაც თვითონაც აღიარებენ. ძველად მსგავსი არაფერი ყოფილა. "უხუცესები" (ან "მხცოვნები") მხოლოდ ბერებისთვის არსებობდნენ. ამიტომაც, უინტერესო არ იქნება, შევეხოთ ამ საკითხსაც, რადგან ზ. ნოდიას მიერ მოწონებული ბევრი "წმინდანი" ამ ინსტიტუტიდან მოდის.
_________________
46. "სტარჩესტვო" - "მხცოვნობა". რადგან ინსტიტუტი რუსულია და ზედმიწევნით მისმა თარგმნამ შესაძლოა გამოიწვიოს "სტარჩესტვოს" არსის არაშესატყვისი აღქმა, გადავწყვიტეთ, ეს მოვლენა ყველგან აღვნიშნოთ მისი "მშობლიური", რუსული ტერმინით.
_________________
ენციკლოპედიაში "Кругосвет" (Энциклопедия Кругосвет. Универсальная научно-популярная онлайн-энциклопедия), სტატიაში "Старчество" ვკითხულობთ, რომ "... სრულყოფილად თვითღირებულ რუსულ "სტარჩესტვოზე" ლაპარაკი შეიძლება მხოლოდ პაისი ველიჩკოვსკის ეპოქიდან (18 ს.); მისი სწავლება სრულყოფილი ლოცვის შესახებ განსაკუთრებულ ზეგავლენას ახდენდა ეკლესიისგან მკვეთრად გაუცხოებულ საზოგადოებაზე, მის განათლებულ ნაწილზე. გაუცხოების ფონზე არსებული ღვთისმოსაობის იგივე ფაქტორი ხელს უწყობს 19-20 სს. "სტარჩესტვოს" ტრადიციების განვითარებას, რომელიც სულ უფრო და უფრო აქტიურად გამოდის სავანედან და ეხსნება წუთისოფელს. სულიერი, არცთუ იშვიათად რეგულარულად განახლებადი საუბრები, რომლებიც შეიცავენ ინდივიდუალურად ორიენტირებულ ქადაგებებს, უფრო ეფექტური აღმოჩნდა, ვიდრე კრებითი მონაწილეობა საეკლესიო მსახურებაში ... მოიცავს რა რჩევა-დარიგებათა ფართო სპექტრს (ლოცვის პრაქტიკიდან ვნებებთან ბრძოლამდე და წმიდად საყოფაცხოვრებო საკითხებამდე), "სტარჩესტვო" ზეგავლენას ახდენს რუსული საზოგადოების ყველა ფენაზე, მათ შორის ინტელიგენციაზეც. პატივისცემის განსაკუთრებული ორეოლით იყო მოსილი ოპტის უდაბნოს "სტარცობა" (მაკარი, ამბროსი, ნექტარი და სხვები), თუმცა სხვა სავანეებიც თანამოზიარენი იყვნენ ამ ტრადიციისა, რომლის გარეშეც წარმოუდგენელია ისეთი მოსაგრეები, როგორებიც იყვნენ სერაფიმე საროველი და ეპისკოპოსი თეოფანე (დაყუდებული)" (https://www.krugosvet.ru/enc/kultura_i_obrazovanie/religiya/STARCHESTVO.html) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
კარგად აღწერს "სტარცობის" ინსტიტუტის არსს ცნობილი ძველმოწესე პუბლიცისტი ანდრია ეზეროვი. თავის პუბლიკაციაში (Никонианское "старчество") "ნიკონიანური "სტარჩესტვო"" ის წერს: "სწავლება "დამმოძღვრელ" და "დასამოძღვრ" ეკლესიათა შესახებ და სასულიერო ინსტიტუტების გახრწნა გახდა სასულიერო პირთა და მათ სულიერ სამწყსოს შორის ურთიერთობების არასწორი ფორმების აღმოცენების მიზეზი. პირველ რიგში, ეს ეხება ქრისტეანული ეკლესიისთვის ახალი, აქამომდე უცნობი (ყოველ შემთხვევაში ასეთი სახით) ინსტიტუტის აღმოცენებას, რომელმაც ახალმოწესეობაში მიიღო სახელწოდება "სტარჩესტვო".
ძველქრისტეანულ და ძველრუსულ ეკლესიაში "სტარცებად" (მხცოვნებად) იწოდებოდნენ სულიერი და დიდი ასკეტური გამოცდილების მქონე ბერები; ეს მოსაგრენი, რომელთაც გავლილი ჰქონდათ ხორციელი ვნებების დათრგუნვისა და სულიერი მოსაგრეობის დიდი და მძიმე გზა, არცთუ მცირე დროის შემდეგ ძალმოსილნი იყვნენ, გამხდარიყვნენ უფრო ახალგაზრდა ბერების სულიერი მოძღვრები და დამრიგებლები. მოწაფეები ასეთი გამოცდილების მქონე მამებს ხშირად უწოდებდნენ "მამებს", "მოძღვრებს", "მასწავლებლებს", "სულიერ წინამძღოლებს", "მიმრქმელებს", "უფროსებს" (ანუ მხცოვნებს). ასევე მიმართავდნენ მათ ამა თუ იმ ქვეყნის მკვიდრ მოსახლეობაში გავრცელებული ტერმინით, რომელიც მიანიშნებდა მამის ღრმა სულიერ და ასკეტურ გამოცდილებაზე და შვილებრივ პატივისცემაზე სულიერი მამის მიმართ.
მამებს განსაკუთრებული ზნეობრივი ავტორიტეტი ჰქონდათ და მათთან ბერების ურთიერთობას განაპირობებდა არა ამა თუ იმ მხცოვანის ცხოვრების რაიმე გარეგნული ფაქტი, არამედ ბერების სულიერი მოთხოვნილება. წმ. ბასილი დიდი აფრთხილებდა ახალბედა ბერებს, არ ეძებნათ ისეთი მოძღვრები, რომლებიც რაიმე გარეგნული საქმეებით იქნებოდნენ სახელგანთქმულნი. მოძღვრის არჩევისას მთავარ კრიტერიუმად წმ. ბასილი მიიჩნევს მამის სულიერ გამოცდილებას და წმიდა წერილის ცოდნას. როგორც წესი, მხცოვანს ერთი მოწაფე ჰყავდა (მაგ. ამბა დოროთეს მოწაფე იყო ღირსი დოსითეოსი). დროთა განმავლობაში, მისი სულიერი ზრდისა და უდაბნოში დამოუკიდებელი განმარტოების მიხედვით, შესაძლო იყო, მხცოვანს ჰყოლოდა სხვა მოწაფეც. იშვიათად გვხდება შემთხვევები, როდესაც ერთ მხცოვანთან სიბრძნესა და ბერულ ცხოვრებაში ერთდროულად იწაფებოდა რამდენიმე ან ათეულობით მოწაფე.
გამოცდილ მხცოვანს ზოგჯერ რჩევისთვის მიმართავდნენ სხვა მხარის ბერებიც, თუმცა ეს იშვიათად ხდებოდა, შესაძლოა ითქვას - გამონაკლის შემთხვევებში. მოძღვარი და მოწაფე ცხოვრობდნენ ერთ ჭერქვეშ. ამიტომაც უწოდებს ბასილი დიდი მხცოვანსა და მის მოწაფეს "ერთად მცხოვრებთ" (ციტ. Смирнов С. И. Духовный отец в древней церкви, стр. 43).
ბერმონაზვნობის ისტორიაში აღწერილია მრავალგვარი ხერხი, რითაც მოძღვრები ასწავლიდნენ მოწაფეებს. ზოგ მხცოვანს შეეძლო არაფერი ეთქვა, მაგრამ მოწაფე მოვალე იყო, გაემეორებინა ყველა მისი საქმე. სხვა შემთხვევებში, მოძღვარს შეეძლო გამოეცადა თავისი მოწაფე. ზოგს პრაქტიკაში ჰქონდა ზრახვათა აღსარება, მაგრამ ნებისმიერ შემთხვევაში მოძღვრობის მთავარი მიზანი იყო ბერის სულიერი აღზრდა, დამწყები ბერისთვის სულიერი დახმარების გაწევა ამ ძნელ და ეკლიან გზაზე, რომელსაც ბერმონაზვნური ცხოვრება ჰქვია. ბერული აღზრდის გარეშე მხცოვნობა არ არსებობდა ერთი უბრალო მიზეზის გამო: ამბას შეეძლო ესწავლებინა მხოლოდ ის მეცნიერება, რომელშიც თვითონ იყო გაწაფული, ანუ ბერმონაზვნური ცხოვრება.
ბერმონაზვნობის ცნობილი მკვლევარი ს. ი. სმირნოვი აღნიშნავს, რომ მხცოვნობა წარმოადგენდგა მხოლოდ და მხოლოდ ბერულ ინსტიტუტს და იყო "მონაზვნური ცხოვრების მთელი საფუძველი ...რომელიც შესაბამისობაში იყო მონასტრული ცხოვრების ყველა ფორმასთან და ის ვლინდებოდა ყველგან, სადაც კი არსებობდა ქრისტეანული მონაზვნობა" (იქვე. გვ. 5). იყო ცალკეული შემთხვევები, როდესაც თავიანთი სიწმიდით ცნობილი ბერები (ღირ. თეოდოსი პეჩორელი, აბრაამ სმოლენსკელი, სერგი საკვირველმოქმედი, საბა სტოროჟეველი, იოსებ ვოლოცკელი, მაქსიმე ბერძენი, დიონისე რადონეჟელი და სხვები) სულიერ რჩევებს აძლევდნენ ერისკაცებსაც, მაგრამ ეს აიხსნებოდა საჭირო აუცილებლობით და "განსაკუთრებული შემთხვევით", რაც ხაზგასმულია მათ ცხოვრებებში.
ძველი ბერები არცთუ იშვიათად ფლობდნენ განსაკუთრებულ სულიერ ნიჭებსაც, მაგრამ ამ ნიჭებს არ უკავშირებდნენ არც მოძღვრობას და არც მხცოვნობას, არამედ უშუალოდ მოსაგრეობას, ბერულ ცხოვრებას და ღმრთის განსაკუთრებულ განგებულებას. დიდი მამები ყოველთვის გვაფრთხილებენ, არ გაგვიტაცოს წინასწარმეტყველებებმა, ხილვებმა და სხვა სასწაულებმა. ღირ. პახომი ძმობას ასწავლიდა: "ღმრთის მცნებებით მცხოვრები და მტკიცე რწმენის მქონე ადამიანი უმჯობესია იმაზე, ვისაც აქვს ხილვათა ნიჭი, რადგან უფლის ტაძარია" (იქვე, გვ. 62). ღირსი კასიანე კი ამბობდა, რომ "სასწაულები, რომლებიც გაკვირვებას იწვევს, ნაკლებად შეეწევიან წმინდა ცხოვრებას"; იგივე მამა ასეც ბრძანებდა: "სხვებისგან ეშმაკთა განდევნაზე უფრო დიდი სასწაულია ვნებების განდევნა საკუთარი სხეულიდან" (იქვე, გვ. 62).
აზრი იმის შესახებ, რომ სულიერი მოსაგრე უფრო მამებისეული ზოგადი გადმოცემებით უნდა განისწავლებოდეს, ვიდრე მოჩვენებით ან სინამდვილეში არსებულ დიდ მამათა ცალკეული სწავლებით, გვხვდება ღირ. ბიკენტი ლირინელთან და სხვა წმიდა მამებთანაც, განსაკუთრებით ღირ. ნიკონ ჩერნოგორელთან. მოძღვრისადმი მორჩილება აუცილებელი ნიშან-თვისება იყო ბერმონაზვნობისა, მაგრამ იმ შემთხვევაში, თუკი მოსწავლე თავის მოძღვარს რაიმე მწვალებლურ სწავლებას შეამჩნევდა, ვალდებული იყო, დაუყოვნებლივ შეეწყვიტა მასთან ურთიერთობაც და სწავლაც. ღირსი იოანე ამასთან დაკავშირებით გვარიგებს: "როდესაც დანამდვილებით გახდება ცნობილი, რომ მოძღვარი დასნებოვნებულია მწვალებლობით, უნდა მიატოვო იგი" (იქვე, გვ. 51).
"ამისგან სრულიად განსხვავებული სწავლება აღმოცენდა ახალმოწესეთა ეკლესიაში 19-ე საუკუნიდან. ჯერ ერთი, ამ ახალ მოვლენაში თითქმის მთლიანად დაიკარგა ბერმონაზვნური მოსაგრეობის სწავლების ცნება. ახალ "სტარცებს" შორის იყვნენ ბერები, რომლებსაც საერთოდ არ ჰყავდათ მოწაფეები: სქემოსანი სიმონი, ზოგიერთი ოპტინელი ბერი - მაგალითად, ანატოლი (ზერცალოვი). ასეთი "სტარცები" არაფერს ასწავლიდნენ ბერებს, არამედ მთელი თავიანთი ყურადღება გადაჰქონდათ ერისკაცებზე. ახალი "სტარცობის" აპოლოგეტები არც მალავდნენ, რომ ეს არის პრინციპულად ახალი და ძველი ეკლესიისთვის უცნობი მოვლენა. ასე მაგალითად, ოპტინური ბერმონაზვნობის მკვლევარი ვ. ი. ეგზემპლიაროვი წერდა: "შევჩერდები მხოლოდ ერთ მხარეზე რუსული სტარცობისა, რომლითაც ის მკვეთრად განსხვავდება ძველაღმოსავლურისგან. ...ჩვენი სტარცობა რუსეთში თავისი გამოჩენის პირველივე დღეებიდან დაადგა დამოუკიდებელ და ახალ გზას და წარმოადგენდა არა იმდენად მონაზვნურ, რამდენადაც უფრო სახალხო მოძრაობას. დოსტოევსკი პოპულარიზაციას უწევდა სტარცობის იდეას და მეტად ლაკონურადაც აღნიშნა მისი ხასიათი, უეჭველად, თავის ოპტინურ შთაბეჭდილებებზე დაყრდნობით... ოპტის უდაბნო - სხვა საქმეა. მისი სტარცები არიან სტარცები და მრჩეველნი მთელი რუსი ხალხისა და მხოლოდ ძალიან შეზღუდული ზომით - ბერმონაზვნებისა. დღეს ძნელად წარმომიდგენია მონასტერი სტარცების გარეშე. მათთანაც არიან ხოლმე მორჩილები, მაგრამ მათი სულიერი მოსაგრეობის ცენტრი ე. წ. "ბოგომოლცები" არიან. ამიტომაც, როდესაც რომელიმე ბერთაგანი აიღებს მორჩილებას სტარცად გახდომისა, რამდენადაც მე ვიცი, უპირველესად მხედველობაში მიიღება ეს უნარი, ხალხთან ლაპარაკის სულიერი ნიჭი, შეძლებისდაგვარად დააკმაყოფილო ხალხის სულის ყველა მოთხოვნილება და, როგორც ჩანს, ამ შემთხვევაში მონაზვნობის მეორე პლანზე გადაწევა გარდაუვალია... ოპტის უდაბნოში მთელი კორპუსებია აშენებული სტარცებთან მომსვლელი ერისკაცებისთვის და სტარცებიც აისიდან დაისამდე იღებენ მათ, მაშინ როდესაც თავიანთ ძმებისთვის მხოლოდ საღამოობით იცლიან" (Экземплярский В. И. Доклад о старчестве. Киевское религиозно-просветительское общество, 1917).
რაკიღა "სტარჩესტვომ" დაკარგა თავისი ძველი, ბერმონაზვნური ნიშნები, "სტარცად" გახდომა შეეძლო ნებისმიერ ადამიანს. არ არის გასაკვირი, რომ ახალგამომცხვარი სტარცების მნიშვნელოვან რაოდენობას არ ჰქონდა არანაირი სულიერი გამოცდილება. მრავალი მათგანი იყო უბრალო მღვდელი ან საეკლესიო მსახური, ზოგჯერ კი ერისკაციც, რომელიც სულიერი მოძღვრობის გზას დაადგა. XIX-XX საუკუნეებში ამგვარი ტიპის ყველაზე ცნობილი სტარცები იყვნენ მღვდლები იოანე სერგიევი (კრონშტადსკი), ეგორ ჩეკრიაკოვსკი, ალექსი მეჩევი, ბასილი შვეცი, ნიკოლა გურიანოვი, არტემი ვლადიმიროვი, ერისკაცები ივან იაკობის ძე კორეიშა, სემიონ მიტრიჩი, მიტიუშა კოზელსკი, სქემოსანი მაკარია, ერისკაცი დედაკაცები მატრონა მოსკოველი, პელაგია რიაზანელი. სტარცებად ხდებოდნენ ეპისკოპოსებიც კი: ტიხონ ზადონელი, ანტონ ვორონეჟელი, ანდრია (უხტომელი), ბარნაბა (ბელიაევი), იოანე (მაქსიმოვიჩი), გენადი (სეკაჩი), თეოფანე (გოვოროვი) დაყუდებული, რომელიც ერისკაცებს წერილობითი დარიგებებით ხელმძღვანელობდა.
მოდი, პირდაპირ ვთქვათ და ვაღიაროთ, რომ ერისკაცთა შეკითხვებზე და მოთხოვნებზე, მით უფრო ცხოვრებისეულ საკითხებზე პასუხის გაცემა უფრო უპრიანია თეთრი სამღვდელოებისთვის. მაგრამ როგორ კონტექსტში იძლევიან ამ პასუხებს? რა ტენდენციას გამოხატავენ ისინი? ერთი საქმეა, როდესაც სულიერი მამა რჩევას აძლევს ან არ აძლევს თავის სულიერ შვილს, არ წავიდეს კურორტზე და სხვა საქმეა, როდესაც უცხო ადამიანს შეკრებილი მასიდან ეუბნება: "გაყიდე სახლი და იყიდე ველოსიპედი".
ახალი "სტარჩესტვოს" გამოჩენამ გამოიწვია უამრავი ცრუმოძღვრების აღმოცენება, რომლებიც ეხება სამოძღვრო და სულიერ მოღვაწეობას. თუ ძველი მხცოვანი ბერები ახალდამწყებს ასწავლიდნენ იმ მეცნიერებას, რომელიც თვითონ განვლეს და გაიწაფნენ, ახალ "სტარცებს" პასუხის გაცემა უწევთ სულ სხვადასხვა, ზოგჯერ მონაზვნობისთვის სრულიად უცხო და მიუღებელ შეკითხვებზე და მოთხოვნებზე. საუბრები, რომლებსაც სტარცებთან მართავდნენ მლოცველები ("ბოგომოლცები"), ხშირად არათუ მარტო ბერმონაზვნურ, სულიერ სფეროსაც კი არ ეხებოდა. ლიტერატურაში, რომელიც ეძღვნება ოპტინელ სტარცებს, აღწერილია მრავალი შემთხვევა, როდესაც სტარცები თავიანთი რჩევებით ეხმარებოდნენ ერისკაცებს მომგებიანი ბიზნეს-პროექტების განხორციელებაში. სტარეც ამბროსის (გრენკოვი) ბიოგრაფები აღნიშნავენ: "ამბროსის ხშირად მიმართავდნენ ვაჭრები, ითხოვდნენ რჩევას და მითითებებს თავიანთ სავაჭრო საქმეებში. მიწის მფლობელებს რჩევებს აძლევდა მმართველობით საკითხებში... ის მიუთითებდა თუ როგორ იქნებოდა უკეთესი განკარგულიყო კაპიტალი ან უძრავი ქონება, როგორ უნდა წარმოებულიყო მეურნეობა სავანეებში, როგორ ეწარმოებინათ საქმეები სასამართლოებში და ა. შ. ..." ცნობილი მწერალი სერგი ნილუსი არაერთხელ ახსენებს სტარცების საქმიან კონსულტაციებს: "გაცვალე - ამბობს მ. ეგორი, - მამული სხვა მამულზე, თუ იპოვი, ხოლო ქარხნის დახლები დაივიწყე და არც კი იფიქრო ორი წელიწადი. ქარხანა ახლა არ მუშაობს, ერთი-ორი წლის შემდეგ კი ქარხანასაც რაღაც მოუვა!" (Нилус С. Отец Егор Чекряковский. Почаевская лавра, 2002, стр. 20).
ს. ნილუსმა თვითონაც წარმატებას მიაღწია სტარცების მენეჯმენტის წყალობით. მრავალი ავტორი გულაჩუყებული აღწერს თუ როგორ "მოძღვრავდა" ამბროსი (გრენკოვი) დედაკაცებს, როგორ უნდა გამოეკვებათ ბატები, რათა შიმშილით არ დამწყდარიყვნენ, ან როგორ უნდა დაემჟავებინათ კომბოსტო... ერთ-ერთი მემამულე სტარეც ამბროსის ეკითხებოდა, რამდენი ფანჯარა გაეკეთებინა მისი მშენებარე სახლის ფასადზე - ღმერთმა ნუ ქნას, ან მეტი იყოს, ან ნაკლები, ვიდრე "საჭიროა".
ცხადია, არც იეროსქიმონაზონ ამბროსის (გრენკოვს) და არც სხვა სტარცებს, როგორც წესი, არ გააჩნდათ სათანადო ეკონომიკური, იურიდიული, პოლიტიკური, ვეტერინარული, აგრონომიული და სხვა ცოდნა-განათლება იმისათვის, რათა ამგვარ საკითხებზე კვალიფიციური რჩევები მიეცათ. ამიტომაც ახალი სტარცების უმთავრესი ნიშანი გახდა არა ასკეტურ-სულიერი გამოცდილება და წმიდა წერილის გულისხმისყოფა, არამედ "წინასწარმეტყველებისა" და "მჭვრეტელობის" ნიჭის ფლობა, რომელთა დახმარებითაც შეეძლოთ, პასუხი გაეცათ შეკითხვებზე, რაზეც წარმოდგენაც არ ჰქონდათ. სასწაულებრივი "ნიჭები სულისა" და მათი განუწყვეტელი მომდინარეობა გახდა ახალი სტარცობის აუცილებელი ნიშანი. სტარეცი ხდება არა უბრალოდ ბერი-მოძღვარი, არამედ "ზეციური ხმა", "შუამავალი", რომელმაც უნდა გვამცნოს ნება ღმრთისა. ოპტინელი სტარცების რევოლუციამდელი მკვლევარი ი. მ. კონცევიჩი აღნიშნავს: "როდესაც ახალდამწყები ბერი იპოვის ჭეშმარიტ, მადლმოსილ სტარეცს და დაემორჩილება, მოწაფე მას ყველაფერში უსიტყვოდ უნდა გაჰყვეს, რადგან სწორედ ამ უკანასკნელში ვლინდება უშუალოდ ღმრთის ნება. არ არის სავალდებულო, რაიმე ვკითხოთ სტარეცს, მაგრამ, თუ რჩევას ითხოვ ან დარიგებას, მაშინ მას უცილობლივ უნდა მიჰყვე, რადგან სტარეცის მიერ გადმოცემული ღვთიური მითითებისგან ყოველგვარი გადახრა სასჯელის გარდამომწვევია" (И. М. Концевич. Из книги "Оптина пустынь и ее время"). მას მხარს უბამენ თანამედროვე ავტორები და ირწმუნებიან, რომ ""სტარეცი" - ეს არის "ქრისტეს გონების" მატარებელი, ეკლესიის შინაგანი ძალის გამოხატულება. ის, როგორც მოციქულები და მოწამეები, ატარებს არა მარტო გულითად გამოცდილებას, არამედ ფლობს სულების გარჩევის, მჭვრეტელობისა და მკურნალობის ზებუნებრივ ძალებსაც". ზოგიერთი მორწმუნე სტარეცს ლამის უფალსაც კი ადარებს. "თავის წინასწარმეტყველურ მსახურებაში, რომელიც სრულიად ღმრთივშთაგონებულია, სტარეცი მოწაფეს ამცნობს ღმრთის ნებას ...როგორც ღმრთის ნების მაუწყებელი შუამავალი, სტარეცი მიიჩნევა თვით ქრისტეს საქმის გამგრძელებლად და მოსესთან ერთად წინასწარმეტყველთა დასში ირიცხება" (შეად. გამოსვ. 4:13) (Иеродиакон Николай (Сахаров). Учение архимандрита Софония о старчестве: старчество и послушание в богословии архимандрита Софрония (Сахарова) // Журнал Института богословия и философии, № 10. СПБ, 2001 г. стр. 84-112).
ზემოთ ჩამოთვლილ შემთხვევებში ერთდროულად რამდენიმე მწვალებლობა იმალება, რომლებიც წმიდა მამათა სწავლების საწინააღმდეგოა. პირველი ის არის, რომ სტარეცი ჩრდილავს თვით ღმერთს, მას უტოლებენ ქრისტეს, ხდება პირადი, პრივატული წინასწარმეტყველი. სწავლება სტარეცზე, როგორც "ქრისტეს გონებაზე", უტოლდება პაპისტურ სწავლებას რომის მღვდელმთავარზე, რომელიც, კათოლიციზმის სწავლების თანახმად, არის ქრისტეს "ვიკარიუსი" (მოადგილე), რადგან პაპი - "ეს არის იესუ ქრისტე, რომელიც დაფარულია ანაფორის ქვეშ და ადამიანური ორგანოების მეშვეობით განაგრძობს კაცთა შორის მსახურებას" (ეპისკოპოსი ბუგო. "Церковь" 1922 г., цит. по: Митрофан Зноско-Боровский. Православие, Римо-Католичество, Протестантизм и Сектантство. Свято-Троицкая Сергиева Лавра, 1991, стр. 36).
მეორე. ახალმოწესეობრივი სტარჩესტვოს უმთავრესი ნიშანია არა რუდუნებითი სულიერი მოსაგრეობა, არამედ ზებუნებრივი თვისებების ფლობა. ყველა ეს თვისება აუცილებელია სტარეცთან მოსული ერისკაცის ათასგვარი მოთხოვნილების დასაკმაყოფილებლად - დაწყებული მკურნალობიდან, დამთავრებული ბიზნეს-პროგნოზებით. ამ მოვლენის მკვლევარი, მღვდელი ვლადიმერ სოკოლოვი აღნიშნავს: "ისინი (სტარცები - არქიეპ. პ.) ყოველთვის გრძნობენ საკუთარ ქარიზმატულობას და გულთმისნობას, რომ მოხვეჭილი აქვთ უდიდესი სულიერი ნიჭები. ისინი ლაპარაკობენ წინასწარმეტყველისთვის დამახასიათებელი პათოსით... ამ ზეადამიანური ნიჭების ზეციური წყაროს წარმომავლობისა და ყალბი თავდაჯერებულობის გამო სრულიად გულგრილნი არიან ტრადიციული ცოდნის მიმართ. ამიტომაც არის, რომ საჭიროდ არ მიიჩნევენ მართლმადიდებლური ტრადიციის შესწავლას, ეჩვენებათ, რომ ისინი მას შინაგანად ეზიარებიან. მათ ყოველთვის სჭირდებათ მათი ქარიზმატულობის დამადასტურებელი რაიმე მტკიცებულება - ყოველთვის რაიმე ნიშნის ძიებაში, სასწაულებისა და ნიშების მოლოდინში არიან, რომლებიც დაადასტურებდა მათი ქცევებისა და რჩევების მართებულობას" (Соколов В., Священник. Младостарчество и православная традиция. М., 2005 г., стр. 6).
ზოგიერთი ახალმოწესის აზრით, სტარჩესტვოს გარეშე თურმე შეუძლებელი ყოფილა სულიწმიდის მადლის მოქმედებაც კი: "სტარჩესტვო - ეს არის ღმრთისა და ადამიანისადმი განსაკუთრებული მსახურება, ნებაყოფლობითი მსხვერპლი, რომლის გარეშე შეუძლებელია სულიწმიდის მადლის მოპოვება" (Тарасова Т. "Избави мя от клеветы человеческия..." // Русский вестник, 19.12.2003). ზებუნებრივი უნარების მოთხოვნა, სულიწმიდის მადლის მოსახვეჭად საჭირო განსაკუთრებული მსახურების აღიარებასთან ერთად, აყალიბებს მწვალებლურ შეხედულებას ღმრთის თაყვანისცემის საეკლესიო ფორმების არასრულფასოვნების შესახებ. ეს მწვალებლობა ეწინააღმდეგება მართლმადიდებლურ სწავლებას სულიწმიდის მადლის საეკლესიო საიდუმლოებებსა და მღვდელმოქმედებებში გადაცემის შესახებ, ანუ ადამიანისა და ღმერთის საეკლესიო და კერძო ურთიერთობის მართლმადიდებლურ სწავლებას. ღმრთის წმიდა და კეთილ ნებასთან ადამიანის ნების თანხმობაზე საკმაოდ დამუშავებული საეკლესიო სწავლება არსებობს და მისგან განდგომა შეიძლება განვიხილოთ, როგორც გადახრა, თუნდაც სტიქიური, მაგრამ მაინც გადახრა მონოთელიტობისკენ ("ერთნებიანობისკენ").
ამ მწვალებლობის უმნიშვნელოვანესი ტიპური გამოხატულებაა ახალმოწესე სტარცების მეტად უხვი "ლიტურგიკული მოღვაწეობა". სტარცები გამოდიან საეკლესიო წეს-განგებათა ჩარჩოებიდან და ყოველგვარი დაეჭვების გარეშე ახდენენ ძველი ღვთისმსახურების რეფორმირებას, აყალიბებენ ახალ მღვდელმოქმედებას, აქამომდე უცნობ "წესებსა" და "ჩვეულებებს". რითაც ისინი მრევლს პირდაპირ მიუთითებენ, რომ ადამიანს საეკლესიო საიდუმლობებეში მონაწილეობა კი არ აძლევს ცხოვნების სისრულეს, არამედ "მადლის" მიღება, სულიერი და ხორციელი განკურნება, წინასწარმეტყველებანი, "სასწაულთა" ხილვა, რომლებიც შესაძლებელია მხოლოდ თვით სტარცების მიერ გამოგონილი განსაკუთრებული, უჩვეულო და საღვთისმსახურებო ფორმების მეშვეობით. სტარცების ლიტურგიკული გამომგონებლობა მეტად მრავალფეროვანია. ასე, მაგალითად, მამა გიორგი ჩეკრიაკოვსკი ლიტურგიკული ლახვრით აკურთხებდა წყალს და ამკვიდრებდა ზეთისცხების სხვადასხვა ფორმას. მღვდელმა იოანე კრონშტადტელმა (სერგიევი) პრაქტიკაში დაამკვიდრა მასობრივი სინანული (აღსარება). ამ საიდუმლოს დროს ეკლესიაში შეკრებილთაგან ყველა ერთდროულად გაჰყვიროდა თავის ნამდვილ და მოჩვენებით ცოდვებზე, რითაც ერთმანეთი ექსტაზამდე მიჰყავდათ. მანვე შეადგინა განსაკუთრებული ლოცვა ღვთისმშობლისადმი, რომელშიც სთხოვდა გრაფ ლევ ტოლსტოის მოკვდინებას. სტარეცი-ერისკაცი იან იაკობის ძე კორეიშა "აკურთხებდა" თამბაქოს, სტარიცა მატრონა მოსკოველი "აკურთხებდა" აიაზმას. სერაფიმე საროველს მიაწერენ "ღვთისმშობლის თხრილის" ("Богородичная канавка") გარშემო ლიტანიობის წესის ავტორობას და "სერაფიმისეულ" ქოთანში "მადლისმიერი" ორცხობილების კურთხევას. თანამედროვე სტარცები კიდევ უფრო შორს მიდიან. ასე, მაგალითად, სქიმონაზონმა ანტონინამ შეიმუშავა დედის მუცელში მომკვდარ ყრმათა ნათლობის წესი (Соколов В., священник. Младостарчество и православная традиция. М., 2005 г., стр. 237). ცნობილია მოსანათლავი ყრმების "ნაკურთხი" ცოცხებითა და კრიალოსნებით ცემის "წეს-განგებანი" (იქვე გვ. 241). სქემოსანი თეოდოსი კურნავს მემთვრალეობის ვნებას ღვინოზე და არაყზე განსაკუთრებული ლოცვის წარმოთქმით (Берестов Анатилий, иеромонах; Печерская Алевтина "Православныеколдуны - кто они? Москва, "Новая книга" // "Ковчег"; 1998 г., стр. 125, 126).
დიდი პოპულარობა მოიხვეჭა სხვადასხვა სახის "შელოცვებმა" - ეგზორციზმის ფსიქოსულიერმა სეანსებმა. ივანოვოს ეპარქიის ყაზანის მონასტერში სტარეცი იღუმენი ბიკენტი (კრივოშეევი) ზეთს ცხებს ყრმათა და პატარა მოზარდთა სასქესო ორგანოებს, რათა "განკურნოს ისინი მრუშობის ვნებისგან". ცნობილია, რომ იყვნენ სტარცები, რომლებიც "კურნავდნენ" სქესობრივი აქტის მეშვეობით... სტარეცი ტავრიონი (ბატოზსკი), რომელიც, სხვათა შორის, 1957-58 წლებში ერთ-ერთი უკანასკნელი არქიმანდრიტი და ცნობილი გლინსკის უდაბნოს წინამძღვარი იყო (მან აქტიური მონაწილეობა მიიღო საეკლესიო პრაქტიკიდან ძველი მონაზვნური და ლიტურგიკული გადმოცემების ამოღებაში, რომლებიც ამ უდაბნოში ჯერ კიდევ XIX საუკუნის დასაწყისიდან დაამკვიდრა უფრო ტრადიციული "სტარცობის" წარმომადგენელმა ფილარეტ გლინკელმა) და ხრუშჩოვის დევნულების პერიოდში საერთოდ დახურა ეს სავანე), პრაქტიკაში ამკვიდრებდა სულ ახალ და ახალ მკრეხელობებს, მაგალითად, საკურთხევლიდან გაიტანა სატრაპეზო ჯვარი, დაამკვიდრა ზიარება მარხვისა და აღსარების გარეშე, თანაც არა უზმოზე (ეს ჩვეულება დღემდე პრაქტიკაშია როგორც რუსულ, ასევე მის იდენტურ ქართულ "მართლმადიდებელ" ეკლესიაშიც - არქიეპ. პ.), მანვე დაამკვიდრა ლიტურგია "აღმსარებლის მკერდზე" (სადაც აღმსარებლის ცოცხალი სხეული გამოიყენება საკურთხევლად ანტიმინსის (წმიდა ნაწილების) გარეშე, რადგან, ამ შემთხვევაში, წმინდანთა ნაწილების როლს ცოცხალი ადამიანის სხეული ასრულებს), რაც მეტად წააგავს "შავ მესას" ან, უკეთეს შემთხვევაში, ჰომოეროტიკულ შოუს.
სტარცების გამაოგნებელი სიახლეები იმდენად მრავალფეროვანია, რომ შეუძლებელია ამ სტატიაში ყველას ჩამოთვლა და კვლევა. "ლიტურგიკულ" სიახლეთა და მწვალებლობათა შესასწავლად, რომლებიც მათ მოიტანეს, ცალკეული სამეცნიერო ნაშრომი დაგვჭირდებოდა. მარტოოდენ სერაფიმე საროველის მიერ გამოგონილი "საიდუმლოებანი" და "სწავლებანი" იმსახურებს სპეციალურ გამოკვლევას. მათ შორის არის მთელი რიგი მარიამოლოგიური ერეტიკული საქმიანობა, რომელიც დაკავშირებულია ღვთისმშობლის კულტთან და დღემდე არსებობს სხვადასხვა ახალმოწესეობრივ ეკლესიაში (ეს არის სწავლება სერაფიტული, ღვთისმშობლისეული სიწმიდის მოხვეჭის, ანუ სულისწმიდის მხოლოდ ღვთისმშობლის მეშვეობით "მოხვეჭის" შესახებ), მთელი რიგი ესქატოლოგიური ერესები (სერაფიმე საროველის მკვდრეთით აღდგომისა და ღვთისმშობლის თხრილის შესახებ, რომელსაც თურმე ვერ გადალახავს ანტიქრისტე), "მართლმადიდებლური" ფეტიშიზმი, ანუ სულიწმიდის განსაკუთრებული მოხვეჭა, რომელიც დაკავშირებულია სერაფიმეს ორცხობილების დამზადების კულტთან და დიდ აიაზმაზე საჭმლის მომზადების შესახებ სწავლებასთან) და მრავალი სხვა.
ზოგიერთი სტარეცისა და სტარიცას ცხოვრება (მაგალითად თეოდოსია კავკასიელისა ან მატრონა მოსკოველისა) სავსეა ისტორიული შეუსაბამობებითა და სისულელეებით. მაგრამ არსებობს უფრო ავისმომასწავებელი მომენტებიც: მატრონუშკამ ვერ შეძლო სამკერდე ჯვრის ტარება მკერდზე, სქემოსან მაკარიასთან მოფრინავდა "შავი ღვთისმშობელი" და ა. შ. მიუხედავად ამისა, სრულიად ნათელია, რომ ამ სიახლეებს, უფრო სწორად, უცნაურობებს საერთო არაფერი აქვს მართლმადიდებლურ ტრადიციასთან. სტარცების ზოგიერთი გამონაგონი პირდაპირ სასაცილო და სულელურია, სხვები მკრეხელურია, ნაწილი კი, უბრალოდ, სახიფათოა ფსიქიკისა თუ ფიზიკური ჯანმრთელობისთვის. მრავალი სპეციალისტის შეფასებით, სადღეისოდ სტარცები ქმნიან უძლიერეს ოკულტურ დაჯგუფებას, რომელთა ზემოქმედებით წარმოებს ახალმოწესეობის შეუქცევადი და ავთვისებიანი მუტაცია. ერთ-ერთი ახალმოწესე მეცნიერი ასე გვაფრთხილებს: "ფაქტობრივად, მათ ჩამოაყალიბეს თავიანთი "ეკლესია" მათივე "ჭეშმარიტი" საიდუმლოებებით. ეს ნამდვილი ტოტალიტარული სექტაა მისთვის დამახასიათებელი ნიშნებით..." ადრე ეს პროცესი ლოკალური ხასიათისა იყო..., მაგრამ ბოლო დროს მან მასობრივი ხასიათი მიიღო. ხდება მთელი ორგანიზმის "მეტასტაზირება..." ძალიან მალე საეკლესიო ცხოვრების ნიადაგზე ჩვენ გველოდება მონასტრების ან ჩაკეტილ სამრევლოთა ახალი ანკლავები თავიანთი დამოუკიდებელი, ეკლესიასთან დაუკავშირებელი ცხოვრებით, საკუთარი დოგმატურ-ასკეტიკური და კანონიკური ტრადიციით" (Соколов В. священник. Младостарчество и православная традиция. М. 2005, с. 246, 248-249. ციტ. Андрей Езеров. Никонианское "старчество". Часть первая. http://staropomor.ru/nikon%288%29/ezerov.html // https://txt.drevle.com/text/andrei_ezerov-starchestvo) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
ისტორიული თვალსაზრისით, სტარჩესტვო გვიანდელი მოვლენაა. XVIII საუკუნის ცნობილ ისტორიულ პერსონაჟს, პაისი ველიჩკოვსკის, რომელიც ბერძნული და სლავური ასკეტური ლიტერატურის ნამდვილად კარგი მცოდნე და, ამავე დროს, ძველმორწმუნოების დიდი მოძულე იყო, გააჩნდა მასწავლებლობის ვნება, რის შედეგადაც მისი მოწაფეებით აივსო რამდენიმე მოლდავური მონასტერი. ამ დროს რუსული, განათლებული საზოგადოება ნელ-ნელა იწყებდა შემობრუნებას, უარის თქმას უცხოთთაყვანისმცემლობაზე (მაგალითად, ყოველივე ჰოლანდიურის თაყვანისცემაზე) და პეტრეს დროინდელ პროტესტანტიზმზე, ვოლტერის, რუსოს, დიდეროტის (დიდრო) და სხვათა მოძღვრებებზე, მასონობასა (ლოპუხინი, ნოვიკოვი), "ტამპლიერობასა" თუ "რაინდობაზე" (იმპერატორი პავლე I), დასავლელ მისტიკოსებსა და ვიზიონერობაზე (მათ იმოწმებდა თვით ტიხონ ზადონელი), ექსტატურ სექტებზე (მაგალითად, ხლისტებზე - ამ გატაცებას პატივი მიაგო ფილარეტ დროზდოვმა, შემდგომში მოსკოვის მიტროპოლიტმა და ასევე ძველმორწმუნე მართლმადიდებელთა დაუძინებელმა მტერმა).
სახელმწიფო "მართლმადიდებლობა" დიდი ხანია გადაიქცა რაღაც უსულო სხეულად და სულიერი აზრით, არაფრის მომცემ საწესჩვეულებო ვალდებულებად. აქ ყოველივე ამას დაემატა კიდევ პატრიოტული აღმავლობა და სულიერი აღმასვლა, დაკავშირებული 1812 წლის სამამულო ომთან. საჭირო იყო პასუხი "დროის მოწოდებაზე". სწორედ ასეთ პასუხად მოგვევლინა სტარჩესტვო, რომელიც რუსეთში, კერძოდ, ზოგიერთ სამხრეთ რუსულ სავანეში, მაგალითად, სოფრონის უდაბნოში მოლდავური მონასტრებიდან გამოსულმა სტარცებმა შეიტანეს.
დამახასიათებელია ამ სტარცებიდან პირველის ბედი. მან დაიწყო "ხალხის დამოძღვრა". თვით მის ახალმოწესე ძმებს "ერისკაცთა განათლებისკენ" მისი ასეთი მიდრეკილება საეჭვოდ მოეჩვენათ, რის შემდეგ მას შესთავაზეს ფსალმუნების კითხვა მონასტერში. ის ცდილობდა, როგორმე აერიდებინა თავი ამ დავალებისთვის, იმიზეზებდა, რომ მას "ნუგეში უნდა ეცა ხალხისთვის", ამბობდა, რომ ძალიან მოუცლელი იყო, მაგრამ ძმობა შეუდრეკელი რჩებოდა: სტარეცს ფსალმუნი უნდა წაეკითხა. მან ვერ აიტანა ფსალმუნის კითხვა და, ვიდრე რიგი მოუწევდა, თავი ჩამოიხრჩო. და, რაც ყველაზე საკვირველია, სწორედ ამ კურიოზული, მაგრამ საშინელი შემთხვევის შემდეგ დაიწყო სტარჩესტვომ თავისი ტრიუმფული სვლა მთელ რუსეთში.
ახალმოწესეთა ეკლესიაში ზოგჯერ აღნიშნავენ, რომ თანამედროვე სტარეცების უმრავლესობა ნამდვილი სტარეცი არ არის. თანამედროვე სტარცობას ხშირად ე. წ. "მლადოსტარცობადაც" ხმობენ. ზოგიერთი ახალმოწესე ავტორი მიიჩნევს, რომ "მლადოსტარჩესტვო"-ს არანაირი კავშირი არა აქვს XIX საუკუნისა და XX საუკუნის დასაწყისის სტარჩესტვოსთან. თუმცა ამ საქმის გულდასმითი გამოკვლევის შემდეგ შეუძლებელია იპოვო არსებითი სხვაობანი მათ შორის და ის ბრალდებები, რაც თანამედროვე პრესაში გამოჩნდება ხოლმე "მლადოსტარცების" წინააღმდეგ, იმავე ბრალდებებს იმეორებს, რომლებიც რევოლუციამდელ რუსეთში გამოითქმებოდა სტარცების მისამართით.
სხვათა შორის, რევოლუციამდელი სტარჩესტვოს კრიტიკაში თავი გამოიჩინა სინოდალური ეკლესიის ზოგიერთმა ცნობილმა წარმომადგენელმა, მათ შორის, უპირველეს ყოვლისა, ეპისკოპოსმა ეგნატე ბრიანჩანინოვმა, რომელიც ღიად წერდა, რომ თანამედროვე "მოძღვრები და სტარცები", როგორც წესი, "არ ჰგვანან ძველებს". და იძლევა სულიერ რჩევას, რომ უფრო წმიდამამებისეულ თხზულებებს, განსაკუთრებით კი ასკეტურ წიგნებს ვენდოთ, ვიდრე ახალგამომცხვარ "მასწავლებლებს".
რევოლუციამდელი და თანამედროვე სტარცობა აერთიანებს ამ მოვლენის ყველაზე დამახასიათებელ ნიშან-თვისებებს, კერძოდ: სტარცობის არსებობა ბერმონაზვნური ტრადიციის გარეშე, ჰიპერტროფირებული ქარიზმატიკა, მართლმადიდებლური ტრადიციებისგან და კანონიკურ განწესებათაგან გადახვევა, თვითნებური ლიტურგიკული შემოქმედება, სულიერი დესპოტიზმი, მრევლის ყოფით პრობლემებში ჩარევა, სტარცული ავტორიტეტის გამოყენება სექსუალურ და სხვა მიდრეკილებათა დასაკმაყოფილებლად (არსებობს ამის ფაქტები). სტარჩესტვოს ამ მხარეზე საკმარისზე ხშირად იწერებოდა და იწერება როგორც რევოლუციამდელ პრესაში, ისე ახალმოწესეთა ოფიციალურ პუბლიცისტიკაში.
რევოლუციამდელი მკვლევარი და ოპტის უდაბნოს სტარცობის აპოლოგეტი, კიევის სასულიერო აკადემიის ზნეობრივი ღვთისმეტყველების კათედრის პროფესორი ვ. ეგზემპლიარსკი არაერთხელ აღნიშნავდა, რომ: "შეუძლებელია თვალი მოუხუჭო იმ საშიშ გადახრას, რომელსაც არცთუ იშვიათად ვხვდებით სტარცობის ხელმძღვანელობის იმ ერისკაცებთან დამოკიდებულებაში, რომლებიც ხშირად მიმართავდნენ სტარცებს თავიანთი ყოფითი პრობლემების გადასაწყვეტად. საკუთარი გავლენის სფეროს ასეთი გაფართოება, როგორც ამას დღევანდელობა გვიჩვენებს, ძალიან დიდ საშიშროებას უქმნის თვით გამოცდილ სტარცებსაც კი. მაგრამ საკუთარი სულიერ-რელიგიური ცხოვრების საზღვრებიდან ასეთ გადასვლას ვერანაირ გამართლებას ვერ უპოვით ბერმონაზვნობის მართლმადიდებლურ ტრადიციაში და ოდნავადაც არ არის სასარგებლო ეკლესიისთვის" (ვ. ი. ეგზემპლიარსკი. დასახ. ნაშრ.).
იმის შესახებ, რომ ოპტის უდაბნოში მოღვაწე და რევოლუციამდელი სხვა სტარცები დასაქმებულები იყვნენ ათასგვარი სამეწარმეო ხასიათის პროგნოზითა და კონსულტაციით, ზემოთ უკვე ვილაპარაკეთ. იმავე საქმიანობას ეწევიან თანამედროვე სტარცებიც: "სტარეცს მიმართავენ, უხეშად რომ ვთქვათ, როგორც მკითხავს: სად არის ახლა ჩემი შვილი, დიდი ხანია სახლიდან გავიდა და უკან აღარ დაბრუნებულა; სასურველია თუ არა გავცვალო ახლანდელი ბინა სხვაზე, როგორზე და რომელ რიცხვში; შევიტანო საბუთები ახალ კოლეჯში ჩასაბარებლად თუ, იქნებ, აჯობებს პედაგოგიურზე ჩავაბარო” (Хоружий С. С. Феномен русского старчества // Церковь и время. 2002 г., № 4 (21), стр. 217).
რევოლუციამდელ სტარჩესტვოს და თანამედროვე "მლადოსტარჩესტვოს" მსგავსი აქვთ პოლიტიკურ-ესქატოლოგიური შეხედულებებიც, რაც, სხვათა შორის, ანტიიერარქიულ პროტესტშიც გამოიხატება. საკმარისია გავიხსენოთ სერაფიმე საროველის გამონათქვამი მომავალ მღვდელმთავართა უგუნურებაზე. "უფალმა გამომიცხადა, რომ მოვა დრო, როდესაც რუსეთის მიწაზე მღვდელმთავრები და სხვა სასულიერო პირები გადაუდგებიან მართლმადიდებლობას, მის სიწმიდეს, რისთვისაც ღვთის რისხვა მოსრავს მათ. სამი დღე ვევედრებოდი უფალს მათ შეწყალებას და ვითხოვდი მათ მაგიერ მე, უღირსი სერაფიმე, დავესაჯე, მაგრამ უფალმა არ შეისმინა ჩემი ვედრება და მითხრა, რომ არ შეიწყნარებს მათ, რადგან დაიწყებენ კაცობრივი და უკეთური სწავლებების ქადაგებას, მათი გული შორს იქნება ჩემგან" (Настолная книга для священнослужителей. Москва, 1979, стр. 601, 602).
ამაზე უარესს წინასწარმეტყველებს XX საუკუნის ცნობილი სტარიცა პელაგია რიაზანელი: "ამჟამინდელი სამღვდელოება, - ამბობდა ის, - ყველა უბედურებაზე დიდი უბედურებაა... ანტიქრისტეს მოსვლის დროს ქრისტეანები მღვდლების გამო უგულისხმონი იქნებიან ქრისტეს სწავლების მიმართ... მღვდელმთავრებმა მემამულეების დახმარებით მეფე დაამხეს, რისთვისაც მოიწევა მათზე სისხლი, წამება და სიკვდილი. მარადიული ცეცხლია მათი საიქიო ხვედრი. ვინმე იტყვის - ეს არ არის სიმართლე! გიპასუხებთ: ეს სიმართლეა! სამღვდელოება დიდხანს ხერხავდა იმ ტოტს, რომელზეც იჯდა, ამიტომაც, სასულიერო პირთა უდიდეს ნაწილს ერგო საშინელი ტანჯვა და, მოწამებრივი აღსასრულისდა მიუხედავად, ჯოჯოხეთში წავა!" (Воспоминания раба Божия Петра записал и составил К. В. П. 1996 г., Крестовоздвижение. Журнал "Жизнь вечная", № 18, 1996 г.). უნდა აღინიშნოს, რომ პელაგია რიაზანელის "წინასწარმეტყველებებში" ზოგჯერ საღ აზრსაც ვხვდებით, რომელიც ობიექტურად აღწერს არსებულ სიტუაციას.
სტარეცი ლავრენტი ჩერნიგოველი, რომელიც XX საუკუნის 50-60-იან წლებში ცხოვრობდა, ბოლო ჟამის სამღვდელოების როლზე წინასწარმეტყველებდა: "ანტიქრისტეს მეფედ აკურთხებენ იერუსალემის ახლად აღდგენილ დიდებულ ტაძარში რუსეთის სამღვდელოებისა და პატრიარქის მონაწილეობით" ("Преподобный старец", газета "Жизнь вечная", май 1996 г.). მსგავსი გამონათქვამები უხვად გვხვდება გრიგორი რასპუტინისა და სხვა რევოლუციამდელი თუ თანამედროვე სტარცებისა და სტარიცების ქადაგებებში. მეტიც, ნიკონიანურ ეკლესიაში გაჩნდა ერთგვარი სწავლება "სამი იერარქიის" შესახებ. კერძოდ: 1) უშუალოდ იერარქიაზე; 2) "სამეფო" იერარქიაზე და 3) "წინასწარმეტყველთა" იერარქიაზე (რომელშიც ისევ და ისევ სტარცები იგულისხმებიან). ისინი თურმე ავსებენ ერთურთს და ერთმანეთსაც ენაცვლებიან, მაგრამ "წინასწარმეტყველური" იერარქია მათ შორის უმთავრესია. რად ღირს მარტო სამყაროს აღსასრულის შესახებ მათი უთვალავი წინასწარმეტყველება...
მნიშვნელოვანია ისიც, რომ რაიმე განსხვავებას რევოლუციამდელ სტარჩესტვოსა და თანამედროვე "მლადოსტარჩესტვოს", "ცუდ" და "კარგ" სტარცებს შორის ვერ ხედავენ ამ ფენომენის თაყვანისმცემლებიც კი. თვით იმპერატორის ოჯახის წევრებიც კი ეთაყვანებოდნენ ამა თუ იმ სტარეცს. როგორც თავის 1917 წლის ჩვენებებში ა. ა. ვირუბოვამ შენიშნა, ნიკოლოზ II და მისი მეუღლე ალექსანდრა თევდორეს ასული ენდობოდნენ გრიგორი რასპუტინს, ისევე, როგორც სხვა ცნობილ სტარცებს: "ენდობოდნენ მას, როგორც იოანე კრონშტადტელს, საშინლად ენდობოდნენ" (ციტ. Царская семья и Г. Е. Распутин. Приложение № 5 к докладу митрополита Крутицкого и Коломенского Ювеналия, Председателя Синодальной комиссии по канонизации святых. Архиерейский собор Русской Православной Церкви. 3-8 октября 2004 года). ამ ხაზს განაგრძობენ სტარჩესტვოს თანამედროვე აპოლოგეტებიც და ამტკიცებენ, რომ გრიგორი რასპუტინი და იოანე კრონშტადტელი იყვნენ "მადლშემოსილი სტარცები, რომლებიც ებრაელებმა დახოცეს". პირდაღებული ანტისემიტიზმი, სხვათა შორის, როგორც რევოლუციამდე, ასევე დღესაც წარმოადგენს ახალმოწესეობრივი სტარჩესტვოს უმნიშვნელოვანეს თვისებას.
არსებობს შეხედულება, რომ "მლადოსტარჩესტვოს" გაკიცხვით მოსკოვის საპატრიარქომ, შესაძლოა უნებურადაც, ეჭვქვეშ დააყენა სტარჩესტვოს სიწმიდეც, რადგან სრულიად ცხადია, რომ "მლადოსტარცები" ამა თუ იმ ზომით ბაძავდნენ და ბაძავენ ადრინდელ სტარცებს. ამ მტკიცებულებაში თუ ჭეშმარიტების მარცვალი მაინც დევს, ცხადია, შეუძლებელია სარეველას აღმოფხვრა ფესვების გარეშე. თანაც, სტარცებისა თუ სტარიცების ოფიციალური კულტი, მათ შორის ისეთი ოდიოზური ფიგურებისა, როგორიც არის, მაგალითად, მატრონუშკა, ამ მოვლენას მთლიანობაში "ათეთრებს".
ახალი სტარცები არ მისდევდნენ და არც დღეს მისდევენ რაიმე განწესებას, რომელიც ოდესღაც აუცილებელი იყო ყოველი ძველი მოძღვრისთვის. ასე, მაგალითად, ზოგიერთი ოპტინელი სტარეცი, მათ შორის ამბროსი (გრენკოვი), თავის მოწაფეებს აკითხებდა საკუთარ ბერულ კანონს. ზოგიერთ ბერულად მცხოვრებ სტარეცს სენაკში მოსამსახურეებად და დამლაგებლებად ჰყავდა დედაკაცთა დიდი რაოდენობა მაშინ, როდესაც ძველი განწესებების თანახმად, ბერმა საერთოდ არ უნდა შეხედოს დედაკაცს, ხოლო სქემოსნები გაიგივებული იყო "ცოცხალ მკვდრებთან", რომელთაც მსახურების უფლებაც არ ჰქონდათ, რომ არაფერი ვთქვათ საზოგადოებრივ საქმიანობაზე ან მოპირისპირე სქესის მოქალაქეებთან რამენაირ საშინაო-სამეურნეო მომსახურებაზე. ამ მიმართებით ისევ და ისევ ამბროსი (გრენკოვი) გამოირჩეოდა, რომელიც იმდენად შეეჩვია შამორდინის დედათა მონასტერს, რომ იქიდან არ გამოდიოდა და თავისი ამგვარი საქციელით ადგილობრივი, კალუგის ეპარქიული ეპისკოპოსიც კი აღაშფოთა.
ნებისმიერმა მართლმადიდებელმა იცის, რომ სიგარეტის მოწევა დიდი ცოდვაა ერისკაცისთვისაც კი, რომ არაფერი ვთქვათ ბერ-მონაზვნებზე. ცნობილია, რომ სტარეცი მაკარი ოპტინელი სიგარეტს ეწეოდა. ეწეოდნენ, აგრეთვე, სამონასტრო საპატიმროს უფროსი სუზდალში, აწ მოსკოვის საპატრიარქოს მიერ კანონიზებული ეპისკოპოსი სერაფიმე (ჩიჩაგოვი), რომელმაც ათასგვარი მონაჩმახით "გაამდიდრა" სერაფიმე საროველის ცხოვრება და გამოიტანა აქამდე უცნობი დეტალები, რომელთაც თანამედროვე ახალმოწესე მკვლევართა უმეტესობა საეჭვოდ მიიჩნევს.
მართლმადიდებელ ქრისტეანებს ეკრძალებათ მუზიცირება, თუმცა იგივე მაკარი ვიოლონოზე უკრავდა. შემორჩენილია სტარეცი ეპისკოპოსის ნიკოლოზ ველიმიროვიჩის სურათი, სადაც ის გამოსახულია სტვირით ხელში. ახალმოწესეობის აპოლოგეტები იმასაც კი უსვამენ ხაზს, რომ ფინანსური და მატერიალური სიმდიდრე სულაც არ უშლის ხელს თანამედროვე სტარცების უშუალო საქმიანობას. ასე, მაგალითად, იოანე კრონშტადტელის ერთი თანამედროვე თაყვანისმცემელი აღტაცებული ამბობს: "მართალ იოანე კრონშტადტელს ჰყავდა საკუთარი გემი, ყოველდღე მისი თაყვანისმცემლები თევზით და ძვირფასი ფრანგული ღვინით უმასპინძლდებოდნენ, უკერავდნენ აბრეშუმის სამოსს და მისი სული ერისკაცთა თაყვანისცემისგან სიმდიდრეში და უპოვარებაში გაღატაკდა" ("У праведного Иоанна Кроншадтского был собственный пароход, каждый день почитатели предлагали ему за столом белу рыбицу и драгоценные французские вина, шили для него шелковые рясы, и что душа его «угобзилась» от мирского благосостояния, обнищала в роскошестве и неге...") (Иерей Кононов Андрей. Христос и собачка. http://www.pravoslavie.ru/put/040402145000.htm) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
შამორდინის დედათა სავანის დაფუძნების შემდეგ სტარეცმა ამბროსი ოპტინელმა ხელი მიჰყო ქონების დაგროვებას. თუ როგორ ახერხებდნენ სტარცები მონასტრებში ქონების მოხვეჭას, შეიძლება გავიგოთ წიგნიდან "Историческое описание Козельской Оптиной пустыни" (1902წ.). 1889 წ. სტარეცის საქმეებზე საკრედიტო დანახარჯებმა შეადგინა 120 ათასი რუსული რუბლი. ამბროსიმ შამორდინის მონასტრისთვის კალუგაში შეიძინა მინდვრები, 240 დესეტინის სიდიდის აგარაკი ტულის გუბერნიაში და ათასი დესეტინის სიდიდის შავმიწანიადაგიანი აგარაკი კურსკში. როგორც "Историческое описание..." იტყობინება, ტულის მამულში მან მმართველად დანიშნა საკუთარი შვილიშვილი. ამბროსის მიერ აღკვეცილი შამორდინელი მონაზვნების ხელუხლებელი ფინანსური კაპიტალი 1895 წელს შეადგენდა 150540 რუბლს. სხვათა შორის, თვით სტარეცი ამბროსი ამ პერიოდში უკვე აღარ მოღვაწეობდა ოპტის უდაბნოში. მას სპეციალური აპარტამენტები აუშენეს შამორდინის დედათა მონასტერში. თავს შევიკავებთ ახალმოწესე სტარცების ფინანსური საქმიანობის ზნეობრივი შეფასებისგან, თუმცა მაინც შევნიშნავთ, რომ ცხოვრების მსგავსი წესი, ცხადია, არ იყო დამახასიათებელი ძველმართლმადიდებლური ბერული სტარცობისთვის.
დამოკიდებულება სტარცებს შორის ძალზე ხშირად მეტად შორს არის ქრისტეანული სიყვარულისა და მშვიდობისგან, მაგალითად, ოპტინელმა სტარეცმა იოსებმა, ამბროსი ოპტინელის მემკვიდრემ, მონაწილეობა მიიღო არქიმანდრიტ ბარსონუფის (პლეხანკოვი) მოწამვლაში, რისი მოთავეც იყო ასევე სტარეცის რეპუტაციის მქონე ეპისკოპოსი სერაფიმე (ჩიჩაგოვი). ბარსონუფი, ჯარის ყოფილი ოფიცერი, ამ კომპანიაში შემთხვევით აღმოჩნდა.
ზოგიერთი სტარეცი, მაგალითად, იოანე კრონშტადტელი, გრიგორი რასპუტინი, დმიტრი დუდკო და სხვები მეტისმეტად პოლიტიზირებულნი იყვნენ. უნდა ვაღიაროთ, რომ ზოგიერთი სტარეცი, მაგალითად, სერგი მეჩოვი, ისეთ უარყოფით შთაბეჭდილებას არ ტოვებს, როგორც სხვები, მაგრამ ასეთები სტარჩესტვოს გარშემო არსებული სწავლების კონტექსტში ვერაფერს ცვლიან.
სწავლებამ სტარჩესტვოს შესახებ, რომელიც თანამედროვე ახალმოწესეობაში ვრცელდება, ზეგავლენა მოახდინა სლავურ სიტყვა სტარეცზეც. ძველრუსულ ეკლესიაში ტერმინები სტარეცი და სტარიცა ეწოდებოდა ნებისმიერ ხანშიშესულ მონაზონს. მონასტრებში არსებობდა ბერების კატეგორია, რომელთაც "საკრებო სტარცებს" ("Соборные старцы") უწოდებდნენ და რომლებიც მონასტრის კრებითი მმართველობის ორგანოს წარმოადგენდნენ: "მონასტრის მმართველობის ორმაგი სისტემა, ერთი მხრივ, იღუმენისა და, მეორე მხრივ, "საკრებო სტარცების" მეშვეობით იცავდა წონასწორობას მონასტერში; თუ პირველი ამყარებდა ერთმმართველობას, მეორე საეკლესიო ცხოვრების პრინციპს, კრებითობას, ინარჩუნებდა" (Романенко Е. В. Повседневная жизнь русского монастыря средневекового монастыря. М. Молодая гвардия, 2002 г. стр. 102).
დღეს კი ტერმინ "სტარეცს" სულ სხვა აზრი აქვს. "სტარეცი" უკვე აღარ ნიშნავს უფროსს და მოხუცსაც კი. დღეს ეს სიტყვა იდენტურია ტერმინისა "წინასწარმჭვრეტელი", "სასწაულმოქმედი", "წინასწარმეტყველი", დაბალი ფენის მორწმუნეებში კი "გურუ", "ნათელმხილველი", "ჯადოქარი", "მოგვი". ასეთი შინაარსობრივი დატვირთვა უეჭველად ეფუძნება სტარჩესტვოს შესახებ არსებულ მწვალებლურ სწავლებას, ერთი მხრივ, საკვირველმოქმედებისა და წინასწარმეტყველების აუცილებელი მოთხოვნით და, მეორე მხრივ, თავისი გურუიზმით, უგუნური და ტოტალური მორჩილებით, სულიერი დესპოტიზმით, ისტორიულ მართლმადიდებლურ ტრადიციასთან კავშირის სრული გაწყვეტით.
სტარეცის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ამოცანაა, ნებისმიერი მეთოდით გატეხოს მისდამი ნდობით აღჭურვილი ადამიანის ნება. თანაც, გატეხოს არა მარტო "მისი" ცოდვილი ნება, არამედ, მთლიანად, როგორც ადამიანისა. მართლმადიდებლური დოგმატიკა ასწავლის, რომ ნება და გონება განასხვავებს ადამიანს - "ღმრთის ხატს" უგუნურ პირუტყვთაგან. მაგრამ, ამასთანავე, ადამიანის ნება არ უნდა იყოს მიმართული ბოროტებისკენ, არ უნდა იყოს ავტონომიური ღმრთის ნებასთან მიმართებაში (თვითნებობა), არამედ ჰარმონიასა და თანხმიერებაში უნდა იყოს მასთან. ასეთი ჰარმონიული და კეთილი თანხმობა, შეხამება, ნებათა თანხვედრა "სინერგიად" იწოდება.
უფალმა და მაცხოვარმა ჩვენმა იესუ ქრისტემ, რომელმაც მიიღო სრული ადამიანური ბუნება, მთლიანად აკურთხა და განწმინდა იგი. ანუ, როდესაც სულიერ, განსაკუთრებით კი ასკეტურ ლიტერატურაში გვხვდება გამოთქმა "საკუთარი ნების უარყოფა", ეს უნდა გავიგოთ არა როგორც საერთოდ ადამიანური ნების უარყოფა, როგორც ასეთის, არამედ მისი ცოდვისმიერი მიდრეკილებების აღკვეცა. ამ თვალსაზრისით, ასიმეტრიული, მრავალი სტარეცის მიერ "საკუთარი ნების უარყოფის" აუცილებლობის აშკარად უტრირებული აქცენტირება გასაგებ შეშფოთებას იწვევს. მართლაც, ნების გატეხას ხშირად მოსდევს ადეპტის სტარეცისადმი სულიერი და ზოგჯერ ფსიქოფიზიკური დამონება. ადამიანს ჯერ "დაამუნათებენ", "გატეხავენ", რათა შემდეგ სრულიად დაიმონონ და საკუთარ ნებასა და ძალაუფლებას დაუმორჩილონ. ერთ-ერთი შეხედულებით, სტარცობაზე გარკვეული ზეგავლენა აქვს ე. წ. ხლისტურ მოძრაობას.
სტარცების უმეტესობა, ძალიან მცირე გამონაკლისის გარდა, ძველმოწესეობისადმი ამჟღავნებს უკიდურესად უარყოფით დამოკიდებულებას, რაც არც არის გასაკვირი, რადგან სტარჩესტვოს, როგორც ფენომენს, როგორც ისტორიულ და სულიერი მოვლენას, უშუალო კავშირი არა აქვს წმიდა რუსეთის ძველ სარწმუნოებასთან. თანამედროვე სტარჩესტვო გახდა ძველი სტარცობის ნამდვილი ანტიპოდი. რაც, სხვათა შორის, მოსალოდნელიც იყო. როგორც თავის დროზე ღირ. ბიკენტი ლირინელი (V ს.) ბრძანებდა, როდესაც ხორბალს შეერევა ღვარძლი, ჭეშმარიტს - უცხო, ბილწი აღერევა წმიდას, აღარაფერი დარჩება შეურყვნელი და განუხრწნელი" (Андрей Езеров. Никонианщина. Никонианское "старчество". http://www.staropomor.ru/nikon(8)/ezerov.html) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
ცხადია, ერისკაცებში ნების დათრგუნვის ბერმონაზვნური პრინციპების შეტანა, ასევე ბერების ჩარევა წმიდად საერო და საყოფაცხოვრებო პრობლემებში საკმაოდ არაჯანსაღ სულიერ ატმოსფეროს ქმნის. ზოგიერთი ახალმოწესე ნიკონიანელი პირდაპირ გვაფრთხილებს ყოველგვარ "მლადოსტარცობისადმი" მიდრეკილებისგან, რომ თითქოსდა ოდესღაც იყვნენ ნამდვილი "სტარცები" და არიან "მლადოსტარცები". მაგრამ როგორც ჩანს, სინამდვილეში მათ შორის დიდი განსხვავება არ არის.
7. მასონი "წმინდანი"
მაგრამ, ეს კიდევ არაფერი, ოფიციალური ახალმოწესეობრივი "მართლმადიდებელი" ეკლესია ამაყობს ისეთი "წმინდა" მღვდელმთავრით, როგორიცაა ძველმოწესეთა დაუძინებელი მტერი მიტროპოლიტი ფილარეტი (დროზდოვი). (47) არადა მიტროპოლიტი ფილარეტი მასონი ყოფილა.
-------------------
47. მიტროპოლიტი ფილარეტი (ერში ბასილ მიხეილის ძე დროზდოვი (1783-1867) - რუსეთის ოფიციალური მართლმადიდებელი ეკლესიის ეპისკოპოსი. 1821 წლის 3 ივლისიდან ის ხდება არქიეპისკოპოსი, ხოლო 1826 წლის 22 აგვისტოდან - მოსკოვისა და კოლომენსკის მიტროპოლიტი. რუსეთის აკადემიის მოქმედი წევრი (1818); საიმპერატორო აკადემიის საპატიო წევრი (1827-1841) და შემდეგში ორდინარული აკადემიკოსი (1841) რუსული ენისა და სიტყვიერების განყოფილებით. XIX ს.-ის თვალსაჩინო ღვთისმეტყველი.
სანკტ-პეტერბურგის სასულიერო აკადემიაში მუშაობის დროს მან დაიწყო მთელი თავისი ცხოვრების ნაშრომი, რომელიც ძველი და ახალი აღთქმის წმიდა წერილის რუსულ ენაზე თარგმნასთან იყო დაკავშირებული. რუსულ და რუსეთის იმპერიის სხვადასხვა ხალხთა ენებზე წმიდა წერილის გამოცემისა და გავრცელების მიზნით 1813 წლის 11 (23) იანვარს დარსდა რუსეთის ბიბლიური საზოგადოება (Савинский С. Н. История русско-украинского баптизма. Изд-во "Богомыслие". Одесской Богословской семинарии, 1995). საზოგადოების პირველი პრეზიდენტი გახდა თავადი ა. ნ. გოლიცინი.
ფილარეტი რუსეთის ბიბლიურ საზოგადოებაში შევიდა მისი დაფუძნებიდანვე და მის წევრად რჩებოდა ამ საზოგადოების არსებობის ბოლომდე, ანუ 1826 წელს საზოგადოების ოფიციალურ აკრძალვამდე. 1814 წლიდან ფილარეტი იყო ამ საზოგადოების დირექტორი; 1816 წლიდან კი - ვიცე-პრეზიდენტი.
1824 წლის მაისში ბიბლიური საზოგადოების თავმჯდომარედ დაინიშნა მიტროპოლიტი სერაფიმე (გლაგოლევსკი) და იმავე წლის დეკემბერში მან ალექსანდრე I წარუდგინა მოხსენება ბიბლიური საზოგადოების კავშირზე მისტიკურ ცრუსწავლებებთან და მისი დახურვა მოითხოვა. ნიკოლოზ I-ის გამეფების შემდეგ ბიბლიური საზოგადოება დაიხურა; წმიდა წერილის თარგმნის საქმე - შეჩერდა (Филарет (Дроздов). https://ru.wikipedia.org/wiki/Филарет-(Дроздов )) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
სხვა წყაროში ვკითხულობთ, რომ "1820 წლის შუაში რუსეთის ბიბლიური საზოგადოების მდგომარეობა გართულდა, როდესაც 1824 წლის მაისში თავად გოლიცინის ნაცვლად, რომელმაც დატოვა თავისი თანამდებობა, ბიბლიური საზოგადოების თავმჯდომარედ დაინიშნა მიტროპოლიტი სერაფიმე (გლაგოლევსკი) და ამავე წლის დეკემბერში მან ალექსანდრე I წარუდგინა მოხსენება იმის შესახებ, რომ ბიბლიურ საზოგადოებას კავშირი ჰქონდა მისტიკურ ცრუსწავლებებთან და აუცილებელი იყო მისი დახურვა. 1826 წლის 12 აპრილს გრაფ ა. ა. არაკჩეევისა და მისი თანამოაზრეების ზეგავლენით იმპერატორმა ნიკოლოზ I-მა თავისი განკარგულებით საზოგადოების მოქმედება შეაჩერა" (Российское библейское общество. https://ru.wikipedia.org/wiki/Российское-библейское-общество ) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
"რუსეთის ბიბლიური საზოგადოების საქმის გამაგრძელება წმიდა წერილის გამოცემისა და გავრცელების საქმეში მალე ითავა რუსეთის ევანგელურ ბიბლიურმა საზოგადოებამ, რომლის განაწესი დამტკიცდა 1831 წლის 2 (14) მარტს. ევანგელურ ბიბლიური საზოგადოების ხელმძღვანელობას ძირითადად შეადგენდნენ რუსეთის ბიბლიური საზოგადოების ადრინდელი წევრები. თავისი მიზნებითა და ამოცანებით ახალი საზოგადოება სრულიად შეესაბამებოდა ადრინდელ ბიბლიურ საზოგადოებას. სახარებისეულ-ბიბლიური საზოგადოება დასაქმებული იყო წმიდა წერილის გამოცემითა და გავრცელებით რუსი პროტესტანტებისთვის. ხოლო მართლმადიდებელი ქრისტეანები ყიდულობდნენ წიგნებს, რომელიც გამოცემული იყო რუსეთის ოფიციალური ეკლესიის "უწმიდესი სინოდის" მიერ. საზოგადოებამ არსებობა შეწყვიტა 1917 წლის შემდეგ" (იქვე).
1994 წელს რუსეთის მართლმადიდებელმა ეკლესიამ სამღვდელმთავრო ხარისხით წმინდანთა დასში ჩარიცხა მიტროპოლიტი ფილარეტ დროზდოვი (მისი ხსენების დღე ოფიციალურ ეკლესიაში აღინიშნება ძვ. სტ. 19 ნოემბერს (ახ. სტ. 2 დეკემბერი) ((Филарет (Дроздов) (https://ru.wikipedia.org/wiki/Филарет-(Дроздов )) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
-------------------
აი რას წერს ოფიციალური ეკლესიის ერთ-ერთი ბერი ათანასე ამის შესახებ მის მიერ გამოქვეყნებულ პუბლიკაციაში სათაურით: "ფილარეტ დროზდოვი - კანონიზირებული მასონი" (რუს.).
"ეს სათაური ჩემი საკუთარი როდია. - წერს ბერი ათანასე, - ასე იწოდა უკვე დიდი ხნის წინანდელი გადაცემა (03.03.2010) რუპორისა, რომელსაც უმეტესწილად გააჩნია "დემოკრატიული საზოგადოებრიობის" ცნობილი ეროვნული კუთვნილება, რომელსაც ეწოდება "Эхо Москвы"". (https://echo.msk.ru/programs/brothers/660420-echo/ ).
რა თქმა უნდა, "Эхо Москвы"-ის მიერ მოწოდებულ ინფორმაციას, წინასწარი დეტალური ფილტრაციის გარეშე, რუსი ადამიანი არ უნდა ენდობოდეს, რაც, უკიდურეს შემთხვევაში, წინდაუხედავ ნაბიჯად შეიძლება ჩაითვალოს. მაგრამ, მოცემულ შემთხვევაში, გადაცემის ავტორებს, მოსკოვის მკვიდრ ნარგიზ ასადოვას და ფილოლოგიისა და თეოლოგიის დოქტორ ლეონიდ მაციხს, ეს ინფორმაცია სულაც არ დაუმახინჯებიათ.
ვაი რომ, 1994 წელს კანონიზირებული "წმინდანი" ნამდვილად იყო მასონური ლოჟების წევრი და არა ერთის. თვით ბიბლიური საზოგადოების რუსული განყოფილება, რომელსაც ის ხელმძღვანელობდა, წარმოადგენდა საერთაშორისო მასონური სტრუქტურის ქვეგანყოფილებას, რომლის მიზანი გახლდათ წმიდა წერილის ტექსტების დამახინჯება. რასაც მიუძღვნა კიდევაც მთელი თავისი ცხოვრება მეუფე ფილარეტმა.
ინფორმაციის ასეთი "გაჟონვა" არ არის შემთხვევითი და არასასიამოვნო ინციდენტი, რომელიც კიდევ ერთხელ ააშკარავებს დღევანდელი საეკლესიო იერარქების აბსურდულ მოქმედებებს. ეს არის ჩვენი ეკლესიის (იგულისხმე რმე-ს - არქიეპ. პ.) დამანგრეველი მექანიზმის მორიგი ფაზა - ნელი მოქმედების ნაღმის გაშვება, რომელიც ადრიდანვე იყო ჩადებული ჩვენი ოდითგანდელი მტრის მიერ, რომელიც ელტვის იმას, რომ რუსი ხალხი არანაირად არ დაუბრუნდეს თავის ტრადიციულ მართლმადიდებლურ ფესვებს.
ჯერ კიდევ ჩემს პირველ წიგნში "ჩემოდანი - სადგური - ბაქო" ("Чемодан − Вокзал − Баку!") (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020)
მე ვწერდი იმის შესახებ, რომ "პერესტროიკის" დროს ჩვენი ოდითგანდელი მტერი, პოლიტიკურ და ეკონომიკურ დივერსიათა გარდა, ატარებდა სულიერ დივერსიებსაც. მათგან ყველაზე დახვეწილი იყო ზოგიერთი, რბილად რომ ვთქვათ, საეჭვო პიროვნების კანონიზაცია. ერთის მხრივ, მთელი რიგი თემების ტაბუირება, რომელიც აუცილებელია ჯანსაღი მართლმადიდებლური ცნობიერების დანგრევისთვის, მეორეს მხრივ კი, - შენელებული მოქმედების მქონე ამ ნაღმების ჩადება. რადგან ჩვენმა მტრებმა კარგად იციან, რომ სიმართლე როგორც ოქრო ყოველთვის გამოვა ზედაპირზე, თავიანთი გავლენიანი აგენტების მეშვეობით შეძლეს "გაეყვანათ" რამდენიმე გაუგებარი კანონიზაცია და გამომდინარე იქიდან, რომ ოდესღაც ეს აშკარა თაღლითობა მაინც გაიხსნება, იმედოვნებენ მიიღონ თავიანთი გეშეფტი (გეშეფტი - საქმიანობა, რომლის საგანია არაკეთილსინდისიერი სპეკულაცია - არქიეპ. პ.).
ახლა (ოფიციალური) ეკლესია ჩაყენებულია რთულ ვითარებაში. განსახილველ შემთხვევაში - სამართლიანობის აღდგენა და მასონის დეკანონიზაცია ნიშნავს, რომ სალაპარაკოდ გამხდარ საეკლესიო კომისიას წმინდანთა კანონიზაციის საქმეში სულიწმიდა არ ხელმძღვანელობს, რითაც კიდევ ერთხელ იქმნება საფუძველი დაბრკოლდეს მართლმადიდებელი ერი, რომელიც ისედაც დაბრკოლებულია ამდენი საეკლესიო სკანდალებისა და მხილებების შემდეგ. მეორეს მხრივ, ყველაფრის ისე დატოვება, როგორც დღეს არის, - ნიშნავს გააგრძელო იმ ადამიანის "წმიდა ნაწილების" თაყვანისცემა და დიდება, რომელიც იყო სატანური ორგანიზაციის ერთ-ერთი გამოჩენილი მებრძოლი!!!
მართლმადიდებლებო! თუ აძლევთ ანგარიშს საკუთარ თავს, რა მივიღეთ ჩვენი სულიერი ინდიფერენტობის შედეგად?!!
მე აქ არ ვაპირებ მოვიტანო არგუმენტირებული მტკიცებულებები იმისა, რომ ფილარეტ დროზდოვი ნამდვილად ეკუთვნოდა მასონობას. პატიოსანმა რუსმა მკვლევარებმა ეს უჩემოდაც გააკეთეს. ამაში რომ დავრწმუნდეთ, საკმარისია წავიკითხოთ ვიქტორ ოსტრეცოვის წიგნი "მასონობა, კულტურა და რუსეთის ისტორია"" ("Масонство, культура и русская история"). ვიქტორ მიტროფანეს ძემ ეს თემა სრულიად გახსნა და დაამტკიცა საარქივო დოკუმენტების დახმარებით.
სიტუაციას თუ არ გამოვასწორებთ, ღვთისმსახურების რუსულ ენაზე გადასვლის შემდეგ, რასაც, მართლმადიდებლური სწავლებისადმი ჩვენი ასეთი დაუდევრობის პირობებში, ადრე თუ გვიან, საეკლესიო ერის უმეტეს ნაწილს საეკლესიო მოდერნისტები მიიყვანენ აპოსტასიური "მღვდელმთავრობის" მორჩილებამდე. "მართლმადიდებლები" დაეცემიან იმ დონემდე, რომ სულიწმიდის გმობას ... საღმრთო ლიტურგიაზეც კი დაიწყებენ...! თუმცა, ღმერთმა გვაშოროს ამგვარი რამ!!!
ამას გვაფიქრებინებს ისიც, რომ ლიტურგიის დამწყებ 145-ე ფსალმუნში, სლავური ტექსტი " не надейтеся на князи, на сыны человеческия, в них же несть спасения" (ქართ.: "ნუ ესავთ მთავართა, ძეთა კაცთასა, რომელთა თანა არს არა ცხორებაY") (ფსალმ. 145:3), ფილარეტის მიერ რუსულ ენაზე გადათარგმნილი აქვს ებრაულ მასორეტული ინტერპრეტაციით: "не надейтесь на князей, на сына человеческого, в котором нет спасения") (!!!) (48) თუმცა, აქ "сына человеческого" არ არის დაწერილი დიდი ასოთი (რადგან ეს უკვე იქნებოდა აშკარა გამოწვევა) (49).
------------------
48. სხვათა შორის, ბიბლიის ახალქართული თარგმანი ეკუთვნით პროფესორსა და ფილოლოგს ზურაბ კიკნაძეს და ბაპტისტების ყოფილ ლიდერს მალხაზ სონღულაშვილს. თავისთავად ის ფაქტი, რომ "მართლმადიდებელი" ეკლესიის საპატრიარქო ბიბლიის თარგმნას ავალებს ბაპტისტს უკვე მრავლისმეტყველია. ხოლო არანაკლებ ნიშანდობლივია თარგმანში დაშვებული დოგმატური შეცდომები იმ მხრივაც, რომ მას უშვებს "ქართველი ორიენტალისტი-ასირიოლოგი, ბიბლეისტი, ფოლკლორისტი, ლიტერატორი, ილიას უნივერსიტეტის ემერიტუსი და თავისუფალი უნივერსიტეტის პროფესორი" ზურაბ კიკნაძე (https://ka.wikipedia.org/wiki/ზურაბ_კიკნაძე) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
საგულისხმოა, რომ ზ. კიკნაძე "1996 წლიდან არის "გაერთიანებულ ბიბლიურ საზოგადოებათა საქართველოს წარმომადგენლობის" მრჩეველთა საბჭოს თავმჯდომარე" (იქვე). როგორც ჩანს, "ბიბლიური საზოგადოებები", რომლებიც გასული საუკუნეებიდანვე იმართებოდნენ დასავლეთიდან, დღემდე აგრძელებენ ბიბლიის დამარღვეველ და ანტიქრისტეანულ საქმიანობას. ამისი ნათელი დასტურია ბაპტისტ მ. სონღულაშვილისა და პროფ. ზ. კიკნაძის "ნაღვაწი", რომელიც საქართველოს ოფიციალური ეკლესიის საპატრიარქომ გასულ საუკუნეში გამოსცა.
49. რუსულ ენაში კერძო სახელები და ასევე ღმრთისადმი მიმართვა ან ღმრთის აღნიშვნა ნაცვალსახელთა ჯგუფებით (მაგალითად, პირის ნაცვალსახელები: მე (პირველი პირი), შენ - (მეორე პირი), ის - (მესამე პირი), და სხვა ჯგუფები), ყოველთვის იწყება დიდი ასოთი. მაგალითად: Он, Его, Ему და სხვა.
------------------
ვინ-ვინ, მაგრამ ფილარეტ დროზდოვმა კარგად უწყოდა ვინ იწოდება წმიდა წერილში "ძედ კაცისა". და რატომ გადათარგმნეს "თავადნი" მრავლობითში, ხოლო "ძენი კაცთანი" "შეასწორეს" და დასვეს მხოლობითში?! თანაც, იხილეთ გველის მზაკვარება! მიტროპოლიტ ილარიონს (ალფეევი), საღმრთო ლიტურგიის მის მიერ შესრულებულ რუსულ თარგმანში, შეეშინდა ამგვარი ცვლილებით უცებ გამოეცხადებინა გამოწვევა მართლმადიდებელთათვის. და 145-ე ფსალმუნში ფილარეტისეული ტექსტის ანტიფონებზე მაინც დატოვა "на сынов человеческих, в которых нет спасения". მაგრამ მომდევნო ეტაპზე, ანუ იმის შემდეგ, რაც ილარიონები, კურაევები, ჩაპლინები და სხვა ქეციანები, რომლებიც შეიპარნენ ეკლესიის გალავანში, თავზე ჩამოიცვეს მიტრები, და ყველას "ამისიონერებენ", ვინც კი დაუდევარია საკუთარი სულის გადარჩენის საქმეში, ფილარეტის ტექსტს ლიტურგიაში აუცილებლად ჩართავენ უკვე ცვლილებების გარეშე.
აი ასეთი სავალალოა ჩვენი საქმე, მართლმადიდებელნო...
ვისურვე ეს საკითხი ეკლესიის სამღვდელმთავრო კრების დღის წესრიგში დამეყენებინა. მაგრამ საეკლესიო მღვდელმთვრობის მოწყვეტილობა ერისგან, ანუ საეკლესიო სისრულისგან, ამგვარი შესაძლებლობის იმედსაც კი არ მიტოვებს. ხოლო ჩემმა აპელაციამ ამ საკითხზე ცალკეულ იერარქებთან ვერავითარი შედეგი ვერ გამოიღო.
ამიტომაც, მრჩება მხოლოდ ერთი გზა - კიდევ ერთხელ ვიღაღდო სიცარიელეში. მაგრამ, იმედი მაქვს, ქრისტეს მცირე სამწყსოს ყურამდე მაინც მივა ჩემი ღაღადისი" (წყარო: Живая Книга монаха Афанасия. "Филарет Дроздов - Канонизированный масон" ) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
აი, ასეთი ადამიანები არიან ზ. ნოდიასთვის და მისი რუსი თანამოძმეებისთვის დიდად მისაბაძი და საამაყო "წმინდანები". ესენი არიან რუსეთის გაბატონებული ეკლესიის "ნაყოფიერების" მიმანიშნებელნი. ხოლო ნამდვილად წმინდანები, ქრისტესთვის წამებული ძველმოწესენი კი "უნაყოფონი" არიან.
მაგრამ რომელ წმინდანობაზე უნდა იყოს ლაპარაკი იქ, სადაც ნამდვილად ძველი და წმიდა მამების გადმოცემა ასე უაპელაციოდ და უსაფუძვლოდ უარუყვიათ? შეგვიძლია თუ არა იმათი წმინდანებად აღიარება, ვინც ძველ, მართლმადიდებლურ გადმოცემას მწვალებლობად აცხადებს და ამ გადმოცემების მიმდევართა ანათემირებას ეთანხმება? - ცხადია, არა! მით უმეტეს, თუკი, როგორც პროფ. ე. ჭელიძე ამბობს: "ეკლესია, რომელიც ერეტიკოსსა და მართლმორწმუნეს ვერ ასხვავებს და რომელიც მართლმადიდებლად რაცხს მწვალებელს, თავადაც მწვალებელია" (ე. ჭელიძე. "ეკლესია - სძალი უფლისა". გვ. 17). აქ კი თვით ოფიციალური ეკლესიის "წმინდანებს" ვერ განუსხვავებიათ ძველი მართლმადიდებლური გადმოცემები მწვალებლურისგან, წყევლიან და შეაჩვენებენ მათ, და სრულიად ეთანხმებიან რეფორმატორული კრებების სრულიად უკანონო განსაზღვრებათ.
ახლა ისიც ვიკითხოთ, რატომ მიაჩნია ზ. ნოდიას ძველმოწესეთა სამასწლოვანი მოწამებრივი ცხოვრება "უნაყოფოდ"? თავისთავად მათი მოწამებრივი ცხოვრება უკვე არის რწმენისა და თავდადების უზარმაზარი ნაყოფი, რომელმაც, თავის მხრივ, ასევე არაჩვეულებრივად მნიშვნელოვანი და ღვთივსათნო შედეგი გამოიღო - შეინარჩუნა უძველესი საეკლესიო გადმოცემები, ლიტურგიკა, ქრისტიანული ზნეობა და ცხოვრების წესი. ხოლო რა ნაყოფი გამოიღო ზ. ნოდიას მოწონებულმა ოფიციალურმა "მართლმადიდებელმა" ეკლესიამ? - ამაზე პასუხს თვით ზ. ნოდია გაგვცემს.
თავის წიგნში "ფიქრები ბოლო ჟამის საქართველოზე" ის ლაპარაკობს "პროტესტანტული სულისკვეთების მქონე მართლმადიდებელ თეოლოგებზე" (გვ. 132); იმაზე, რომ ოფიციალურ ეკლესიაში, ვლადიმირ ლოსკის (1903-1958) თქმით, თეორიული და პრაქტიკული საკითხები ერთმანეთისგან დაუშორებიათ, რამაც თავისი დაღი დაასვა ახალმოწესეთა აზროვნებას. ამისი დასტურია თუნდაც თვით ზ. ნოდიას მიერ ძველმართლმადიდებელთა მისამართით გამოთქმული საყვედური, სადაც ის "მამხილებელი" ტონით წერს "სტაროვერებს" აღრეული აქვთ თეორია და პრატიკა, "პირველხარისხოვანი (დოგმატები) და მეორეხარისხოვანი (წეს-ჩვეულება) საკითხებიო" (იქვე), არადა, ვერც კი ხვდება, რომ ვლ. ლოსკი საკუთარი თავის გასანადგურებლად დაიმოწმა, რადგან ზ. ნოდიას თქმით: "მართებულად აღნიშნავს ვლ. ლოსკი წმიდა ეკლესიაში თეორიული და პრაქტიკული საკითხები არაა განყოფილი ერთმანეთისგან, რის გაკეთებას ჩვენ დავეჩვიეთ უახლოეს ეპოქაში" (გვ. 133). ანუ, ამ ოფიციალურ, "მადლმოსილ" ეკლესიას იმისთვის მიუღწევია, რომ წმიდა ეკლესიისთვის თვისობრივი თანასწორობა თეორიისა და პრაქტიკისა (რასაც წმ. ბასილი დიდიც აღნიშნავს თავის პირველ კანონში და რაზეც ამ წიგნში უკვე ვილაპარაკეთ), ერთმანეთისთვის დაუცილებია და ამ უშნო წესს უახლოეს ეპოქაში დაჩვეულან. ზ. ნოდიას თქმით, "იგივე სენი ღვთისმეტყველებაში წმიდა ილარიონმა (ტროიცკი) შენიშნა და დასავლური სლუისკვეთებისგან განთავისუფლებისაკენ მოგვიწოდა... აი რა გააკეთა ჩვენში ლათინურ-გერმანულმა შემოჭრამ ღვთისმეტყველებაში!" (გვ. 133).
ზ. ნოდია არ ჯერდება მოცემულ ციტატებს და თავისი წიგნის სხვა ადგილას ასეც წერს: "წმინდა გადმოცემის არასწორი განმარტება, ისევე ამრუდებს რჯულს, როგორც სამოთხიდან გამოსულებს შეაცვლევინა სატანამ და მისმა ეშმაკებმა სამოთხისეული რჯული და ღვთისმცნობელობიდან კერპთაყვანისმცემლობაში გადაიყვანა; როგორ? - სვამს კითხვას ზ. ნოდია და თვითონვე პასუხობს - სიცრუით..." (იქვე. გვ. 135).
მაგრამ რომელმა ეკლესიამ შეცვალა გადმოცემა, რომელმა განმარტა ის არასწორად - ზ. ნოდიას მოწონებულმა თუ "სტაროვერულმა"? რისთვის უხდის ბოდიშს ოფიციალური ეკლესია "სტაროვერებს"? რატომ აღნიშნა სამჯერ, 1918, 1929 და 1971 წლებში, რომ 1654-1667 წლების რეფორმებში კრებითად გამოთქმული ანათემები და ძველი საეკლესიო გადმოცემების გმობა "ჩაითვალოს არარსებულად"-ო? იმიტომ, რომ მიხვდნენ - ძველი საეკლესიო გადმოცემები, რომელთა დაცვას სამი საუკუნის განმავლობაში თავი შესწირეს ძველმართლმადიდებელ ქრისტეანთა თაობებმა და არნახული გმირობა გამოიჩინეს მათ შესანარჩუნებლად, ნამდვილად ძველბიზანტიური ყოფილა და რუსეთს X-XI საუკუნეებში თვით ბერძნებისგან მიუღია გაქრისტეანებასთან ერთად. მაშასადამე, "სატანასა და მის ეშმაკებს" ძველმორწმუნეებისთვის კი არ შეუცვლია რჯული, არამედ ზ. ნოდიას მიერ მოწონებული ოფიციალური "ეკლესიისთვის", თავს რომ "მართლმადიდებლად" ხმობს და წმინდანების ნაცვლად უამრავი ერეტიკოსი უშვა ქვეყნიერებას.
სხვაგვარად, როგორ არის შესაძლებელი ლათინობით მოწყლულ სხეულში ჯანსაღი ქრისტეანის დაბადება? განა თვით ზ. ნოდიაც არ აღიარებს, რომ ოფიციალური ეკლესია "სამი საუკუნე ინარჩუნებდა ერეტირებულ კათოლიციზმს" (იქვე. გვ. 198) და ამგვარი მდგომარეობის მხილებით გაკვირვებული კითხულობს: "მართლმადიდებლური ეკლესია ასე უმნიშვნელოდ და უცებ მოწყდა ქრისტეს ეკლესიას?!" (გვ. 198). შემდეგ კი აცხადებს, რომ თურმე "აი ამ აბსურდმა შეიწირა "სტაროვერები" და თვალნათლივ გამოჩნდა, რომ მათგან წიხლნაკრავმა შვა წმინდანთა დასები..." (იქვე. გვ. 198).
ვინ შვა ამ გალათინებულმა ეკლესიამ, უკვე კარგად ვნახეთ. დღეს კი ლათინური პკურებითი "ნათლობის" დამკვიდრებით იმ მახინჯ შვილებსაც ვერ შობს, რასაც ადრე შობდა, რადგან საერთოდ წაერთვა შობის უნარი, გაბერწდა და გაპარტახდა. ხოლო განცხადებული მწვალებლობა რომ უცებ მოწყვეტს ღმრთისგან ადამიანს, ეს სტაროვერთა "აბსურდი" კი არა, წმიდა მამათა სწავლებაა: წმიდა ფოტი კონსტანტინოპოლელი (IX ს.) ამბობდა: "სარწმუნოების საკითხებში ყველაზე მცირედი გადაცდომაც უკვე სასიკვდილო ცოდვაა. იცოდე, რომ გადმოცემის უმცირესი დარღვევაც კი გამოიწვევს ყველა დოგმატის უგულებელყოფას" (Святитель Фотий Константинопольский. Расширенный сборник цитат святых отцов против ересей // http://krestovayapustin.cerkov.ru/2015/03/11/rasshirennyj-sbornik-citat-svyatyx-otcov-protiv-eresej ) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
წმიდა ბასილი დიდის პირველ კანონზე დაყრდნობით, სჯულის ცნობილი კომენტატორი იოანე ზონარა ამბობდა: "მწვალებელია ყველა, ვინც არ ეთანხმება მართლმადიდებლურ სარწმუნოებას, თუნდ დიდი ხნის წინათ და თუნდ ახლა იყვნენ ისინი მოკვეთილნი ეკლესიისგან, და თუნდ ძველ და თუნდ ახალ მწვალებლობებს მისდევდნენ" (Толкование 6 правила II всел. собора в Аф. Синт., II,182)... "ხოლო მწვალებლებად მიიჩნევიან ისინი, ვინც შეიწყნარებს ჩვენს საიდუმლოთ, მაგრამ სწავლა-მოძღვრების ზოგიერთ ნაწილში ცდებიან და მართლმადიდებელთ არ ეთანხმებიან" - ამბობს ზონარა IV მსოფლ. კრების 14-ე კანონის განმარტებაში (Аф. Синт., II, 252). საერთოდ, მართლმადიდებლური ეკლესიის კანონიკური სწავლებით, ვინც მართლმადიდებელი არ არის - ერეტიკოსია " (Номоканон в XIV тит., XII, 2 (Аф. Синт., I, 261). Алф. Синт. М. Властаря, А, 2 (Аф. Синт. VI, 74) (Первое каноничеცкое послание к Амфилохию епископу иконийскому. Правило 1. Епископ Никодим (Милаш) Толкование на правила святаго Василия Великаго) (http://pagez.ru/olb/245.php?id=604).
ღირ. თეოდოსი პეჩორელი (1008-1074) გვასწავლის: "სხვა სარწმუნოებას თუ მიჰყვები, ვერასოდეს იხილავ საუკუნო ცხოვრებას! ვინც სხვის სარწმუნოებას აქებს, საკუთარს აგინებს... ამდაგვარი კაცი მწვალებელია და ორმორწმუნე. შენ კი, შვილო, განეშორე მათ და გამუდმებით ადიდე შენი რწმენა. მწვალებელთ კი გაექეცი, ვითარც ცოფიან ძაღლებს" (Слово преп. Феодосия Печерского о Вере Христовой и Латынской. https://www.sedmitza.ru/text/443919.html) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
წმ. თევდორე სტოდიელი მწვალებლებთან ურთიერთობას "ქრისტეს უარყოფას" და "სულიერ სიკვდილს" უწოდებდა (Творения преподобного отца нашего и исповедника Феодора Студита. Том. 2, часть 2, письмо 89. К Феофану игумену, стр. 450).
წმ. კირილე იერუსალიმელი კი გვამცნებს: "ზურგი აქციე ყველა ერეტიკოსს... ნუ უსმენ მათ მლიქვნელურ სიტვებს და ნუ ერწმუნები მათ მოჩვენებით მორჩილებას, რადგან ისინი არიან უნასები, იქედნეს ნაშიერნი. იუდაც ეუბნებოდა ქრისტეს: "გიხაროდენ, მოძღვარო!" და ამ დროს ღალატობდა მას. ამიტომაც, მწვალებელთა მლიქვნელობას ნუ უყურებ და მათ სულის წარმწყმედელ შხამს მოერიდე" (Св. Кирилл Иерусалимский. О Ересях № 20 стр. 85).
სწორედ ასე იქცეოდნენ ძველმოწესე მართლმადიდებლებიც და ზურგს აქცევდნენ უძველესი გადმოცემების მაწყევარ მწვალებელთ, რადგან, როგორც მამათა სწავლებიდან ვნახეთ, მცირედი გადახრაც კი მწვალებლობაა, ზ. ნოდიას თქმით კი მისი მოწონებული ეკლესია "სამი საუკუნე ინარჩუნებდა ერეტირებულ კათოლიციზმს" (გვ. 198) და მიუხედავად ამისა, მის ამ "დედაეკლესიას" არავითარი ბიწი არ შეხებია.
ოფიციალური ეკლესიის დარი "წმინდანები" და "ღვთისმეტყველები" კათოლიკეებსაც ჰყავთ, მაგრამ ამის გამო ვის უცვნია მათი ეკლესია მადლმოსილად? მეტიც, ზ. ნოდიასთვის საამაყო "წმინდანი", სინამდვილეში თვითგაპიარებული იოანე კრონშტადტელი, ლათინ პაპისტთა შესახებ ამბობდა: "სიძულვილი მართლმადიდებლობისადმი, ფანატიზმი, მართლმადიდებელთა დევნა და მკვლელობები - მთელი საუკუნეების განმავლობაში წითელი ძაფივით გასდევს კათოლიციზმს. მათი ნაყოფის მიხედვით სცანით ისინი. განა ასეთი სული გვიბოძა ქრისტემ? თუ ვინმეს ვეტყვით, კათოლიკეებს, ლუთერანებს და რეფორმატორებს შეიძლება ვუთხრათ: "არა იცით, რომლისა სულისანი ხართ" (ლუკა 9:55) ("Живой Колос". Выписки из дневника за 1907-1908 гг.,СПб,1909, стр.116). მაგრამ თავად რომელი სულისაგან იყო იოანე კრონშტადტელი? ან რომელი სულისაგან არიან ძველმოწესეთა მდევნელნი თანამედროვე "თეოლოგებისა" და "პუბლიცისტების" ჩათვლით, რომლებიც შესაძლოა ფიზიკურს არა მაგრამ, იდეოლოგიურ-ადმინისტრაციულ დევნას მაინც ახორციელებენ? რა არის მათი "ღვაწლის" ნაყოფი? - ზუსტად იგივე, რასაც იოანე კრონშტადტელი კათოლიკეებს საყვედურობდა. მისი მიმართვიდან სიტყვა "კათოლიკეს" თუ ამოვიღებთ და ჩავსვამთ "ნიკონიანელს" მივიღებთ იმავე ვითარებას, ოღონდ უკვე ძველმორწმუნე მართლმადიდებელთა წინააღმდეგ განხორციელებულს ოფიციალური ეკლესიის მესვეურთაგან. მაშ, რომელი "ნაყოფით" ვიცნოთ თვით ი. კრონშტადტელის ეკლესია? განა იმავე "ძველი მართლმადიდებლობისადმი სიძულვილით, ფანატიზმით, მართლმადიდებელთა დევნითა და მკვლელობებით" არა? როდესაც მკვლელობები აღესრულებოდა უსასტიკესი, არათუ ქრისტეანისთვის, არამედ თვით წარმართებისთვის დამახასიათებელი ფორმებით: ადამიანის ცოცხლად დაწვა, შიმშილით მოკვდინება, სხეულის ნაწილების მოკვეთა, ენების მოკვეთა, თითების მტვრევა, რომ ძველი გადმოცემისამებრ პირჯვარი არ გადაეწერათ ორი თითით, ... და რომელი ერთი ჩამოვთვალოთ, თუ რა "ნაყოფი" ახასიათებდა ოფიციალურ, გალათინებულ "მართლმადიდებლობას", უფრო სწორად, "ნიკონიანელობას", რომელიც "სამი საუკუნე ინარჩუნებდა ერეტირებულ კათოლიციზმს" (ზ. ნოდია. იქვე. გვ. 198).
ზ. ნოდია კიდევ აქეთ შემოგვძახებს: "ნიკონიანელი თავადა ხარო" (გვ. 200). ვაი, სირცხვილო და უგუნურებავ! თუკი გრძნობ, რომ ნიკონიანელობა სამარცხვინოა და ვერ აკადრებ საკუთარი ეკლესიის "წმინდანს" ეგნატე ბრიანჩანინოვს, რომელიც ამ დროს მართლაც ნიკონიანელია, რამეთუ მცველი და მიმდევარი იყო პატრიარქ ნიკონის რეფორმებისა, როგორ იცავ იმ ეკლესიას, რომელმაც თავისი ზედწოდება ამ სამარცხვინო პატრიარქისგან და მისი რეფორმისგან მიიღო?! ეკლესიას, რომელმაც ჯერ მწვალებლობად გამოაცხადა და შემდეგ არნახული გმობა გამოუცხადა უძველეს მართლმადიდებლურ გადმოცემებს და ანათემას გადასცა ამ გადმოცემათა დამცველები, შემდეგ კი სახელმწიფოს "კურთხევა" მისცა მათი დევნისა (ამაზე უკვე ითქვა წინამდებარე ნაშრომის მეორე ნაწილში) და თვითონაც არანაკლები ხელი გამოიღო ამ საქმეში.
ნიკონიანელი სატრაპების სადიზმისა და ძველმართლმადიდებელი ქრისტეანების თავდადების ერთ-ერთ უბადლო ნიმუშია თუნდაც სოლოვეცკელი ბერების წამება. ეს არის სოლოვეცკის მაცხოვრის ფერიცვალების სახელობის მონასტრის ბერთა ამბოხი 1668 წლიდან 1676 წლამდე, რომლებიც არ დაემორჩილნენ პატრიარქ ნიკონის რეფორმას. იმის გამო, რომ მონასტერმა უარი თქვა, მიეღო რეფორმატორთა სიახლეები, მთავრობამ 1667 წელს მკაცრ ზომებს მიმართა მონასტრის წინააღმდეგ და გასცა ბრძანება მონასტრისთვის ჩამოერთმიათ სამემკვიდრეო მამული და მთელი ქონება. ერთი წლის შემდეგ კი სოლოვკაში ჩამოვიდა მეფის პოლკი და მონასტერს ალყა შემოარტყა. სხვადასხვა ინტენსივობის საბრძოლო მოქმედებები მიმდინარეობდა მომდევნო რამდენიმე წლის განმავლობაში და ეს ბრძოლა მხოლოდ 1676 წელს სოლოვეცკის მონასტრის დაცემით დასრულდა.
ცნობილი ისტორიკოსის ს. ზენკოვსკის ნაშრომში "Русское старообрядчество" ("რუსული ძველმოწესეობა") ვკითხულობთ: "ენერგიული პატრიარქის იოაკიმეს მოსვლა საეკლესიო ხელისუფლებაში სოლოვეცკის მონასტრის ბედზეც აისახა. 1668 წელს დაწყებული მონასტრის ბლოკადა არაეფექტური აღმოჩნდა და ამიტომაც მთავრობა არაერთხელ მიმართავდა მონასტერს წინადადებით, რომ, თუ ის დაემორჩილებოდა რეფორმას და მიიღებდა ახალ სარწმუნოებას, ამ ამბოხს მიუტევებდა. მაგრამ მონასტრის ძმობა ყოველთვის დიდი აღშფოთებით უარყოფდა მთავრობის ამგვარ წინადადებას. თეთრი ზღვის მოსახლეობა, რომელიც სრულიად თანაუგრძნობდა მონასტრის მცველებს, მათ დამატებითი, სავანეს საწყობებში უკვე არსებული მარაგის გარდა, დამატებითი სურსათით ამარაგებდა მონასტერს, - ძირითადად თევზითა და ბოსტნეულით. მხოლო 1674 წელს ა. ი. მეშჩერინოვმა, რომელმაც შეცვალა პოლკოვნიკი კლიმენტ ევლევი, გადმოსხა თავისი ჯარი არქიპელაგის მთავარ კუნძულზე და დაიწყო მონასტრის რეგულარული ალყა. მონასტრის კედლების გასწვრივ აღმართეს ბასტიონები და დაამაგრეს კედლის სანგრევი მოწყობილობები. იანვარში მონასტრის ძმობიდან ჯარებისკენ გადასულმა ბერმა თეოკტისტემ მეშჩერინოვს მიუთითა დაუცველ საიდუმლო გვირაბზე, რომელიც შედიოდა მონასტერში. 1676 წლის 22 იანვარს ღამით, როდესაც ბერებს ჯერ კიდევ ეძინათ, ჯარისკაცები ამ საიდუმლო გზით შეიჭრნენ მონასტრის ეზოში და ჯარებს კარები გაუღეს. ძველმოწესეობრივი ღვთისმოსაობის დამცველებმა საკმაოდ გვიან გაიგეს ჯარების შემოჭრა, რის გამოც თითქმის ყველა ბერი ამოწყვიტეს" (С. А. Зеньковский. Русское Старообрядчество. 30. Казни и тюрьмы: 1670-1676. https://www.sedmitza.ru/lib/text/439550) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
სოლოვეცკელი ბერების წამება
სოლოვეცკის აჯანყება ფართოდ არის გაშუქებული ძველმოწესეობრივ ლიტერატურაში. მათგან ყველაზე ცნობილია სიმეონ დენისოვის ნაშრომი "სოლოვეცკის მამათა და მოწამეთა ისტორია" ("История об отцах и страдальцах Соловецких". სრული სახელწოდება: "История об отцах и страдальцах Соловецких иже за благочестие и святые церковные законы и предания в настоящее времена великодушно пострадаша"). ნაწარმოებში აღწერილია სოლოვეცკის აჯანყების მონაწილეთა სხვადასხვა ხერხით უსასტიკესი დასჯა. აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ, იმპერატრიცა ეკატერინეს დროს ამ წიგნის გამო ხალხს აპატიმრებდნენ. ისტორიკოსი ვიქტორ ბრაჩევი წიგნში "მასონები რუსეთში" წერს: "1792 წლის 13 აპრილს ეკატერინე II-მ ბრძანება მისცა თავად ა. ა. პროზოროვსკის, გაეჩხრიკა ნ. ი. ნოვიკოვი გაყიდვაში "სოლოვეცკელი მამებისა და მოწამეების ცხოვრების" გამოჩენის გამო და ამასთან, დაეკითხათ ნ. ი. ნოვიკოვი. უკვე 14 აპრილს განკარგულების მიხედვით ჩატარდა ჩხრეკა გენდრიკოვის სახლში და ნ. ი. ნოვიკოვის წიგნის მაღაზიებსა და დახლებში. 1792 წლის 24 აპრილს თავის სახლში ავდოტინოში დააპატიმრეს ნ. ი. ნოვიკოვიც. იმისი გარკვევა, რომ ნ. ი. ნოვიკოვს არაფერი აკავშირებდა სიმეონ დენისოვის "სოლოვეცკელი მამებისა და მოწამეების ისტორიის" გამოცემასთან, დიდ სიძნელეს არ წარმოადგენდა, მაგრამ იმ დროს ეს რატომღაც არავინ გააკეთა. ... "სოლოვეცკელი მამებისა და მოწამეების ისტორიის" თავისუფალი გამოცემა მხოლოდ 1905 წლის რევოლუციის შემდეგ გახდა შესაძლებელი" (Брачев Виктор. Масоны в России: от Петра I до наших дней. С.-Петербург, Издательство "Стомма", 2000, стр. 230).
მოღალატისგან გაცემული მონასტრის აღების დროს, მონასტრის დამცველ ბერთა და ერისკაცთაგან მოკლე და სასტის ბრძოლაში მისი თითქმის ყველა დამცველი დაიღუპა. მონასტრის 500 მცველიდან ცოცხალი მხოლოდ 14 დარჩა (Соловецкое восстание. Материал из Википедии - свободной энциклопедии).
აი, როგორ აღწერენ ამ შესაზარ და ადამიანის გონებისთვის წარმოუდგენელ ანგარიშსწორებას: "სოლოვეცკის ღირსი მამები ძველი ღვთისმოსაობისთვის ეწამნენ, არქიმანდრიტი ნიკანორი, ბერი მაკარი და სხვა მრავალნი მტარვალებმა სასტიკ ყინვაში გააწამეს. ქრიზანთოსს, თევდორეს და ანდრიას ხელები მოჰკვეთეს. ზოგიერთები კისრით ჩამოჰკიდეს, სხვანი ფეხით, ზოგიერთნი კიდევ მახვილით მოსწყლეს, მრავალნი საპყრობილეებში ჩაყარეს და სული იქ ამოხადეს. ასე მიაბარეს თავიანთი სულები წმიდა მოწამეებმა ღმერთს, რომელიც შეიყვარეს").
სოლოვეცკელი ბერების წამება
დაღუპულ ბერთა ზუსტი რიცხვი ცნობილი არ არის, მაგრამ ძველმოწესეობრივ სინოდიკონებში 500-მდე დაღუპულს იხსენიებენ. ბერთა უმეტესობა, რომელთა შორისაც იყვნენ მოხუცები და სნეულები, ნელ და მტანჯველ სიკვდილს დაუქვემდებარეს: ზოგნი ორ-ორად, ზურგით ერთმანეთისკენ შებრუნებით შეკრეს და ოდენ პერანგების ამარა გაყინული ზღვის ზედაპირზე მიჰყარეს. მხედართმთავარმა მეშჩერინოვმა სისასტიკეში ისეთი გამომგონებლობა გამოიჩინა, რომ თვით სოლოვეცკის მონასტრის საძმოს გამყიდველმა თეოკტისტემ, რომელიც ამ ამბების შემდეგ გარყვნილებას მიეძალა და სამარცხვინო სნეულებისგან დაიღუპა, მოსკოვში გაგზავნა დეტალური სავედრებელი არზა მეჩშერინოვის სისასტიკეზე.
სოლოვეცკელი ბერების წამება
ხოლო წამებულ ბერთა სხეულები წამებიდან კიდევ რამდენიმე თვე, ვიდრე ზაფხულამდე, დაუმარხავად დატოვეს. სოლოვეცკური გადმოცემით, ყველა მათგანი უხრწნელი იყო, თანაც გაყინულ ზღვაზე დაყრილი ბერების ქვეშ ყინული არ დნებოდა. ამ ზებუნებრივი მოვლენით შეშინებული ახალი ხელმძღვანელობა იძულებული გახდა, ბერების გვამები მიწისთვის მიებარებინა. ისინი მონასტრის ახლოს ერთ საძმო ორმოში ჩაყარეს და ქვებით ამოავსეს. თვითმხილველები შემდეგ ჰყვებოდნენ სასწაულებზე, რომლებიც ძმათა საერთო სასაფლაოზე ხდებოდა - ხედავდნენ საოცარ ნათებას და ანგელოზთა გალობას ისმენდნენ..." (Инокиня Ливия. Святые страдальцы и исповедники соловецкие) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
საინტერესოა აღინიშნოს, რომ ჯერ კიდევ ნიკონის გაპატრიარქებამდე ანზერის კუნძულზე სოლოვეცკის მონასტრის წმიდა სამების სკიტეს დამაარსებელ ელეაზარს († 1656 წ.) ჰქონდა ხილვა: ერთხელ ლიტურგიაზე მხცოვანმა ნახა უზარმაზარი შავი გველი, რომელიც ნიკონის კისერს შემოხვეოდა. ბერმა შეძრწუნებისგან შესძახა: "უდიდესი ბოროტება აღმოუცენა თავს რუსეთმა"" ("Великое зло Россия себе сего израсти!") (Расправе царских войск над соловецкими сидельцами) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
ელეაზარ ანზერელის ხილვა - ნიკონის კისერზე შემოხვეული გველი
ხოლო "მეფე ალექსი მიხეილის ძის უეცარი სიკვდილი, რომელიც დადგა 1676 წლის 29 იანვარს, მეფის სიცოცხლის 47-ე წელს, ზუსტად ერთი კვირის შემდეგ ცნობილი მონასტრის აღებიდან, ძველმორწმუნეთა აზრით, ღვთის რისხვა იყო მონასტრის გაპარტახებისა და ბერთა წამებისთვის, რამაც ვერ შეუწყო ხელი სამეფო ძალაუფლების პრესტიჟის ამაღლებას. "უთვინიერესი" (Тишайший - ასე უწოდებდნენ მეფე ალექსი მიხეილის ძეს - არქიეპ. პ.) ადგილი დაიკავა თოთხმეტი წლის ავადმყოფმა ბავშვმა (პეტრე I-მა - არქიეპ. პ.), და რუსეთის სახელმწიფოს დაუდგა ახალი სერიოზული ამბოხებებისა და აჯანყებების პერიოდი" (ს. ზენკოვსკი. იქვე) (С. А. Зеньковский. Русское старообрядчество. В двух томах. Том I. Глава V. Раскол. 30. Казни и тюрьмы: 1670 - 1676. Институт ДИ-ДИК. Квадрига. Москва. 2009 Стр. 253.).
ზ. ნოდიასნაირი ადეპტები თავიანთი ეკლესიის მადლმოსილების დასტურად მიიჩნევენ კიდევ ორ ნიშანს - ღვთისმეტყველებას და სასწაულებს. ისინი თავს იწონებენ თავიანთი ღვთისმეტყველებით და მათ ეკლესიაში მომხდარი "სასწაულებით".
რაც შეეხება ღვთისმეტყველებას, ადამიანი მწვალებლებშიც ინარჩუნებს ადამიანურ უნარ-თვისებებს და ამაში საკვირველი არაფერია. ზ.ნოდიას მიერ ჩამოთვლილ ღვთისმეტყველებს ისეთი არაფერი უთქვამთ, რაც ადრე წმიდა მამებს არ ჰქონოდეთ ნათქვამი. საღმრთო ისტორიისა და წმიდა წერილის ახლებური ან სხვა კუთხით გაშუქება, როცა ის მომდინარეობს წმიდა მამათა ეგზეგეტიკური ტრადიციიდან, საკვირველს და გასაოცარს არაფერს შეიცავს. მეტიც, გასაოცარი ის იქნებოდა, ამგვარი ღვთისმეტყველები არ ჰყოლოდა ეკლესიას, რომელსაც სამი საუკუნეა საღვთისმეტყველო სასწავლებლები აქვს.
თუმცა, როგორც ეს თავის ადგილას ვნახეთ, ამ ეკლესიამ მართლმადიდებლობის სიწმიდე მაინც ვერ დაიცვა და ღვთისმეტყველებაში ლათინურ-პროტესტანტული საწყისებიც გაურია. ახალმოწესეობრივი ეკლესიის ზოგიერთი მღვდელმთავარი (მაგ.: ეგნატე ბრიანჩანინოვი და თეოფანე დაყუდებული, ასევე სხვა ზემოთ ჩამოთვლილი იერარქები) განათლებული, ნაკითხი ეპისკოპოსები იყვნენ, მაგრამ, არც მეტი, არც ნაკლები. თანაც ეს განათლებულობა მათ წმიდა მამათა თხზულებებიდან შეითვისეს. სწორედ მათი თხზულებების კარგი ცოდნით გახდნენ ისინიც ცნობილი ეგზეგეტები. ასე რომ ნიკონის შემდგომ პერიოდში რუსეთის ახალმოწესეობრივი ეკლესია დიდი ერეტიკოსებით უფრო "დაიკვეხნის", ვიდრე დიდი თეოლოგების არსებობით (50).
---------------------
50. ამ მწვალებელთა ვინაობას აქ არ ჩამოვწერთ, მათი რიცხვი საკმაოდ დიდია. დაინტერესებულ მკითხველს შეგვიძლია მივუთითოთ რ. ვერშილოს საიტზე https://antimodern.ru (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
, სადაც ჩამოთვლილია ოფიციალური, რეფორმირებული "მართლმადიდებლობის" მიერ რუსეთში თუ საზღვარგარეთ ნაშობი ყველა ჯურის მოდერნისტი და მწვალებელი, მართლმადიდებლობის გამყიდველი და იუდა თავიანთი მწვალებლურ-მოდერნისტული სწავლებების დეტალური აღწერით.
---------------------
ლათინ "წმინდანთა" თხზულებებს და ცხოვრებას თუ დავაკვირდებით, შესაძლოა მათ შორისაც ვერ ვიპოვოთ ლათინური სულიერების სიყალბე. მეტიც, რაიმე სპეციფიკურად ლათინურის პოვნაც კი ზოგჯერ ძნელია. ეს გამოწვეულია იმით, რომ ამგვარ წმინდანთა ცხოვრებებსა და თხზულებებში საღმრთო ჭეშმარიტება გადმოცემულია მჭევრმეტყველურად, რომელიც უშუალოდ წმიდა წერილიდან ან დიდ განხეთქილებამდელ (1054 წ.) წმინდანთა თხზულებებიდან არის აღებული. ამასვე ვხედავთ იოანე კრონშტადტელთან, იოანე მაქსიმოვიჩთან და სხვა ახალმოწესე მქადაგებლებთან. მარტივი ფორმულირებით რომ ვთქვათ, აქ საქმე გვაქვს საერთო ქრიტეანულ ცოდნაზე - შეუფარდო სათქმელს მაღალფარდოვნად გამოთქმის უნარი. ამაში ადვილია დარწმუნება, თუკი ვინმე პაპისტი "წმინდანის" ჟან ბატის მარი ვიანეის (1786-1859) გამონათქვამებს გაეცნობა (იხ. Ж. М. Вианней, Арсский пастырь. Чему учил ж. М. Вианней. Проповеди и уроки закона божия. Избранные места (http://www.vianney.ru/memc4.htm) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020) ამავე ვებ-გვერდზე აღწერილია ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის ექვსი გამოცხადება პაპისტი "წმინდანის" ჯან ბატის მარი ვიანეისადმი (იხ. http://www.vianney.ru/mem.htm#o) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
აი, მაგალითად, ერთ-ერთი მოკლე ამონაწერი ამ პაპისტი "წმინდანის" ქადაგებიდან: "მაგრამ ჩვენ თვითონ - ბნელეთი ვართ და უუნარონი, ჩავწვდეთ ჩვენს სულს. ამიტომაც ღრმა მორჩილებითა და რწმენით უნდა მივმართოთ უფალს. ცოცხალი რწმენით აღძრულებმა მხურვალედ უნდა ვითხოვოთ სულიწმიდით განათლება, რომელსაც შეუძლია ღმრთის გულისა და მისი მოწყალების ჩვენკენ მობრუნება. მსგავსად იმისა, როგორც გამადიდებელი შუშით შეიარაღებული მესაათე არჩევს საათის უწვრილეს მექანიზმებს, ასევე ჩვენც, სულიწმიდით განათლებულთ, შესაძლებლობა გვექნება ჩვენი უბადრუკი ცხოვრების უწრვილმანესი დეტალების დანახვისა. და მაშინ ცოდვა ჩვენში გამოიწვევს უდიდეს შეძრწუნებას" (Ж. М. Вианней, Арсский пастырь. Проповеди и уроки закона божия. Христиане с открытыми глазами. http://www.vianney.ru/memc4.htm) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
რომელი მართლმადიდებელი არ დაეთანხმება ამგვარ დამოძღვრას? ხოლო სავონაროლას (1452-1498) ქადაგებებით (იხ. მისი ერთ ერთი ქადაგება http://www.wco.ru/biblio/zip/savon1.zip) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020) მოხიბლული იყო თვით ღირ. მაქსიმე ბერძენიც, ოღონდ ქვემოთ იმ შენიშვნასაც უნდა გავეცნოთ, რომელიც ღირ. მაქსიმემ ამ ქადაგებას დაურთო). ამიტომაც არაფერია გასაკვირი იმაში, რომ მწვალებელთა თხზულებებშიც ბევრი რამ ფორმალურად სწორია. მეტიც, საკვირველმოქმედების მხრივაც რაიმე განსაკუთრებული სულიერება ლათინთა მხრიდან არ შეიგრძნობა. პაპისტი "წმინდანის" ვიანეის ცხოვრების მოკლე აღწერაში ვკითხულობთ: "მ. ვიანეის ჰქონდა მასთან მიმსვლელთა იდუმალი აზრების კითხვისა და სიძნელეთა მანამდე გადაწყვეტის გასაოცარი უნარი, სანამ ადამიანები მოასწრებდნენ მის გადმოცემას. ერთხელ მან ბრბოში შენიშნა მგლოვიარე და დარდით გულმოკლული დედაკაცი, რადგან მისმა ქმარმა სიცოცხლე თვითმკვლელობით დაასრულა. ქალი მორწმუნე იყო და მას ქმრის სამარადისო საიქიო ხვედრი ადარდებდა.
შორსმჭვრეტელი მ. ვიანეი მიუახლოვდა მას და მანამ, სანამ ის მოასწრებდა რაიმეს თქმას, უკვე ანუგეშა და უთხრა: "ნუ სტირ, არამედ გულმოდგინედ ილოცე. ხიდსა და წყალს შორის თქვენმა ქმარმა თავისი საქციელი უკვე შეინანა" (https://www.litmir.me/br/?b=244804) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020) (იხ. ასევე: http://www.vianney.ru/mem.htm) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020) (და კიდევ ფორუმი: http://drevlepravoslavie.forum24.ru/?1-20-0-00001323-000-10001-0 ) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
მსგავსი რამ შეიძლება ვიპოვოთ ოპტინელი ბერების: სერაფიმე საროველის და სხვა ახალმოწესე "წმინდანთა" ცხოვრებაშიც. შორსმჭვრეტელობა (ისევე როგორც ნებისმიერი საკვირველმოქმედება) აშკარად არ არის ამა თუ იმ მოღვაწის წმინდანობის დამადასტურებელი ერთადერთი მოწმობა. ამგვარი თვისება, როგორც ვხედავთ, პაპისტ "წმინდანებსაც" ჰქონდათ და ნიკონიანელი "მართლმადიდებლები", ამ მხრივ, განსაკუთრებულობითა და ერთადერთობით ვერ დაიკვეხნიან.
როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, ყველა მათგანს ზედმიწევნით კარგად ახასიათებს ღირ. მაქსიმე ბერძენის გამონათქვამი კათოლიკეებზე, რომელიც წერდა: "მე ამას ვწერ არა იმიტომ, რომ ვაჩვენო თითქოსდა ლათინური რწმენა წმიდაა, სრულყოფილია და ყოველივეში მართალია, - ნუმც იქნება ჩემში ამგვარი უგუნურება! - არამედ იმისთვის, რათა ვაჩვენო მართლმადიდებელთ, რომ არასწორად მოაზროვნე ლათინებიც ზრუნავენ სახარებისეულ მაცხოვნებელ მცნებებსა და ქრისტე მაცხოვრისადმი რწმენაზე, რომელიც თუმც ბოლომდე გაუაზრებელია, როგორც ბრძანებს ღვთაებრივი მოციქული პავლე მეამბოხე იუდეველებზე: "ვეწამები მათ, რამეთუ შური საღმრთოჲ აქუს, არამედ არა მეცნიერებით" (ახ. ქართ.: "ვუმოწმებ მათ, რომ აქვთ საღმრთო შური, მაგრამ უცოდნელად") (რომ. 10:2). ასევე ლათინებიც, თუმც მრავალში შეცდნენ და მათთვის დამახასიათებელი ელინურ მეცნიერებებში განსწავლულობით მიმართეს ზოგიერთ მცდარ და უცნაურ სწავლებას, საბოლოოდ მაინც არ განიდრიკნენ უფლისადმი რწმენისგან, სასოებისგან და სიყვარულისგან, რომლის გამოც მათი ბერები მისი წმიდა მცნებებით აწესრიგებენ თავიან ბერ-მონაზვნურ ცხოვრებას. თანაც ისე, რომ ჩვენც გვმართებს, მივბაძოთ მათ ერთსულოვნებას, ძმათმოყვარეობას, უხვეჭელობას, მდუმარებას და მშვიდობისმოყვარებას, მრავალთა ცხოვნებაზე ზრუნვას. დიახ, ჩვენც გვმართებს, მივბაძოთ მათ ამ საქმეებში, რომ მათზე უარესნი არ აღმოვჩნდეთ. ამას მე ვამბობ სახარებისეულ მცნებათა გულმოდგინედ შესრულებასთან დაკავშირებით, რადგან, როგორც მათ სრულყოფილად ვერ შეიქმს მაცხოვრის მცნებათა გულმოდგინე მიყოლა, სანამ ისინი არ უარყოფენ თავიანთ მწვალებლობას, ასევე ჩვენც ვერ სრულგვყოფს ოდენ მართლმადიდებლური რწმენა, თუკი არ შევავსებთ მათ სახარებისეულ მცნებათა გულმოდგინე შესრულებით" ("Это я говорю относительно прилежного исполнения евангельских заповедей, ибо как их не делает совершенными прилежное исполнение заповедей Спасителя, пока они не откажутся от своих ересей, так и нас не делает совершенными одна православная вера, если не дополняем ее прилежным исполнением евангельских заповедей" (Повесть о Савонароле. Инока Максима Грека повесть страшная и достопамятная и о совершенной иноческой жизни) (Повесть о Савонароле. Инока Максима Грека повесть страшная и достопамятная и о совершенной иноческой жизни). http://orthodoxy.cafe/index.php?topic=358856.0) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
თუმცა, რომაულ-კათოლიკურ და ნიკონიანურ სულიერებას შორის გარკვეული განსხვავებაც არსებობს, როდესაც სპეციფიკური "სულიერება" აშკარად გაბუქებულია. ყველა კულტის პაპისტებთან ეს არის გულის კულტი, სტიგმატები და სხვა ეგზალტირებულობები. ახალმოწესე ნიკონიანელ "მართლმადიდებლებში" კი ეს ეგზალტირებულობები სხვა მიმართულებისაა და ნაკლებად გამოხატული, მაგრამ სპეციფიკურ გურუიზმში (ე. წ. "სტარჩესტვო", "მლადოსტარჩესტვო", "ბატიუშკიზმი" და სხვა) მაინც ვლინდება. ასე მაგალითად, იოანე კრონშტადტელის მსახურება გამოირჩეოდა გაბღენძილობით, თეატრალიზებულობით, სიმდიდრით, ფუფუნებითა და თვითგაპიარებით. ამგვარ "სულიერებას" ახასიათებს ყველა ეს საჯარო აღსარებები, აღტყინებულ თაყვანისმცემელ მანდილოსანთა ბრბო, მის სიცოცხლეშივე ხატებთან ერთად მისი ფოტოსურათების თაყვანისცემა, რომელიც ლამის ყოველ "ღვთისმოსავ" ნიკონიანელის ოჯახში წესად ჰქონდათ (http://drevlepravoslavie.forum24.ru/?1-20-0-00001323-000-10001-0 ) (URL-ის მიმართვის თარიღი: 19.11.2020).
საგულისხმოა აღინიშნოს ზ. ნოდიას ტიპური ნიკონიანელობა, ამ ყოფილი ძველმართლმადიდებელი ქრისტიანის ახალმოწესეობრივ ფორმაზე სრული ჰიპერტროფირება. ცნობილია, რომ ახალმოწესე "მართლმადიდებელთა" ცნობიერებაში საკმაოდ შევიწროებულნი არიან ძველი რუსი წმინდანები, რომელთა ადგილს, ძირითადად, იკავებენ სერაფიმე საროველი, ეგნატე ბრიანჩანინოვი, იოანე კრონშტადტელი, ნიკოლოზ მეორის ოჯახი და მატრონა მოსკოველი. რუსეთის ძველ წმინდანებზე მათ ან საერთოდ არაფერი იციან, რადგან არაფერი სმენიათ, ან კიდევ ზოგადად და ყურმოკვრით (გამონაკლისს წარმოადგენს უდიდესი წმინდანი სერგი რადონეჟელი, თუმცა მისი ცხოვრებაც ყველამ როდი იცის). ზ. ნოდიაც, როგორც "ჭეშმარიტი" ახალმოწესე, წმინდანთა ჩამონათვალში 17-ე საუკუნის შემდგომ "წმინდანებად" შერაცხილ მოღვაწეებს ასახელებს.
ეს ბუნებრივიც არის, რადგან თითქმის ყველა მათგანი ან დევნიდა ძველმოწესეებს, ან იდეოლოგიურად უპირისპირდებოდა და თეორიულად უარყოფდა ძველ საეკლესიო წეს-ჩვეულებებს. ამგვართა რიცხვს განეკუთვნებიან დიმიტრი ტუპტალო (როსტოველი), სერაფიმე საროველი (მის შესახებ დეტალურად იხ. ქვემოთ), იოანე კრონშტადტელი და სხვები. ხოლო ძველი წმინდანების ღირსება, რომლებიც ნიკონის ახალი იდეოლოგიის მამხილებლები არიან, თუნდაც მათი საეკლესიო პრაქტიკის მიხედვით, რომელთაც ხშირად იმოწმებდნენ ძველმოწესენი, სრულიად თუ არა, ოსტატურად, მოხერხებით მიჩუმათებულია.
ძველმოწესეთა აპოლოგეტურ და ისტორიულ თხზულებებში ძველ წმინდანებთან ბრძოლის მაგალითებსაც შეხვდებით, რომელთაგან ყველაზე გახმაურებული მაინც წმ. ანა კაშინსკაიას შემთხვევაა, რომლის წმიდა გვამი სამი საუკუნის განმავლობაში იწვა უხრწნელად, მაგრამ იმის გამო, რომ წმინდანის გვამს ხელის თითები შეკრული ჰქონდა ორთითიანი წყობით, ნიკონიანელმა რეფორმატორებმა მისი უხრწნელი გვამი ჯერ გამოიტანეს ტაძრიდან, გადამალეს, და შემდეგ წმინდანთა დასიდან "ამორიცხეს". წმ. ანა კაშინსკაია, როგორც უკვე ითქვა, სულ ახლახან კვლავ "დაუბრუნეს" წმინდანთა დასს. და ასეთი შემთხვევები ერთეული როდია.
14